گفت و گوي «مشعل» با رييس امور بهبود روش هاي حملونقل شرکت بهينهسازي مصرف سوخت
کاهش مصرف سوخت با توسعه حمل و نقل ریلی
سميه راهپيما وقتي مسافران دل به جاده مي سپارند تا با ماشين شخصي يا عمومي به مقصد خود برسند، با خطرات گوناگوني از جمله تصادف و... روبه رو هستند، ضمن آنکه ميزان بنزين و گازوييل زيادي نيز مصرف مي شود؛ اما اگر همين مسافران از طريق خطوط حملونقل ريلي جابه جا شوند، ضمن برخورداري از ايمني بالاتر، از مصرف بي رويه سوخت و آلودگي هوا نيز جلوگيري خواهد شد، حال بايد تمهيداتي انديشيده شود تا بتوان اطمينان مسافران را در استفاده از خطوط ريلي به دست آورد، از اين رو شرکت بهينهسازي مصرف سوخت چند سالي است که طرح «توسعه حملونقل بار و مسافر راهآهن جمهوري اسلامي ايران» را در دستور کار خود قرار داده تا با اجرايي شدن آن، شاهد کاهش حملونقل بار و مسافر جاده اي، از طريق توسعه راهآهن، کاهش مصرف سوخت و آلودگي هاي زيستمحيطي متناظر باشيم. براي آگاهي بيشتر از روند، اجراي اين طرح، هفته نامه «مشعل» با محمدرضا طيبيان پور، رييس امور بهبود روش هاي حملونقل شرکت بهينهسازي مصرف سوخت گفت و گويي انجام داده که مشروح آن را در ادامه مي خوانيد:
در زمينه پيشينه طرح توسعه حمل و نقل بار و مسافر راه آهن جمهوري اسلامي ايران توضيح دهيد که چه مراحلي را طي کرده است؟
سال 93 فاز جديدي از همکاري شرکت بهينهسازي مصرف سوخت با شرکت راهآهن جمهوري اسلامي ايران آغاز شد که در آن زمان، براي بهرهمندي از بند (ق) لايحه بودجه سال 93، طرح «توسعه حملونقل بار و مسافر توسط راهآهن جمهوري اسلامي ايران» را پس از اخذ مجوزهاي لازم از مقام عالي وزارت نفت آماده و براي تاييد به شوراي اقتصاد ارسال کرديم. اين طرح ويژگي هاي منحصر به فردي دارد که از جمله مي توان به چند وجهي بودن آن اشاره کرد. طرح هاي ديگر ماده 12 (قانون رفع موانع توليد) عموما روي يک نقطه (به عنوان مثال بازسازي، نوسازي و...) متمرکز شده اند؛ اما اين طرح پروژه هاي سرمايهگذاري را در برميگيرد که علاوه بر تامين ناوگان، تامين زير ساخت را نيز پوشش داده است، ضمن آنکه از ابتدا تا پايان طرح بايد موارد اجرا، اندازه گيري و صحهگذاري لحاظ شده و بر اساس افزايش عملکرد راهآهن (از طريق تن-کيلومتر و نفر-کيلومتر) بر اساس مصوبه شوراي اقتصاد، محاسبات ميزان صرفهجويي مصرف سوخت را براي تعيين ميزان پرداخت به عاملصرفهجويي اندازهگيري کنيم.
