شهرستان شادگان در 120 کيلومتري اهواز و 971 کيلومتري تهران واقع شده که پيرامون آن نخلستان هاي گسترده اي وجود دارد. بر اساس برخي آمار، در شادگان 13 هزار هکتار نخلستان وجود دارد که در 2 سال اخير به دليل خشک شدن رودخانه جراحي، تعداد زيادي از اين نخل ها از بين رفته و همين امر به معيشت مردم منطقه که تنها از طريق کشاورزي امرار معاش مي کنند، ضربه وارد کرده است.
به شهرستان شادگان که مي رسيم، نخل ها از همان ورودي شهر خودنمايي مي کنند.
بي نظمي در ميان آنها از دور مشخص است. وقتي با کشاورزان گفت وگو مي کنيم، مشخص مي شود که اين بي نظمي، ناشي از خشک شدن و ازبين رفتن نخل هايي است که از تشنگي و بي آبي جان داده اند. براي اطلاع دقيق تر از وضعيت خشکسالي و اهميت آبرساني به نخيلات، در گشت و گذاري بيشتر در شهر و گفت وگو با مردم، مي توان اندوهِ خشک شدن نخلستان ها را در چشمان بسياري از کشاورزان ديد. روايت تلخي هم هست براي اين شهر که شغل اکثريت آنها کشاورزي است.
حکيمه خانم، يکي از اهالي شادگان مي گويد: نخلستان را به خاطر بي آبي واگذار کرديم؛ چون از آن برداشتي نداشتيم. حالا هم همسرم بيکار است.
يکي ديگر از اهالي اين شهرستان به «مشعل» مي گويد: 200 نفر نخل دارم، اما امسال 5 کيلو خرما هم برداشت نداشتم.
با استقبال گرم يکي از کشاورزان، از نخلستان او بازديد مي کنيم. داخل نخلستان مي توان مرگ نخل ها را از بي آبي به نظاره نشست که حالا ديگر بي سر هستند؛ البته نخل هاي زيادي هم هنوز سالم و استوارند. آقاي خلف شاه وردي 57 ساله صاحب اين نخلستان است و هنگام بازديدمان مي گويد: اين نخل ها برايمان حکم فرزندانمان را دارند. مثل فرزندمان عزيزند و دوستشان داريم. به خاطر همين مرگشان از بي آبي برايمان دردآور است. نزديک 10 هزارنفر نخل داريم. با همين ها داشتيم زندگي مي کرديم. آب نيامد، همه تلف شدند و ثمر نمي دهند.
او که پدرش هم همين شغل را داشته و حالا فرزندانش هم همين حرفه را ادامه مي دهند، مي گويد: از نخلستان هزار هکتاري، 10 هکتار آن به دليل بي آبي از بين رفته است. هر هکتار شامل 160 نخل مي شود. سه سال مي گذرد که آبي نيست. تابستان آب هدايت نمي شد.
اين کشاورز توضيح مي دهد که قبل از خشکسالي، برداشت 15 تا 18 تني داشتند و الان محصولشان به اندازه اي نيست که به فروش برسانند.
يکي ديگر از آنان هم در اهميت آبرساني به نخيلات شادگان که با زندگي و معيشتشان گره خورده است، يادآور مي شود: با نخلستان ها زندگي مي کنيم. اگر اين نخل ها نباشند، زندگي ما هم شکننده مي شود و بايد بيکار در خانه بنشينيم.
جزيياتي از طرح آبرساني به نخلستان ها
با اين درد دل ها مي شود اهميت انتقال آب به رودخانه جراحي براي تامين آب نخلستان هاي شادگان را متوجه شد. اين طرح شامل احداث ايستگاه پمپاژ در ساحل چپ رودخانه کارون و دهانه نهر بحره، احداث کانال انتقال آب در مسيل بحره به همراه سازه هاي مربوطه است که براي اجراي آن 700 ميليارد ريال از سوي سازمان برنامه و بودجه کشور تامين شده است. با اجراي کامل اين طرح،20 متر مکعب آب بر ثانيه از اين کانال به شادگان منتقل مي شود که علاوه بر تامين آب مورد نياز نخلستان هاي شادگان، مشکل آب دامداري هاي منطقه را نيز برطرف مي کند. اين آب، پس از رسيدن به رودخانه جراحي از طريق کانال هاي قديمي که در مسير آن قرار دارند، به نخلستان ها مي رسد.
يکي از کشاورزان مي گويد: درخواستمان اين است که اين کانال آبي بسته نشود. زندگي ما به اين نخل ها وابسته است.
محمد خانچي، مشاور مديرعامل شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب در امور اجرايي و پيگيري درباره مشارکت اين شرکت در اين طرح مي گويد: به دليل جلوگيري از ضرر و زيان وارد شده به نخلستان هاي شادگان بر اثر خشکسالي، مقرر شد که اين طرح به صورت اضطراري و با قيد فوريت در مدت زماني بسيار کوتاه اجرا شود.
به گفته او، با توجه به اينکه در مسير احداث کانال انتقال آب، تعداد زيادي خطوط لوله نفت و گاز مربوط به ميدان نفتي منصوري وجود داشت، جابه جايي آنها به دليل تاثير گذاري بر فرايند توليد، احتمال طولاني شدن اجراي طرح را به همراه داشت که بر اين اساس، شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب در اقدامي جهادي و با گسيل تجهيزات و ماشين آلات مورد نياز، نسبت به همکاري با مجري طرح براي عبور کانال هاي مذکور از خطوط در مدت زمان کوتاهي اقدام کرد.
