آشنايي با بازي هاي سنتي ايراني (بخش پاياني)
گوشی ها را رها کنید
مشعل| تبلت ها، گوشي ها و صفحه هاي مونيتور، چشمان بچه هاي ايراني را چنان خيره کرده و عقلشان را مدهوش که خيلي ها مي گويند کار از کار گذشته و نسل کودک امروز اين سرزمين، بازي هاي واقعي و حقيقي را به کلي فراموش کرده و در دنياي مجازي ذوب شده است. از طرفي روان شناسان و جامعه شناسان بسياري هستند که همچنان به بازگشت بازي هاي واقعي ميان بچه ها اميدوارند. بازي هايي که فقط يک بازي ساده نيستند بلکه هوش اجتماعي کودکانمان را افزايش مي دهند و جامعه پذيري شان را بالا مي برند. عدم ارتباط با جامعه و گروه هاي همسالان، ايجاد استرس و اضطراب هاي مزمن، سوغاتي رويکرد افراطي استفاده از فناوري هاي نوين در بازي هاي کودکانه است. نوجوانان و کودکان بسياري در معرض آسيب هاي رواني و اجتماعي بازي هاي مجازي هستند. آنچه پيش روي شماست، تلاش مي کند تا با اشاره اي به بازي هاي حقيقي که زماني نه چندان دور کودکان و نوجوانان ايراني را به خود مشغول مي کرد، اميد دوباره در بازگشت کودکان به بازي هاي حقيقي ايجاد کند.
هفت سنگ
هفت سنگ نام يک بازي سنتي ايراني است. امکانات لازم براي اين بازي، هفت عدد سنگ صاف و تخت و يک توپ هفت سنگ (شبيه توپ تنيس) است. بازيکنان در قالب دو تيم پنج يا شش نفره تقسيم مي شوند. وقتي که سنگ ها چيده مي شوند يکي از گروه ها به عنوان پرتاب کننده بازي را شروع مي کند. شروع بازي به اين ترتيب است که بايد از فاصله نسبتاً دور توپ را به طرف سنگ ها بيندازند. گروهي که توپ را پرتاب مي کند بايد سعي کند که کمترين مقدار سنگ را بيندازد چون در اين صورت راحت تر مي تواند بازي را تمام کند. وظيفه گروه دوم هم اين است که نگذارد تيم پرتاب کننده سنگ هاي ريخته شده را دوباره روي هم بچيند و بايد با توپ به آنها بزند. هر کدام از بازيکنان تيم مهاجم که توپ به او برخورد کند از جريان بازي کنار مي رود. و به اين ترتيب اگر هيچ کدام باقي نمانند، بازي به نفع تيم مدافع و اگر سنگ ها روي هم چيده بشوند، بازي به نفع تيم مهاجم تمام مي شود.
گاو گوساله
بازي اينطور است که ابتدا پنج سنگ کوچک يا شيئ ديگر را که هر کدام سنبل يک چيز است، تهيه مي کنيم. سنگ تيره به عنوان گاو، سنگ قهواي به عنوان گوساله، شيئ گرد به عنوان فنگل، شيئ سفيد به عنوان پنير و شيئ دراز به عنوان شاه دراز. اينها بايد در حدي باشند که هر کدام به راحتي در مشت بسته جاي گيرند. سپس تعدادي دور هم جمع مي شوند و يک نفر اشياي را پشت خود يا درپيراهن يا کيسه يا هر جايي که افراد ديگر نبينند، قايم مي کند و به طور تصادفي يکي رادر مشت بسته بيرون مي آورد و به صورت سوالي مي گويد: گو، گوسال، فنگل پنير يا شادراز؟ اگر درست پاسخ داد، نوبت نفر بعدي مي شود ولي اگر پاسخ غلط داد جريمه مي شود که معمولا کولي دادن به نفر مقابل است و يا هر نوع جريمه اي که در ابتداي بازي جمع توافق مي کنند. سپس نوبت به نفر بعدي است که سوال کند و همين طور بازي ادامه دارد.