در ابتداي کار براي حصول توافق با شرکت راهآهن به منظور چگونگي پيشبرد طرح و نيل به اهداف، چالش هاي فراواني را پشت سر گذاشتيم. از سال 94 پس از ابلاغ ماده 12 آييننامه اجرايي آن و ارسال اصلاحيه مصوبه اول از شوراي اقتصاد و سپس مصوبه هيات مديره شرکت ملي نفت و تعيين وظايف شرکت بهينهسازي مصرف سوخت، لازم بود موافقتنامهاي با راهآهن به امضا برسانيم تا بتوانيم ضمن تعيين چارچوب وظايف طرفين، روي طرحهاي ارسالي پرداخت داشته باشيم؛ البته براي اجرايي شدن اين کار بايد تاييديه شرکت راه آهن و امور حقوقي، مالي و هيات مديره شرکت ملي نفت را اخذ ميکرديم که در مرداد 95پس از امضاي موافقتنامه با شرکت راهآهن از سوي مديرعامل طرفين نائل شد. از آن زمان به بعد با برنامه ريزي هايي که با شرکت راهآهن داشتيم، نهاييسازي طرح اندازهگيري و صحهگذاري با تمرکز روي بخش ناوگان انجام شد و طراحي سامانه نيز بر اين اساس صورت گرفت و راهآهن نيز پروسه جــــذب سرمايه گذاران را آغاز کرد؛ البته نمايشگاه ها و همايشهاي مختلفي نيز ترتيب داده شد تا سرمايهگذاران به ورود اين طرح تشويق شوند. از نيمه دوم سال 96 طرح هاي سرمايهگذاري از سوي شرکت راهآهن به ما ارائه شد و در آن سال موفق به نهايي کردن يک قرارداد منعقده شامل 200 واگن باري مربوط به «شرکت راهآهن حملونقل» شديم. از آن زمان به بعد و با توجه به مشخص شدن چارچوب ها و فراهم بودن زيرساخت ها، شرکتهاي سرمايهگذاري اطمينان بيشتري پيدا کردند و در سال 97 سرمايهگذاران متعددي براي عقد قرارداد به شرکت راهآهن مراجعه کردند.
مدت زمان اجراي طرح چند سال است و تا پايان آن چقدر صرفه جويي صورت مي گيرد؟
اين طرح از سال 95 که موافقتنامه آن بين شرکت بهينهسازي مصرف سوخت با راهآهن به امضا رسيد، عملياتي شد و مطابق مصوبه شوراي اقتصاد تا پايان سال 1402 ادامه خواهد داشت. در طول اجراي طرح «توسعه حملونقل بار و مسافر توسط راهآهن جمهوري اسلامي ايران» شاهد کاهش حداقل 28.3 ميليون تن معادل کربن، بدون لحاظ کردن پروژههاي زيرساخت خواهيم بود و با توجه به اينکه طرحهاي سرمايهگذاري پس از اتمام زمان طرح نيز به حيات خود ادامه خواهند داد، اثرگذاري آنها فراتر از اين ميزان خواهد بود. در زمينه ميزان صرفهجويي نيز بايد گفت که هر واگن باري طي يک سال، حدود يک تا دو ميليون تن -کيلومتر بار جابه جا مي کند که با توجه به مصوبه شوراي اقتصاد، به ازاي حمل هر نفر - کيلومتر مسافر، 20 سيسي نفتگاز و به ازاي هر تن-کيلومتر بار، 35 سيسي نفتگاز صرفهجويي صورت خواهد گرفت. با توجه به مدت زمان اجراي اين طرح از سال آينده، مي توان ميزان صرفهجويي کلي در نفت گاز را اعلام کرد. بر اين اساس مي توان گفت که در طول اجراي اين طرح بدون احتساب پروژههاي زيرساخت، 10.5 ميليارد ليتر نفت گاز صرفهجويي خواهد شد که همانگونه که قبلا اشاره شد، اين اثرگذاري پس از اتمام زمان قيد شده نيز ادامه خواهد داشت.
در زمينه مصوبه شوراي اقتصاد بيشتر توضيح دهيد؟
