ثروتی جوشان و نهفته در دل زمین
شبنم اعماري استان خوزستان يکي از غني ترين استان هاي کشور است که نه تنها در زمينه منابع نفت و گاز و توليد اين دو زبانزد است که به واسطه تاريخ غني اش، آثار و محوطه هاي باستاني زيادي دارد. کمتر کسي است که با آثار باستاني و جاذبه هاي استان خوزستان آشنايي نداشته باشد، چراکه اين منطقه به دليل بناهاي تاريخي، طبيعت شگفت انگيز و البته تنوع قومي و مذهبي در بيشتر مواقع مورد توجه گردشگران زيادي قرار مي گيرد، اما شايد کمتر کسي باشد که با يکي از ثروت هاي نهفته در استان خوزستان که در شهرستان رامهرمز واقع شده، آشنايي نداشته باشد. رامهرمز شهري تاريخي است که باستان شناسان قدمت آن را حدود 4000 سال مي دانند. در 25 کيلومتري اين شهر منطقه اي قرار دارد به نام «ماماتين»، جايي که چشمه هاي منحصر به فردي دارد، چشمه هايي که مانند چشمه هاي دهلران از آن قير بيرون مي آيد! در منطقه ماماتين 10 چشمه کاملا طبيعي قير وجود دارد كه با مصالحي از قبيل قلوه سنگ، ملات و ساروج در دو طرف يک مسيل کم آب قرار گرفته اند، زماني كه اين چشمه ها فوران مي كنند در بستر رود زرد قرار مي گيرند و با غلظت كم به زمين هاي كشاورزي مي رسند. در امتداد رودخانه در نقاطي که عمق آن به 2 متر مي رسد، غلظت نفت و قير بسيار کم مي شود و اينجا همان جايي است كه جلوه هايي از زيبايي هاي طبيعت را به چشم مي بينيد، جايي كه زلالي آب بر سياهي قير چيره مي شود. دليل اين تعبير هم ماهي هاي زيادي است كه در اين منطقه با وجود آب قيرآلود و نفتي رودخانه توانسته اند همچنان به حياتشان ادامه دهند. صحنه اي كه قطعا از ديدن آن هيجان زده خواهيد شد.در نزديکي اين چشمه هاي قير، کوره هايي ديده مي شود که يادگار دوران قديم است و در گذشته مخصوص تفکيک قير از آب و املاح بوده اند.
ارتباط ايرانيان و چشمه هاي قير
در لوح هايي که در تخت جمشيد وجود دارد، مطالبي آمده که نشان مي دهد ايرانيان از چشمه هاي نفت روان در اطراف آتشکده پارسوماش (مسجد سليمان) در صنايع نظامي و روشن کردن خشاب ها استفاده مي کردند و هخامنشيان نيز با استفاده از اين چشمه هاي ظروف خود را مي ساختند. در انديکاي مسجد سليمان و منطقه اوقيلک بهبهان نيز مي توان نمونه هايي از اين چشمه هاي قير طبيعي را مشاهده کنيد، ولي شايد هيچکدام از اين چشمه ها به اندازه چشمه هاي قير طبيعي ماماتين ديدني و جذاب نباشند. همچنين در منطقه تپه چغاميش دزفول نيز در جريان کاوش ها، ظرف هايي کشف شده که در آنها ردپاي قير ديده شده است. قدمت اين ظرف ها به زمان هاي دور و به هزاره چهارم بعد از ميلاد مسيح برمي گردد. در حال حاضر تنها کساني که از چشمه هاي قير ماماتين که در سال 1390 در فهرست آثار ملي ثبت شده اند، استفاده مي کنند، اهالي روستاي قالند بهبهان استان خوزستان هستند. آنها از قير اين چشمه ها براي اندود کردن ظروف بزرگ نگهداري نان خشک و درمان گرفتگي و شکسته بندي اعضاي بدن استفاده مي کنند.
ديدني هاي اطراف
با اين توضيحات اگر سري به اين منطقه زديد و از ديدن چشمه هاي سياهرنگ خون اژدها لذت برديد، مي توانيد گشتي هم اطراف بزنيد و از ديدن ديگر جاذبه هاي منطقه لذت ببريد. يکي از اين جاذبه ها «تشکوه» است. کوهي که در جاده رامهرمز به سمت رود زرد و در مسير خيجه و ماماتين قرار گرفته که از گذشته هاي دور تا امروز شبانه روز در حال سوختن است. به گفته کارشناسان زمين شناسي دليل شعله ور بودن آتشکوه، گوگرد موجود در زمين و متصاعد شدن گاز طبيعي از عمق زمين به سطح زمين است. گازهاي هيدروکربوري از لايه هاي مختلف زمين عبور مي کنند و از درزها و شکاف هاي سطح زمين بيرون مي زنند و شعله ور مي شوند. شعله هايي که در شب منظره زيبايي را به وجود مي آورد، به حدي که توانسته است گردشگران زيادي را به سمت خود بکشاند.