گانيه
اين بازي در محدوه مربع يا مستطيل شکل به نام زمين بازي انجام مي شود. حدود زمين بازي مشخص شده و بازيکنان به دو تيم يارکشي مي شوند. اعضاي يک تيم در سراسر زمين بازي پراکنده مي شوند. اعضاي تيم ديگر به صورت تک نفري و با حالت لِي لِي وارد زمين بازي شده و سعي در زدن (رساندن دست به بدن بازيکن تيم مقابل) بازيکنان تيم مقابل مي کنند. در صورتي که از حالت لِي لِي خارج شوند، سوخته و از بازي حذف مي شوند. در صورتي که پاي هر کدام از بازيکنان دو تيم از زمين بازي خارج شود، آنها خواهند سوخت. بازي تا زدن آخرين نفر باقيمانده در زمين ادامه خواهد داشت. در اين هنگام جاي دو تيم با هم عوض مي شود.
قلعه
در بازي قلعه يا نجات ابتدا يارکشي مي شود و سپس با شير يا خط يکي از گروه ها به گرفتن ياران گروه ديگر مي پردازد، هر کسي که دستگير مي شود، به کنج ديواري برده مي شود که به آن قلعه گفته مي شود. اگر در اين حال يکي ديگر از اعضاي گروه بتواند به قلعه نزديک شده و دستش را به يکي از افراد دستگير شده بزند، آنها آزاد مي شوند. بازي تا هنگامي که تمام افراد گروه دستگير شوند، ادامه مي يابد و سپس دو گروه تعويض مي شوند. بازي قلعه در مدارس ابتدايي پسرانه ايران بسيار رواج دارد. در اين بازي دو تيم جايي را به عنوان قلعه خود انتخاب مي کند. يک گروه (سگ) مي شود که دنبال گروهي ديگر به نام(بره) مي دوند، اگر دست گرگ ها به بره بخورد، بره بايد به قلعه سگ ها برود و براي آزاد سازي بره زنداني بره ديگر بايد ازدست سگها فرار کند و دست خود را به بره زنداني بزند و بگويد آزاد آنگاه بره آزاد مي شود، بازي تا جايي ادامه دارد که تمام بره ها گرفته شوند.
زووووووو
بازي زو يک بازي است که از زمان هاي قديم وجود داشته. بازي به اين صورت است که افراد به2گروه تقسيم مي شوند. به ترتيب در هر 2گروه انتخاب شده و با گفتن کلمه زوووووووو مي روند و يکي از افراد گروه مقابل را مي گيرد. ابتدا افراد به دو گروه هفت نفره تقسيم مي شوند و يک گروه گرگ و ديگري بره مي شود. آنگاه يکي از گرگ ها مي گويد زووو و به يکي از بره ها دست مي زند. اگر بره ها گرگ را تا زماني که زويش بند بيايد، بتوانند نگه دارند، آن گرگ يکي از بره ها مي شود.
لي لي
به انگليسي: Hopscotch اين بازي را بيشتر دختران انجام مي دهند. اصول اين بازي با پريدن از روي مربع هاي کشيده شده روي زمين است. هر مربع يک شماره از خود دارد. شرکت کننده اول سنگي را روي يک شماره مي اندازد و اگر توانست اين کار را به طور دقيق انجام دهد، با لي لي کردن همه مربع ها را به جز مربعي که سنگ را در آن انداخته طي مي کند و سنگ را در بازگشت مي آورد.
خرس وسط
در اين بازي که هر چه تعداد نفرات آن بيشتر باشند، لذت بازي بيشتر خواهد بود، فردي به عنوان خرس وسط انتخاب مي شود. اين فرد مي بايست هنگام پاسکاريِ توپ (با دست) بين بازيکنان، توپ را از آنان بگيرد. شخصي که توپ را از دست مي دهد، جاي او را مي گيرد. عمل قاپيدن توپ در هوا نيز در اين بازي مجاز است. هنگامي که اين بازي به جاي دست با پا انجام شود، به خرس وسط موسوم مي شود.