در مصوبه شوراي اقتصاد آمده است، با توجه به عملکرد سالهاي گذشته شرکت راهآهن جمهوري اسلامي ايران، رشد سالانه جابه جايي کالا و مسافر تا ميزان سه درصد در هر سال نسبت به سال قبل از آن ناشي از اجراي طرحهاي عمراني فعلي در نظر گرفته ميشود و رشد سالانه مازاد بر سه درصد، مشمول مفاد اين مصوبه خواهد بود و عملکرد سال 92 راهآهن نيز به عنوان مبنا قيد شده است. از اين رو خط مبناي ما عملکرد سال 92 شرکت راهآهن در زمينه جابه جايي بار و مسافر بوده و افزايش سالانه 3 درصد نيز با توجه به بودجه سالانه تخصيصي، جزء تعهدات شرکت راهآهن است. بر اين اساس به مازاد بر ميزاني که به آن اشاره شد و براساس عملکرد طرحهاي سرمايهگذاري جديد، يارانه صرفهجويي مصرف سوخت پرداخت خواهد شد. از ديگر بندهاي اين مصوبه، تعيين يارانه صرفهجويي حاصل، به ازاي حمل هر تن-کيلو متر 1.3 سنت (معادل يارانه 35 سيسي نفتگاز بر اساس نفت 60 دلار) و به ازاي حمل هر نفر- کيلومتر 0.73 سنت (معادل يارانه 20 سيسي نفتگاز) نسبت به مازاد عملکرد سال مبنا (1392) با رعايت مفاد بندفوق که به آن اشاره شد، براي پروژههاي سرمايهگذاري جديد بخش غيردولتي که به بهرهبرداري ميرسند، است. همچنين در اين مصوبه آمده براي پروژه هاي سرمايه گذاري جديد بخش غيردولتي که به بهره برداري مي رسند، سهم صرفهجويي هر پروژه از سوي شرکت راهآهن جمهوري اسلامي ايران محاسبه و حداکثر تا سقف کل سرمايه گذاري انجام شده منابع ماده (12) قابل پرداخت است. در مکانيزم پرداخت منابع حاصل از صرفهجويي سوخت نيز آمده است که تعهدات موضوع اين مصوبه، متناسب با افزايش حمل بار و مسافر، با اعلام سرمايهگذار عامل صرفهجويي و تاييد شرکت راهآهن و همچنين تاييد نهايي وزارت نفت (از طريق سامانه پايش و نظارت بر اجراي طرح) در سر رسيدها از سوي شرکت ملي نفت ايران، از محل منابع ناشي از صادرات سوخت صرفه جويي شده تا سقف 7.5 ميليارد دلار، از طريق شرکت راهآهن جمهوري اسلامي ايران در وجه سرمايهگذاران عامل صرفهجويي طرف قرارداد واريز خواهد شد.
در اين طرح چند دستگاه واگن مسافري و باري در نظر گرفته شده و تاکنون چه تعداد واگذار شده است؟
تاکنون مراحل بررسي 9 طرح انجام شده و از اين تعداد، هفت طرح با شرکت راهآهن جمهوري اسلامي ايران نهايي شده و دو طرح ديگر نيز پس از طي مراحل لازم، نهايي خواهد شد. بر اين اساس، براي هفت طرح نهايي شده 925 واگن باري به ناوگان راهآهن افزوده خواهد شد؛ البته لازم به ذکر است که از اين تعداد، در فاز نخست بهرهبرداري (مهر ماه 97) 200 واگن در خطوط راهآهن مشغول به کار شدهاند. با نهايي شدن دو طرح باقي مانده و طرح هاي برنامهاي در دستور کار، تا پايان امسال قرارداد دو هزار و 800 واگن نهايي خواهد شد که با توجه به اينکه مراحل ساخت آنها به پايان رسيده و يا در حال اتمام است، بزودي بهرهبرداري از آنها آغاز و وارد شبکه ريلي کشور خواهند شد. پيش بيني شده تا پايان مدت زمان در نظر گرفته شده، اجراي طرح (سال 1402) ناوگان باري به ميزان 28 هزار واگن و ناوگان مسافربري نيز به ميزان سه هزار واگن افزايش داشته باشد.
در مدت زمان اجراي اين طرح چه چالش هايي را پيش رو داشتيد؟
عمدهترين چالش در بخش واگنهاي مسافري است؛ زيرا اکنون راهآهن با ريزش مسافر در اين بخش روبهروست و نميتواند الزام هاي مصوبه شوراي اقتصاد را برآورده کند، از طرفي به دليل سودده نبودن سرمايهگذاري در بخش مسافربري، سرمايه گذاران تمايل کمي به حضور در اين بخش دارند. براي حل اين مشکل شرکت راهآهن در تلاش است تا مصوبه شوراي اقتصاد را اصلاح کند.
چگونه مي توان مسافران را به استفاده از حمل و نقل ريلي تشويق کرد؟
به اعتقاد من بايد در اين بخش فرهنگسازي لازم انجام شود و اطلاع رساني هاي زيادي صورت گيرد و در آن به تفاوت هاي حملونقل جاده اي و ريلي پرداخته شود. يکي از اين تفاوت ها به ايمنتر بودن حملونقل ريلي باز مي گردد، ضمن آنکه تعداد مسافران بيشتري را در يک زمان جابه جا مي کند و کاهش مصرف سوخت را به همراه دارد.
