پدرومادرها درباره مهدکودک بدانند
دو راهی رفتن یا نرفتن
شبنم اعماري- افزايش حضور زنان در جامعه و مشاغل مختلف، دنياي مادران و فرزندان را دگرگون كرده است. كودكان در ابتداي تولد براي ادامه حيات و تحول جسماني و رواني به توجه و مراقبت هاي دلسوزانه نياز دارند كه اين كار از عهده هيچ كس جز مادر برنمي آيد. در گذشته فرزندان از بدو تولد و تا قبل از رفتن به مدرسه در آغوش مادران خود رشد مي کردند، اما امروزه به دلايل مختلف و تغيير شرايط زندگي، مادران ديگر نمي توانند مانند گذشته تمام وقت خود را به كودكانشان اختصاص دهند. در جامعه امروز مادراني را مي بينيم كه به خاطر مشكلات زندگي ناچارند پابه پاي مردانشان كار كنند، مادراني كه جز راهي كردن فرزندشان به سمت مهدكودك، راه ديگري ندارند. در اين بين، اما مادران خانه داري هم هستند كه با فرستادن كودكانشان به مهدكودك موافقند، چراكه معتقدند با فرستادن فرزندشان به آنجا فضاي بهتري براي آموزش و يادگيري آنان فراهم مي كنند. با اين حال محققان بر اين باورند که محروم كردن كودكان از مهر مادري نه تنها زمينه را براي رشد بهتر آنها فراهم نمي كند كه بعدها مشكلات فراواني براي كودكان به وجود مي آورد. حالا اگر شما هم جزء آن دسته از مادراني هستيد كه در دوراهي گذاشتن يا نگذاشتن فرزندتان به مهدكودك مانده ايد، مي توانيد با ما همراه شويد تا با دانستن برخي نكات و البته در نظر گرفتن شرايط ، تصميم نهايي تان را بگيريد.
والديني كه با فرستادن فرزندشان به مهدكودك موافق هستند، براي اين تصميم دلايل محكمه پسند زيادي دارند. از فرصتي چند ساعته براي رسيدگي به برنامه هاي شخصي شان گرفته تا فراهم شدن امكان بازي كودك با همسن و سالان و آموزش ديدن آنها در مهدكودك، دلايلي كه مي تواند مادران را ترغيب به فرستادن فرزندشان به مهدكودك كند. از سوي ديگر مادران شاغل هم جز ثبت نام كودك در مهدكودك چاره اي ندارند.
با اين حال هستند مادراني كه با اين كار موافق نيستند و از نداشتن اطمينان براي كيفيت و شيوه مراقبتي كه در مهد انجام مي شود يا دلتنگي كودك در ساعت هاي دور از خانه و بيمار شدنش صحبت مي كنند، دلايلي كه باعث مي شود آنها از كودكان در خانه مراقبت كنند.
بهتر است اين موضوع را از زواياي مختلف بررسي كنيم.
مخالفان چه مي گويند
والديني كه موافق فرستادن كودكشان به مهدكودك نيستند، بر اين موضوع تأكيد دارند كه حضور طولاني مدت كودكان در مهدهاي كودك اثر منفي زيادي روي آنها مي گذارد. آنها بر اين باورند نوع مراقبتي كه در اين مكان صورت مي گيرد، هيچ گاه مانند خانه نيست و شرايط و امكانات نامناسب برخي مهدها اثرات بدي روي كودكان مي گذارد. مثلاً در مهدهاي كودك كنش متقابل بين كودكان و مربيان مانند پدر و مادر با فرزند نيست. كيفيت اكثر مهدها مدام تغيير مي كند، به همين دليل نظارت بر آنها دشوار است. دستمزد مربيان بسيار كم و آنها دائم در حال تغيير شغل هستند، مسائلي كه باعث مي شود برخي والدين حس خوبي از حضور كودكانشان در مهدهاي كودك نداشته باشند و با آن مخالف باشند.
