سلامت کارکنان سرمايه اي ارزشمند براي صنعت نفت است
ورزش ارتقاء سلامت افزایش بهره وری
سلامت، نداشتن بيماري نيست؛ بلکه برخورداري از رفاه کامل جسماني، رواني، اجتماعي و معنوي است. براي تعيين ميزان سلامت جسماني افراد يک جامعه، توجه به سبک زندگي آنها مورد ارزيابي قرار مي گيرد. در همين زمينه دو شاخص مهم در سبک زندگي افراد هر جامعه، الگوي تغذيه و فعاليت بدني است، بنابراين با کنترل الگوي تغذيه (ميزان مواد مغذي دريافتي) و فعاليت بدني (ميزان کالري مصرفي) افراد جامعه، مي توان رشد سلامت را در تمامي اقشار مشاهده کرد.شواهد نشان مي دهد، ابتلا به بيش از 80 درصد بيماري ها ناشي از نداشتن تحرک کافي و رعايت نکردن اصول تغذيه صحيح است و در دنياي پر تلاطم کنوني، بدن انسان بسياري از ريزمغذي هاي مهم را به اندازه کافي دريافت نمي کند. بعضي دردها و آلام جسمي ما حداقل از حدود 20 سال قبل شکل گرفته و رعايت نکردن اصول تغذيه و فعاليت بدني، پيامدهاي ناگواري مثل چاقي، مشکلات قلبي عروقي، ديابت و سرطان را در پي دارد. اين کاستي ها و مشکلات با انجام آزمايش هاي متعدد خوني و صرف هزينه هاي مالي وجسمي فراوان قابل تشخيص است. تنها در سال92 بيش از 35 هزار ميليارد تومان از سوي مردم براي درمان، هزينه شده که اين منابع مالي مي توانست با فرهنگ سازي در حوزه پيشگيري، به مقدار قابل توجهي كاهش يابد.بهترين، آسان ترين، اقتصادي ترين و فراگيرترين مرحله پيشگيري فاز خودمراقبتي در حوزه تغذيه و فعاليت بدني، همان ورزش است که با کنترل ورودي هاي بدن از جمله دريافت متناسب و کافي ريزمغذي ها و فعاليت بدني، به نحو موثري از ابتلا به بيماري ها جلوگيري و موجب ارتقاي سلامت و افزايش بهره وري مي شود.
هادي افشار، مدير مرکز خدمات مشاوره ورزشي شرکت ملي نفت ايران در اين باره مي گويد: سلامت افراد، يک نوع ذخيره سرمايه است که به مرور زمان و با گذر طبيعي عمر، اين سرمايه از بين مي رود؛ اما ابتلا به بيماري، باعث استهلاک غيرطبيعي بدن مي شود که مي توان با سرمايه گذاري در حوزه سلامت (بهداشت، درمان و بازتواني) اين استهلاک را جبران کرد. سلامت، مبناي بهره وري شغلي، ظرفيت يادگيري در مدرسه و توانايي براي رشد جسماني، روحي و هوشي است. به عبارتي، سلامت و آموزش، دو وجه اساسي سرمايه انساني هستند.
عوامل خطرزاي سلامت
به گفته افشار، بسياري از عوامل خطرزا، سلامت جامعه را تهديد مي کنند. اين عوامل که سهم عمده آنها نداشتن فعاليت بدني و فرهنگ صحيح تغذيه است، شامل مشکلات تغذيه اي ناشي از کمبود دريافت انرژي، ويتامين و املاح (ويتامين A وD، آهن و روي)، بدخوري و پرخوري، اضافه وزن، چاقي، فشار خون بالا، کلسترول بالا، مصرف غذاهاي پرچرب، پرنمک و شيرين، مصرف کم سبزيجات و ميوه جات و نداشتن فعاليت بدني مناسب مي شود که ضايعات جبران ناپذير قلبي، عروقي و تنفسي و مشکلات قامتي و اسکلتي در منابع انساني را به دنبال خواهند داشت.وي با بيان اينکه پيشگيري در دو سطح باليني و خودمراقبتي قابل تعريف است، مي گويد: مرحله باليني، فاز تشخيصي بيماري است که با آزمايش هاي گوناگون، بيماري هاي پنهان بدن انسان مشخص مي شود. مرحله خودمراقبتي نيز ساده ترين و کم هزينه ترين مرحله پيشگيري و فاز ارتقايي سلامت است که در طول اين مرحله، با کنترل ورودي هاي بدن و انجام تمرين هاي منظم ورزشي از استعداد ابتلا به بيماري ها جلوگيري مي کند.
