اشتباهي كه فرزندتان را مي آزارد
مقایسه ممنوع
شبنم اعماري يكي از اشتباه هاي بزرگي كه از گذشته وجود داشته و همچنان هم در بين برخي خانواده ها ديده مي شود، رفتاري به نام «مقايسه» است. رفتاري كه نه تنها باعث آزرده خاطر شدن فرزندان مي شود كه بزرگ ترها هم هيچ گاه از تيررس آن و ترك هايش دور نبوده اند. اعتماد به نفس، نقش زيادي در زندگي افراد دارد. حال تصور كنيد با مقايسه، اين اعتماد به نفس از بين برود، چه اتفاقي براي فرد مي افتد؟ مقايسه افراد با يكديگر هم جامعه را تحت تأثير قرار مي دهد و هم فرد را دچار نوعي بي ارزشي مي كند. در نظر داشته باشيم كه انسان ها، تفاوت هاي زيادي با هم دارند و خصوصيات هر شخص مختص به خود اوست. پس با علم به اين موضوع مي توانيم بگوييم كه مقايسه، کاري دور از منطق است، چراكه هر كس در زمينه خاصي، توانايي و استعداد دارد و نمي توان انتظار داشت كه دو نفر شبيه به هم باشند.فرزندان هم از اين قاعده مستثني نيستند. با اين حال در بسياري از مواقع مشاهده مي كنيم كه والدين كمبودها و آرزوهايشان را در فرزندانشان جست وجو مي كنند؛ اشتباهي كه جز بيماري روحي و رواني فرزندان نتيجه ديگري نخواهد داشت. برخي از والدين تصور مي كنند اگر فرزند خود را با همسالانشان مقايسه كنند، اين كار محركي براي رشد و پيشرفت او خواهد بود، در حالي كه اين باور كاملا غلط است.مقايسه فرزندان با همسن و سالان، تأثيرهاي جبران ناپذيري بر رشد، شكوفايي و پيشرفت آنها خواهد داشت. اغلب والدين نمي دانند بسياري از اختلال ها و بيماري هاي فرزندشان ناشي از مقايسه ، فشار و تنش هايي است كه آنها وارد كرده اند.
پدر و مادر، اولين كساني هستند كه بايد حس امنيت و پذيرفته شدن را به فرزندشان انتقال دهند، در حالي كه از روي ناآگاهي با مقايسه فرزند خود با ديگران و سرزنش و تحقير آنها، موجوداتي عصبي، پرخاشگر، منزوي و... تحويل جامعه مي دهند.درست است كه مقايسه والدين در بيشتر موارد با نيت خير و براي تشويق فرزندان براي پيشرفت است، اما نبايد اين نكته را از نظر دور داشت كه فرزند ما در توانمندي، استعداد، يادگيري و رفتار با ديگران فرق دارد، همان طور كه خود ما با ديگران تفاوت هاي زيادي داريم.همان طور كه گفتيم، زماني كه والدين فرزندشان را با ديگران مقايسه مي كنند، حس خشم و تنفر از خود، از ديگري و از والدين، كمبود عزت نفس، كمبود اعتماد به نفس، حسادت، رقابت، مقايسه هاي مرضي، خودكم بيني يا برتري طلبي، تشديد تضاد ميان من واقعي و من ايده آل و آسيب هاي ناشي از آن، كاهش بازدهي و كارايي مثبت ذهن و مغز، اضطراب، ترس، دروغگويي، نظم زدگي و اختلالات در برنامه ريزي هاي ذهني در فرزند ايجاد مي شود و به همين سادگي تمام زندگي حال و آينده اش را تحت تأثير قرار مي دهد.بنابراين والدين بايد اين اجازه را به كودكان بدهند كه خودشان باشند. كاري كه پدر و مادرها بايد انجام دهند، اين است كه براي فرزندشان شرايطي را فراهم كنند تا استعدادهاي خدادادي آنها شكوفا شود و پرورش يابد. مقايسه فرزند با ديگران اثرات منفي زيادي دارد كه از جمله آنها مي توان به موارد زير اشاره كرد:
حسادت و كينه
والدين بايد بدانند مقايسه فرزندشان با فرزندان دوست و آشنا، شكاف عميقي بين آنها به وجود مي آورد. اين شكاف باعث ايجاد حس حسادت و كينه مي شود، حسي كه ممكن است در آينده و در موقعيت هاي متفاوت اتفاقات ناخوشايندي را رقم بزند.