موافقان چه مي گويند
علاوه بر گروه مخالفان، مادراني هم هستند كه به خاطر شاغل بودن و مشكلات ديگر، راهي جز سپردن كودكشان به مهدهاي كودك ندارند. اين گروه معتقدند سپردن فرزندشان به مهدكودك بهتر از سپردن آنها به دوستان، آشنايان يا پرستار است. همچنين آنها مهدكودك را بستري مناسب براي آموزش فرزندانشان مي دانند و مي گويند حضور كودكان در مهدكودك رشد اجتماعي آنها را تسهيل، حس همكاريشان را تقويت مي کند و قواي ذهني و مهارت هاي جسماني آنها را پرورش مي دهد؛ بنابراين فرصتي مناسب است تا استقلال و دوري از مادر را تجربه كنند.
با تمام اينها نمي توان نقش مهدهاي كودك را ناديده گرفت، محيطي كه امروز كودكان زيادي در آن روزگار مي گذرانند، قد مي كشند و بزرگ مي شوند.
با اين حال براي سپردن كودكان به مهدها بايد به نكات مهمي توجه كنيم تا خيالمان بابت حضور فرزندان دلبندمان در اين محيط ها راحت باشد.
قبل از اشاره به مزايا و معايب مهدهاي كودك بهتر است آن را اينگونه معنا كنيم؛ مهدكودك محلي براي مراقبت، شناخت استعدادها، پرورش عاطفي، جسمي، هوشي، رفتاري، گفتاري و رشد خلاقيت کودکان است.
حال كه تعريف جامعي از مهدهاي كودك ارائه كرديم و معيارهاي مخالفان و موافقان را برايتان شرح داديم، به معايب و مزاياي اين محيط ها مي پردازيم.
مزاياي مهدکودک
ساختار نظام مند؛ بسياري از والدين به اين خاطر راضي به سپردن كودكانشان به مهدها مي شوند كه اين مكان ها را رسمي و داراي نظم و ترتيب مي دانند. همچنين از اين بابت خيالشان راحت است كه بسياري از مهد ها براي دريافت مجوز، بازرسي مي شوند و بر عملکرد مربيان و مراقبان نيز نظارت مي شود و يک مدير تمام فعاليت هاي مهدکودک را زير نظر دارد. مقررات مشخص؛ مهدهاي کودک مقررات شفاف و روشني دارند. مثلاً ساعت تحويل گرفتن و تحويل دادن كودكان كاملاً مشخص است. همين مسئله باعث مي شود والدين تكليف خود را بدانند. قابل اعتماد بودن؛ مهدهاي کودک در مقايسه با پرستار يا مراقبت نزديكان از ثبات بيشتري برخوردارند، اين يعني در هر شرايطي از کودک شما در مهد نگهداري مي شود، حتي اگر اتفاقات پيش بيني نشده اي براي مربيان رخ دهد.
تحصيلات مربيان؛ در مهدهاي کودک خوب بيشتر كاركنان و مربيان تحصيلكرده هستند و مدارك معتبري در زمينه آموزش کودکان دارند. آنها براساس آگاهي هايي كه دارند، مهارت هاي رو به رشد كودكان را شكوفا مي كنند.
برنامه خوب؛ برنامه روزانه مهدکودک هاي خوب ترکيبي از فعاليت هاي مختلف و البته مناسب است. کودکان در مهدها مي توانند با کارهايي که باعث بهبود مهارت هايشان مي شود، آشنا شوند.
يادگيري و آموزش درست؛ در مهدها کودکان علاوه بر بازي و سرگرمي، چيزهاي جديدي ياد مي گيرند و بسياري از پروژه هاي آموزشي ترکيب خوبي از فعاليت هاي مربوط به نيمکره راست و چپ مغز هستند.
ايجاد برتري ذهني؛ در تحقيقات پژوهشگران به اين موضوع اشاره شده که کودکان حاضر در مهدهاي کودک در برخي مواقع از برتري ذهني بيشتري نسبت به ديگران کودکان برخوردارند.