حملونقل ريلي با مشکلاتي از جمله نداشتن سرعت مناسب و گاه مدت زمان زياد توقف در ايستگاهها مواجه است. آيا پيشنهادي براي رفع آن داريد؟
اکنون حداکثر سرعت خطوط ريلي در ايران 160 کيلومتر در ساعت است که اين ميزان در کشورهاي اروپايي به بالاي 300 کيلومتر در ساعت مي رسد و اين باعث مي شود حملونقل ريلي، سريع ترين زمان جابه جايي مسافر را داشته باشد، ضمن آنکه خطوط حملو نقل ريلي به خطوط داخل شهر نيز متصل شدهاند. شرکت راهآهن جمهوري اسلامي ايران که بتازگي مسؤوليت خطوط ريلي حومهاي نيز به آن واگذار شده است، با به کارگيري تجربه کشورهاي ديگر، طرحي را در شرف انجام دارد که با اتصال راهآهن به خطوط حومهاي، زمينه رونق حمل و نقل مسافر ريلي را فراهم مي آورد. طرح هوشمندسازي حملونقل ريلي نيز کمک شاياني به افزايش سرعت در خطوط ريلي مي کند و تسهيلات ويژهاي را براي کاربران ايجاد خواهد کرد؛ البته اين طرح مستلزم آن است تا مطالعه دقيق روي آن صورت گيرد و ميزان تجهيزات موجود و لازم، بررسي و تجهيزات مورد نياز در قالب يک طرح جامع تهيه شود.
انتخاب سرمايهگذاران چگونه صورت مي گيرد؟
مسؤوليت انتخاب سرمايه گذاران به عهده شرکت راهآهن است. اين شرکت هر ساله مبادرت به انتشار کتابي با عنوان فرصت هاي مشارکت و سرمايه گذاري در طرح هاي توسعه اي راهآهن مي کند و در اختيار همگان قرار مي دهد تا طرح هايي را که از نظر سرمايهگذاران مطلوب است، براي انجام سرمايه گذاري ارائه کنند. البته با مراجعاني مواجه مي شويم که به سرمايهگذاري ابراز علاقه ميکنند و ما آنها را به شرکت راهآهن معرفي ميکنيم.
چگونه مي توان از خطوط حملونقل ريلي استفاده بهينه کرد؟
مذاکراتي با شرکت راهآهن آغاز شده و تهيه زيرساخت لازم براي برخورداري طرح اسکاداي هوشمندسازي حملونقل ريلي را از تسهيلات ماده 12 در دستور کار داريم. با بهرهمندي از اين طرح مي توانيم با استفاده از اتوماسيون هايي که براي کل شبکه راهآهن در نظر خواهيم گرفت و همچنين با اعمال کنترل هاي پيشرفته روي شبکه سراسري راهآهن، تجهيز لکوموتيوها و واگن ها به سيستم هاي هوشمند، سيستم موجود را به حداکثر بهره وري برسانيم، با اين روش مي توان با بالا بردن بهرهوري ساختار موجود، شاهد صرفهجويي مقادير متنابهي از مصرف سوخت بود، ضمن اينکه براي کاربران خطوط ريلي از جمله مسافران از نظر کاهش زمان سفر، ايمني بالاتر، دسترسي سريع و آسان، مديريت سفر و... و همچنين براي شرکتهاي باري و مسافري از لحاظ سودمندتر شدن کسب و کار، رفاه بيشتري فراهم خواهد شد.
با توجه به نزديک شدن به ماه هاي پاياني سال چه برنامه هايي در دستور کار داريد؟
يکي از طرح هايي که اميدواريم امسال محقق شود، طرح 30 عدد لکوموتيو است که در صورت نهايي شدن از سوي شرکت راه آهن سال آينده به بهره برداري خواهد رسيد.
با توجه به اينکه رسالت ما صرفهجويي در مصرف سوخت است، سعي مي کنيم در مسائل فني لکوموتيوها و نحوه اجراي پروژه ها همکاري لازم را با راهآهن داشته باشيم تا با مشارکت يکديگر به اهدافمان برسيم.
اميدواريم با اجراي اين طرح گامي موثر در زمينه صرفه جويي مصرف سوخت برداريم.
در پايان اگر مطلبي است ، بفرماييد.
مديريت اين طرح به گونهاي صورت گرفته که از توان تمامي ذينفعان به صورت يک تيم واحد براي دستيابي به اهداف طرح استفاده شود.
اميد است با عزم راسخي که براي رفع موانع پيشرو وجود دارد، گام موثري در توسعه اقتصادي کشور برداشته شود.