مزاياي مرحله خودمراقبتي
مدير مرکز خدمات مشاوره ورزشي شرکت ملي نفت ايران تاکيد مي کند: خودمراقبتي، مرحله اول پيشگيري بوده و نسبت به مرحله باليني و تشخيصي که مرحله دوم پيشگيري است، مزاياي زيادي دارد. فاز باليني، نيازمند تجهيزات آزمايشگاهي و پزشکي پيشرفته و گرانقيمت است و حتي اين احتمال وجود دارد که بعضي بيماري هاي پنهان نيز در اين مرحله با انجام آزمايش هاي مختلف قابل تشخيص نباشد؛ اما فاز خودمراقبتي، مرحله اي است که به تجهيزات گرانقيمت نياز ندارد و خود شخص بايد رفتار خود را کنترل کند.بر اين اساس، موثرترين و کم هزينه ترين راه جلوگيري از ابتلا به بيماري و ارتقاي سلامت، مرحله خودمراقبتي است. با توجه به اينکه منشأ بيش از 80 درصد بيماري ها، تغذيه نادرست و تحرک ناکافي است، به نظر مي رسد که اگر در اين دو حوزه مهم، اقدام هاي خودمراقبتي هوشمندانه صورت گيرد، مي توانيم از ابتلا به بسياري از بيماري ها جلوگيري کنيم.
نقش ورزش در پيشگيري از بيماري ها
افشار يادآور مي شود: متاسفانه ميزان بروز ديابت، بيماري هاي خطرناک از جمله قلبي عروقي، پوكي استخوان و چاقي و سرطان در جامعه رو به افزايش است، در حالي که مي توان با انجام تمرين هاي ورزشي و داشتن فعاليت بدني از ابتلا به بسياري از بيماري ها جلوگيري و ورزش را به عنوان يک داروي طبيعي براي بسياري از امراض تجويز کرد. براي فراگير و همگاني کردن ورزش لازم است وضعيت تحرک افراد بررسي شود. يکي از راه هاي ارزيابي وضعيت تحرک، بررسي الگوي ورزش و فعاليت بدني است. براي رسيدن به اين هدف، ابزار مناسب و دقيقي لازم است تا پس از به دست آوردن الگوي فعاليت بدني بتوان ميزان تحرک فرد را مشخص کرد، بنابراين با اطلاع از ميزان تحرک و آمادگي جسماني کارکنان، مي توان علاوه بر برآورد ميزان سلامت آنها، خدمات آموزشي لازم را نيز ارائه کرد.