تعامل و ارتباط با کودکان ديگر؛ کودکان در محيطي مثل مهدکودک از فرصت تعامل با کودکان ديگر بهره مند هستند، در حالي که در خانه يا در کنار خويشاوندان و پرستاران خود ممکن است اين فرصت را به اندازه مهدکودک نداشته باشند.
معايب مهدکودک
تمام چيزهايي که داراي مزايا هستند، از معايبي هم برخوردارند که از جمله معايب مهدهاي کودک مي توان به موارد زير اشاره کرد:
محدوديت ورود و خروج؛ يکي از مشکلات مهدکودک براي خانواده کنترل رفت و آمد است. يعني تاخير يا تعجيل در آوردن و بردن کودکان مي تواند هم براي والدين مشکلاتي را به وجود آورد و هم مهدهاي کودک را با مشکل روبه رو کند. نياز به برنامه دوم؛ مواقعي که مهدها تعطيل است، بايد جايگزيني براي نگهداري کودک پيدا کرد. همچنين زماني که کودکان دچار بيماري مي شوند، نمي توان آنها راهي مهد کرد، از اين رو بايد براي پرستاري از کودک بيمار در خانه ماند و بسياري از کارها را تعطيل کرد.
افزايش احتمال بيماري؛ کودکان در مهدها به اين خاطر که در معرض ميکروب بيشتري قرار دارند، احتمال بيماري شان بالا مي رود. آنها ممکن است در فواصل کوتاه دچار بيماري هاي واگيردار مختلفي شوند، اتفاقي که غيرقابل پيشگيري است.
توجه ناکافي؛ کودکان و به ويژه شيرخواران براي رشد و شکوفايي نيازمند توجه زيادي هستند، مسئله اي که پدران و مادران آن را خوب درک مي کنند، در حالي که در مهدهاي کودک اين توجه آنطور که بايد ديده نمي شود. البته اين موضوع، اتفاق عجيب و دور از انتظاري نيست، چراکه مربيان مهدها از کودکان زيادي مراقبت مي کنند و عملا نمي توانند به اندازه والدين به کودکان توجه داشته باشند و به آنها عشق بورزند. با اين حال مهدهاي کودک بايد از مربيان دلسوز، مهربان و آگاه نسبت به مسائل و آموزش کودکان بهره ببرند. مربياني که به عنوان جانشين مادر بتوانند کمبود کودکان را از نظر مراقبت هاي عاطفي پر کنند؛ از اين رو کيفيت و شيوه ارتباط اوليه کودک با مربي يا مراقبت کننده، به تدريج ابعاد گسترده تري پيدا مي کند و اهميت آن بيش از پيش نمايان مي شود. مراقباني که به دليل علاقه نداشتن به کودک، مشغله و گرفتاري زياد، عدم تأمين مالي و مسائل ديگر، تمايلي به رسيدگي به نيازهاي کودکان ندارند و به جاي مهيا کردن فضاي مناسب براي رشد کودکان، زمينه ناهنجاري آنها را فراهم مي آورند و توانمندي ها و قابليت هاي کودکان را محدود و حتي نابود مي کنند.
به همين دليل مربيان و مراقبان کودکان بايد داراي ويژگي هاي خاصي باشند.
ويژگي هاي مربيان مناسب
علاقه مندي به کار با کودکان
سلامت رواني و جسماني
صبر و شکيبايي
داشتن تجربه و احساس مادري
سرحال و بانشاط بودن
حس تعهد ايماني و اخلاقي
آگاهي از مسائل و نيازهاي کودکان
توجه به رشد کودکان در ابعاد مختلف جسماني، حرکتي، عاطفي، رواني، ذهني، اجتماعي و غيره
ظاهر آراسته و مرتب
با محبت و دلسوز
توانايي و صلاحيت لازم در نگهداري از کودکان
نگاه يکسان به تمام کودکان
با توجه به مواردي که عنوان شد، قضاوت درباره خوب يا بد بودن حضور کودکان در مهدکودک را به عهده والدين مي گذاريم، چراکه نمي توان شرايط افراد مختلف جامعه را يکسان دانست و خانواده ها را از سپردن يا نسپردن کودکانشان به مهدهاي کودک منع کرد.