او يادآور مي شود: اين اقدام هزينه قابل ملاحظه اي براي ما داشته، اما براي عمل به مسؤوليت اجتماعي خود، اين طرح را در اولويت قرارداده و در کمترين زمان به انجام رسانده ايم.
خانچي با بيان اين که وزير جهاد کشاورزي و استاندار خوزستان در زمان افتتاح پروژه از مشارکت شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب در اجراي طرح قدرداني کرده اند، اظهار مي کند: در صورت عدم همکاري اين شرکت با پروژه، مسير جايگزين براي احداث کانال انتقال آب وجود نداشت و خسارت زيادي به نخلستان هاي شادگان وارد مي شد.
يکي از کشاورزان، اين اقدام را باعث ايجاد اميد در ميان کشاورزان دانست.
يدالله شمايلي، که در زمان اجراي اين کانال به عنوان مجري طرح آبرساني به نخيلات شادگان بوده، در اين زمينه به «مشعل» مي گويد: با توجه به بحران کم آبي از مسير رودخانه جراحي، اين کانال آب يک اميد جديدي را در دل کشاورزان منطقه و روستاهايي که در مسير بودند، به وجود آورد و اين حس در آنان تقويت شد که دولت و مسؤولان استان به فکرشان هستند. او توضيح مي دهد: شادگان در آخرين نقطه رودخانه جراحي قرار دارد و پس از آن به تالاب شادگان مي ريزد. اين کانال بسيار باعث خوشحالي و مسرت کشاورزان شد و قطعا در زندگي آنها تاثيرگذار است. سرمايه اين کشاورزان همين نخيلات است. آب هم عنصر حياتي براي کشاورزان و نخيلات محسوب مي شود. آب مردم را خوشحال کرد که اميدواريم اين کار تداوم داشته باشد.
با اين حال، اين کانال تنها نخيلاتي را از آب بهره مند ساخت که در اين مسير قرار داشتند و بسياري هم محروم ماندند. آقاي خلف شاه وردي در اين باره مي گويد: آب از کارون به منطقه منصور آمد، اما کافي نبود؛ در راستاي کمکي که شد، درخواست داريم آب به اينجا هم برسد.
يکي ديگر از آنان هم مي گويد: کاش کانالي که زدند، به نخلستان ما هم مي رسيد.
شمايلي درباره اين مطالبه کشاورزان مي گويد: اين کانال دائمي است و بيشتر نياز آبي نخيلات از ارديبهشت تا آبان سال آينده دنبال خواهد شد.
فصل تازه آبي براي نخيلات
فصل خرما به پايان رسيد و حالا کشاورزان شادگان چشم به فصل جديد براي نخيلات خود دارند.
يکي از کشاورزان مي گويد: از اسفند تا فرودين لقاح نخيلات انجام مي شود که در واقع پيوند از خود نخل هاست. يکي گل دارد و آن ديگري نخل که پيوند آنها ثمر فصل تازه مي شود.
ابتدا دانه سفيدي در مي آيد، بعد خوراک سبزي مي شود و مراحل بعد هم خارک و رطب و خرماست که به تير ماه مي رسد. بارندگي هاي اخير باعث شده نخل هاي مصون مانده از بي آبي سال هاي گذشته، زنده بمانند و حالا اين خبر خوش که مديرعامل شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب از تداوم مشارکت در آبرساني به نخيلات شادگان خبر مي دهد. در همين زمينه مجري طرح با اشاره به اينکه فاز نخست اين طرح به بهره برداري رسيده، مي گويد: اين کار با جديت ادامه خواهد يافت و بخشي از نخلستان ها هم که از تامين آب محروم ماندند، به مرور آب دهي لازم نخيلات تامين خواهد شد.
احياي بخش خشک شده تالاب
بايد بدانيم که پروژه انتقال آب به شادگان، زمينه احياي مجدد تالاب بين المللي شادگان را نيز فراهم کرده و بخشي از مشکل ريزگردها را برطرف خواهد کرد.
شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب همسو با عمل به تعهدات خود در زمينه توليد نفت و گاز، اهتمام جدي در توسعه و عمران حوزه فعاليت خود دارد و آن را با اجراي صدها پروژه عام المنفعه در حوزه راهسازي، احداث فضاهاي آموزشي، فرهنگي، درماني و فضاي سبز به اثبات رسانده است.
افزون بر مشارکت شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب در طرح آبرساني به نخلستان هاي شادگان، اين شرکت در اجراي بسياري از پروژه هاي عمومي عام المنفعه که از سوي سازمان هاي ديگر اجرا مي شود، مشارکت داشته و در تسهيل و تسريع آنها وارد عمل مي شود.
شمايلي در پايان گفت وگو از اقدام وزارت نفت در همکاري براي به ثمر رساندن پروژه آبرساني به نخيلات شادگان تشکر مي کند.
سفر پايان يافته و سوغاتمان از شادگان، خرماهايي است که حاصل ثمر نخيلات خانواده شاه وردي است که با ميزباني خاص، آنها را با کنجد آذين کرده و موقع خداحافظي سوغات راهمان مي کنند.