اهميت طرح
مدير مرکز خدمات مشاوره ورزشي شرکت ملي نفت ايران اعلام مي کند: سلامت کارکنان به عنوان يك حق اساسي و يک سرمايه ارزشمند براي شرکت ملي نفت ايران مطرح است و اين حق، يکي از اساسي ترين حقوق کارکنان تلقي مي شود و دولت ها حفظ وارتقاي آن را از مهمترين اولويت هاي خود قرار مي دهند و يکي از پيش شرط هاي تحقق توسعه پايدار به شمار مي رود. امروزه سلامت نه به عنوان يك نياز، بلكه به عنوان يك تقاضا از سوي جمع كثيري از کارکنان و شرکت ملي نفت ايران پيگيري مي شود. اين حق برخورداري از يک زندگي سالم، با کيفيت، همراه با طول عمر توام با صحت و سلامت در مکتب اسلام، اعلاميه جهاني حقوق بشر (ماده 25) و قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران (اصول3، 29، 43) مورد تاکيد قرارگرفته است.هر کارمند به طور ايده آل، بايد فرصت عادلانه اي براي دستيابي به ظرفيت کامل سلامت خود در اختيار داشته باشد و واقع بينانه تر اين که هيچ کس نبايد از به دست آوردن اين ظرفيت ها محروم شود. تاکنون هيچگونه برآورد دقيقي از وضعيت سلامت کارکنان از نظر ميزان فعاليت بدني و مشکلات و کاستي هاي تغذيه در شرکت ملي نفت وجود نداشته تا مبناي برنامه ريزي دقيق برنامه هاي تمريني سلامت محور شود. در زمينه فعاليت بدني نيز اين فقر اطلاعاتي وجود دارد؛ زيرا در کشور منبع اطلاعاتي دقيقي براي مقايسه نتايج به دست آمده با ارزيابي هاي مرکز مشاوره و حرکات اصلاحي وجود ندارد. از اين رو ضرورت ايجاب مي کند که نسبت به فرهنگ سازي در زمينه پيشگيري از بيماري و ايجاد شناسنامه ورزشي در کنار شناسنامه پزشکي طبق نظر و تاکيد مهندس زنگنه، وزير نفت در سند راهبردي ابلاغي در سال هاي 94، 95 و 96 و تاكيد شوراي عالي ورزش صنعت نفت در سال 97 از طريق آمايش سرزميني سلامت در بخش هاي مختلف، با هدف کاهش هزينه هاي سنگين درمان اعم از مالي و معنوي اقدام شود که تاکنون بالغ بر 1200 نفر داراي شناسنامه ورزشي شده اند و ارزيابي هاي ميداني روي کارمندان مرد، همسران و فرزندان انجام شده و به نظر مي رسد بهترين راه براي فرهنگ سازي سلامت در حوزه خودمراقبتي و کنترل رفتار بر خود و جمع آوري بانک اطلاعات آمادگي جسماني شرکت ملي نفت ايران از طريق ارزيابي هاي جسماني است. وي ادامه مي دهد: با توجه به اقدام هاي سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت، اچ اس اي، اداره رفاه و خدمات اجتماعي و تربيت بدني شرکت ملي نفت ايران که خود پيشرو در تشکيل شناسنامه هاي ورزشي در کنار ادار ه هاي ياد شده است، براي برنامه ريزي آتي و به منظور ارتقا در کيفيت برنامه ريزي هاي ورزشي، اين مرکز در نظر دارد به طور گسترده کارکنان شرکت ملي نفت و خانواده هاي تحت پوشش آنها را مورد ارزيابي هاي جسماني دقيق قرار دهد تا با شناسايي مخاطرات جسماني، به افزايش ميزان بهره وري کارکنان خود و خانواده هاي آنان کمک کند.
اهداف کلي طرح
افشار تاکيد مي کند: ارائه خدمات مبتني بر رويکرد اولويت پيشگيري بر درمان، ارتقاي شاخص هاي سلامت، افزايش بهره وري، کاهش هزينه درماني اعم از مالي و معنوي، روزآمد کردن برنامه هاي بهداشتي، اصلاح و تکميل نظام هاي پايش و اصلاح سبک زندگي در عرصه تغذيه و فعاليت بدني از جمله اهداف کلي اين طرح به شمار مي آيد.وي با اشاره به اهداف اختصاصي اين طرح مي گويد: ارزيابي دقيق با استفاده از متدهاي نوين علمي، ارزيابي دقيق ريز و ريسک فاکتورهاي خوني براي ارزيابي وضع موجود سلامت، ارزيابي ساختار قلب شامل بررسي اندازه، ابعاد و به صورت ويژه بطن چپ، افزايش آگاهي، مسؤوليت پذيري، توانمندي و مشارکت ساختارمند و فعالانه کارکنان شرکت ملي نفت ايران در تأمين، حفظ و ارتقاي سلامت، گزارش وضعيت جسماني کارکنان به مقامات مربوط و جلوگيري از عوارض جسماني از جمله اختلال رشد جسمي و تکامل مغزي، کاهش بهره هوشي، کاهش قدرت يادگيري و افت عملکرد و بهره وري کارکنان و... از جمله اهداف اختصاصي اين طرح است.