عدم اعتماد به نفس
فرزنداني كه همواره در حال مقايسه شدن هستند، احساس حقارت، كوچك بودن و بي ارزشي مي كنند و روحيه شان را براي انجام وظايف و ياد گرفتن كارهاي جديد از دست مي دهند
جريحه دار شدن غرور
فرزندان، غرور خاص خود را دارند. والدين وقتي نقاط ضعف و اشتباه هاي فرزندشان را زير ذره بين قرار مي دهند و پيوسته ناتواني هاي او را گوشزد و آنها را با ديگران مقايسه مي كنند، فرزند غرورش جريحه دار مي شود.
كارشكني و تخريب
وقتي پدر و مادرها فرزندشان را با فرزندان نزديكان و دوستان يا همسالان مقايسه مي كنند، آنها به دنبال اين اقدام در پي بهانه هستند تا با رفتارهاي مختلف آن فرد را بد نشان دهند و چهره اش را تخريب كنند.
برانگيخته شدن خشم
مقايسه مستقيم باعث عصباني شدن فرزند مي شود. وقتي برايشان مشخص مي شود كه به اندازه كافي خوب نيستند، نه تنها حس تلخي و ناراحتي نسبت به شما پيدا مي كنند، بلكه نسبت به ديگران هم چنين احساسي در آنها ايجاد مي شود.
ايجاد استرس
مقايسه مداوم فرزندان باعث مي شود، او در مقابل همسالان خود بار سنگيني روي دوش خود احساس كند. مقايسه فرزندان در آنها استرس ايجاد مي كند و باعث ناراحتي و گوشه گيري شان مي شود.
دروغ، كتمان و تظاهر
بعضي از والدين معتقدند با گفتن خوبي ديگران نزد فرزندشان، او وادار مي شود رفتارش را اصلاح كند، در حالي كه اين تصور غلطي است. اين مقايسه باعث مي شود فرزندان با دروغ، كتمان و رياكاري عيب شان را بپوشانند و در آينده فردي دروغگو بار بيايند.
بنابراين پدر و مادرها بايد از مقايسه فرزند خود با ديگران، دوست، همسايه و فاميل خودداري كنند و رويه ديگري را براي تحريك فرزندانشان در نظر بگيرند، رويه اي كه نه تنها از ايجاد مشكلات روحي و رواني جلوگيري كند، بلكه باعث تقويت اعتماد به نفس او و ترغيب شدنش به كوشش شود و خودش بخواهد كه از ديگران عقب نماند.
روش هاي جايگزين مقايسه كردن
توصيه ما به والدين اين است كه به جاي مقايسه كردن فرزند خود با ديگران از روش هاي جايگزين استفاده كنند، روش هايي كه نه تنها تأثيرات منفي ندارد كه باعث رشد و پيشرفت آنها مي شود.
- از تلاش فرزند خود قدرداني كنيد، حتي اگر او پيشرفت چشمگيري نداشته باشد، اين كار اعتماد به نفس فرزندان را افزايش مي دهد.
- فرزندان را به مقابله با ضعف هايش تشويق كنيد. اگر آنها نياز به كمك دارند، حمايت شان كنيد.
- والدين نبايد از فرزندشان انتظارات غير واقع بينانه داشته باشد.
- بي قيد و شرط به فرزندان عشق بورزيد، اين كار كمك زيادي به پيشرفت آنها مي كند.
كار درست
مقايسه، ناديده گرفتن اصل تفاوت هاي افراد است؛ بنابراين توصيه ما به پدر و مادرها اين است كه اگر قصد مقايسه دارند، فرزندشان را با خودش مقايسه كنند. البته اين مقايسه بايد براساس توانايي هاي كودك، در فضايي صميمي و محرمانه انجام شود. والدين به خاطر داشته باشند كه هر كسي خصوصيات منحصر به فرد خود را دارد و علاقه مندي ها و نقاط ضعف و قدرت هر كس با ديگري متفاوت است.
تاكيد مي كنيم، پدر و مادرها نبايد به فرزند خود براي انجام كاري كه هنوز آمادگي كافي ندارد، يا آن را دوست ندارد، فشار بياورند، چراكه از كسي كه با او مقايسه مي شود و كسي كه او را مقايسه مي كند، متنفر خواهد شد.