* يکي از نکاتي که گردشگران بايد به آن توجه داشته باشند اين است که در مجاورت اين کوه به دليل متصاعد شدن گاز در هوا نمي توان آتش ديگري روشن کرد.
كوه سوخته
اميديه يکي از شهر هاي استان خوزستان است که به دليل داشتن منابع غني نفت و گاز، در حوزه توليد نفت در استان خوزستان از اهميت زيادي برخوردار است. البته جداي از وجود منابع نفت و گاز، اين منطقه جاذبه اي ژئوتوريسمي ديدني دارد كه نه تنها براي زمين شناسان بلكه براي دوستداران طبيعت هم شگفت انگيز است. کوه سوخته، چشم اندازي دارد که باعث شگفتي بازديدکنندگان مي شود، چراکه در بدو ورود به اين منطقه، زبانه هاى آتشي ديده مي شود كه از دل زمين بيرون مي زند که هيچگاه خاموش نمي شود. اين کوه به دليل داشتن آثار ثانويه حاصل از خروج گاز مثل آتش هاي جاودان، گچ ترش فعال، گچ ترش غيرفعال و گوگردزايي، يکي از جاذبه هاي گردشگري زمين شناسي كم نظير است.
داستان هاي اساطيري چشمه هاي جوشان
منحصر به فرد بودن چشمه هاي ماماتين باعث شده افسانه هايي در مورد آنها شكل بگيرد. با نگاهي به تاريخ اساطيري ايران و باورهاي مردم در مي يابيم كه اسفنديار به عنوان ابرقهرماني رويين تن شناخته مي شود. در اين داستان ها اينطور آمده كه گشتاسب پدر اسفنديار بوده و به واسطه زرتشت چهار درخواست دارد. او در واقع آرزوهايي داشته که شامل ديدن جايگاه خود در جهان بعد از مرگ، گشايش احوال جهان بر او، تاثير نگذاشتن هيچ جنگ افزاري روي او و زندگي جاودان مي شود. زرتشت هم اين چهار آرزوي گشتاسب را به يک شرط قبول مي كند. شرط زرتشت اين بود كه او يکي از اين آرزوها را براي خود بردارد و سه مورد ديگر را به ديگران ببخشد. گشتاسب اولين آرزويش را براي خود و سه خواسته ديگر را به ترتيب به جاماسب و اسفنديار و پشوتن که دو پسر او بودند، مي بخشد.همان طور كه اشاره كرديم، در باور مردم قديم اسفنديار رويين تن بود و همين موضوع باعث پيروزي او در نبردها مي شد. اسفنديار براي اينکه رويين تن شود، در آب مقدس شست و شو داده شد، اما وقتي در اين آب بود، چشم هايش را بست و همين باعث شد چشم هاي او رويين تن نشوند.اسفنديار در يکي از اين نبردها سعي مي کند دو خواهر خود به نام هاي هما و به آفريد را که در کشوري بيگانه اسير بودند، آزاد کند، براي اين کار مجبور مي شود هفت مرحله را پشت سر بگذارد که اين هفت مرحله هم به نام هاي «هفت خوان اسفنديار» مشهور شده اند. در يکي از خوان ها که همان خوان سوم است، اسفنديار با يک اژدها روبه رو مي شود و شکمش را مي درد و خوني به رنگ سياه از شکم اژدها بيرون مي زند. اين همان افسانه معروف چشمه هاي قير ماماتيان است. مردم رامهرمز بر اين باورند که خون سياهرنگ اژدها باعث پديد آمدن چشمه هاي قير ماماتين شده است.
مهمانخانه اعراب
مهمانخانه اعراب نيز، يکي ديگر از مکان هاي ديدني رامهرمز است، جايي که به دليل قدمت و البته احياي دوباره اتاق هايي از ني به يکي از جاذبه هاي گردشگري خوزستان تبديل و در فهرست ميراث ملي ثبت شده است.
مي گويند در زمان قديم 99 درصد خانه هاي اعراب، محلي مخصوص براي پذيرايي از مهمانان خود داشتند؛ به همين دليل خوزستاني ها براي پذيرايي ويژه از مهمان خود همواره درصدد ساخت مکاني خنک در تابستان و گرم در زمستان بودند. اعراب به اين مکان مضيف مي گويند، از آن جهت که تمام اجزاي استفاده شده در مضيف ني بود. جالب است بدانيد که در مضيف اعراب، مراسم قهوه خوري خاصي که ويژه اعراب بود، برگزار مي شد.