فرايند ارزيابي هاي اسكلتي-عضلاني و تركيب بدني
افشار ادامه مي دهد: با توجه به تصويب و ابلاغ ماده 3 حلقه سلامت از اسناد راهبردي در صنعت نفت و راه اندازي کلينيک خانواده زير نظر متخصصان حرکات اصلاحي، آسيب شناسي ورزشي و فيزيولوژي ورزشي(علم تمرين و تغذيه ورزشي) با حمايت امور ورزش شرکت ملي نفت ايران؛ اين مرکز فعاليت خود را از سال 96 آغاز کرده است. وي در ادامه با اشاره به اهداف و اقدام هاي مرکز خدمات مشاوره ورزشي شرکت ملي نفت ايران مي گويد: بررسي و ارزيابي ناهنجاري هاي اسکلتي-عضلاني و ناهنجاري هاي وضعيتي با استفاده از دستگاه Body Posture Analyzer، Body Landmark Analyzer، صفحات شطرنجي و ارائه راهکارهايي براي بهبود عارضه هاي شناسايي شده دستگاه BLA، دستگاه BPA صفحات شطرنجي، آزمون ارزيابي ترکيبات بدني شامل وزن بدن، درصد چربي، درصد عضلات، درصد تراكم استخواني، محاسبه پايه كالري مورد نياز روزانه، محاسبه ميزان اضافه يا كمبود وزن چربي و عضلات، ارزيابي تعادل پويا شامل شناسايي، بررسي و ارزيابي تعادل بدني- تمرينات عصبي-عضلاني و تعادلي Tecnobody Dynamic Balance، دستگاه اندازه گيري سرعت واكنش(براي بررسي سرعت عكس العمل) Reaction time، دستگاه دينامومتر عضلات پا وتنه (اندازه گيري قدرت عضلات پا و تنه)Back Muscles ، Dynamometer دستگاه دينامومتر (ارزيابي قدرت پنجه) و راه اندازي کلينيک خانواده(بانوان همکار، همسران و فرزندان) براي شناسايي عارضه هاي اسکلتي، بخصوص در فرزندان 6 تا 12 سال با هدف استعداديابي و معرفي به رشته هاي ورزشي متناسب با ساختار قامتي و اسکلتي، تنها بخشي از زيرساخت هاي موجود براي ارائه خدمات از سوي اين مرکز به شمار مي آيد.
مشاوره فيزيولوژي ورزشي
افشار در ادامه تصريح مي کند: يافته هاي حاصل از ارزيابي 723 نفر از همکاران ستاد وزارت نفت، شرکت ملي نفت، شرکت ملي صنايع پتروشيمي در سال 96، 280 نفر تاآذر امسال 97، 23 نفر از مديران ارشد صنعت نفت، 67 نفر از همكاران زن، همسران و فرزندان نشان مي دهد که اين افراد، داراي عارضه هاي اسكلتي-عضلاني، مشكلات تعادلي و اضافه وزن و بالا بودن نسبت توده چربي به عضلات بدن هستند.بر اين اساس، توصيه هاي حرکات اصلاحي و فيزيولوژيكي(تغذيه و تمرين هاي ورزشي) به همکاران مورد آزمون قرار گرفته به ترتيب براي بهبود شرايط موجود، ارائه شده است.اين توصيه ها شامل مشاوره با پزشك متخصص قلب و كسب مجوز براي انجام تمرين ها در باشگاه، انجام مستمر تمرين هاي مقاومتي و هوازي به صورت مرتب و مشاوره تغذيه، شناسايي شرايط موجود و ارائه راهکارهاي مناسب براي كاهش درصد چربي و افزايش توده عضلاني، انجام 8 هفته تمرين با رويکرد حركات اصلاحي و تمرين هاي كششي براي ارتقا و سلامت ستون فقرات طبق آموزش متخصص حركات اصلاحي و انجام 8 هفته تمرين آب درماني در مجموعه شهيد زرگر براي ارتقاي توانمندي هاي قلبي و تنفسي و كاهش وزن مي شود.