استـان کـرمان، سـرزمينتاریخ و هنر و یک دنیا فرهنگ

ايران سرزميني پهناور با ديدني هاي بسيار است. سياحان و جهانگردان خاطرات و کتاب هاي بسياري درباره ديدارشان از ايران بيان کرده و نوشته اند و هميشه با تحسين و بهت و حيرت به وصف کشورمان پرداخته اند. در ميان بي شمار مناطق زيباي ايران، استان کرمان از مناطقي است که از زيبايي ها، فرهنگ و تاريخ آن شايد کمتر خبر داشته باشيم. اين استان با دربر گرفتن بيش از 11 درصد از وسعت کشورمان پس از استان سيستان و بلوچستان، دومين استان پهناور ايران است. ازجمله شهرستان هاي اين استان مي توان به بافت، بردسير، بم، جيرفت، راور، رفسنجان، زرند، سيرجان، شهربابک، فهرج، کرمان، کوهبنان، کهنوج و... اشاره کرد در ادامه به معرفي برخي مکان هاي تاريخي و جاذبه هاي استان کرمان مي پردازيم.

ديدني هاي تاريخي: ارگ بم: بزرگترين مجموعه شهري خشتي جهان است که حدود 2 هزار و 200 سال قدمت دارد. اين بنا در شمال شرقي بم بر فراز تپه آذرين قرار گرفته و از چهار قسمت 38 برج ديده باني، يک خندق و بارويي عظيم تشکيل شده است. مساحت ارگ حدود 20 هکتار و دور تا دور آن، خندقي عميق بوده که در طول قرن ها اين مجموعه را از يورش ها حفظ کرده است. مصالح اصلي بنا، خشت خام و گل رس است. به ندرت سنگ، آجر و تنه خرما نيز در بناي ارگ به کار رفته است.

باغ موزه هرندي: مجموعه باغ موزه هرندي و بناي موجود در آن مربوط به اواخر دوره قاجار است. اين مجموعه از سوي مرحوم«عدل السلطان» بنا شد.يکي ازنکات موردتوجه تاريخي، توقف «رضاخان» در مسير آخرين سفر تبعيديش در اين منزل است و به همين مناسبت قسمتي از باغ توسط مالک به وزارت فرهنگ و هنر وقت اهدا و در نهايت ساير بخش هاي آن خريداري شد. در حال حاضر در طبقه همکف اين ساختمان، موزه سازهاي سنتي استاد مسعود و در طبقه فوقاني آن موزه باستان شناسي قرار دارد.

خانه بهادرالملک: خانه بهادرالملک بردسير يکي از بناهاي تاريخي شهر بردسير در بر غربي خيابان شريعتي اين شهر واقع شده است. اين بنا به کوشش عبدالمظفرخان سرتيپ، مشهور به بهادرالملک که در بردسير به «ابدال» معروف بود، در دوره قاجار ساخته شد. از جمله بخش هاي جالب اين بنا علاوه بر تالار بزرگ آن، انبارهاي طبقه فوقاني براي ذخيره مواد غذايي و برج خشتي اين خانه است که بخش تحتاني آن به صورت محل گذر عموم است.

حمام گنجعلي خان: اين حمام تاريخي در بازار جنوبي واقع شده است. معمار حمام و همه مجموعه گنجعلي خان کار استاد محمد معمار يزدي است. معماري که بحق اوضاع اقليمي و اقتصادي فرهنگي زمان و محيط خود را مي شناخته و در خلق آثار فوق از هنر منداني چون عليرضا عباسي ياوري جسته است. حمام گنجعلي خان اثري بديع با کاشيکاري ها، نقاشي ها، گچبري ها، مقرنس کاري ها و کاربندي هاي زيبا با به کار گرفتن سنگ ها و تزئينات سنگي بسيار ظريف با مساحتي حدود 1000 متر مربع است.

آرامگاه شاه نعمت الله ولي: آرامگاه و خانقاه شاه نعمت الله ولي (بقعه ماهان) در جنوب شرقي شهر کرمان و در شهر زيباي ماهان واقع شده است. شاه نعمت الله ولي از شاعران برجسته قرن ششم و هفتم است که حافظ شيرازي به نوعي شاگرد او در شعر محسوب مي شود.

حمام يا چايخانه سنتي وکيل: اولين بخش از مجموعه وکيل شهر کرمان، بناي حمام قديمي يا چايخانه امروزي وکيل است که در سال 1280 به شکل باشکوه با تأثيرپذيري از سبک معماري عصر زنديه- قاجاريه احداث شده است.

آرامگاه شاه فيروز: اين بنا در پنج کيلومتري جنوب شرقي قلعه سيرجان در نزديکي روستاي وحدت آباد بر فراز صخره اي از سنگ سبز تيره به ارتفاع 30 متر واقع شده و در محل به نام شاه فيروز معروف است. مردم محلي بناي شاه فيروز را آرامگاه ابوکاليجار بن عضدوالدوله و يا فرزند او مي دانند که بر اثر خوردن گوشت شکار در شکارگاه در گذشته و بر فراز اين صخره دفن شده است. با توجه به شيوه معماري به نظر مي رسد که اين بنا متعلق به دوره ايلخاني- قرن هشتم و نهم هجري باشد.

مسجد ملک (امام): اين مسجد در خيابان امام خميني(ره) شهر قرار دارد و از بناهاي دوران سلجوقي است. مسجد امام از نوع مساجد چهار ايواني و يکي از بزرگترين مسجدهاي کرمان به شمار مي رود. سابقه تاريخي اين بنا به قرن پنجم هجري عصر سلجوقي مي رسد و ساخت آن را به ملک توران شاه منصوب کرده اند.

مسجد پامنار: اين مسجد در خيابان فتحعلي شاه کرمان قرار دارد و از آثار دوره حکومت آل مظفر است. اين بنا در سال ‪ 793 هجري قمري به فرمان عمادالدين سلطان محمود برادر شاه شجاع از خاندان آل مظفر ساخته شده و شامل سردر ورودي ومناره وصحن کوچکي است. نماي سردر اين مسجد با کاشيکاري مقرنس کار زيبايي تزئين شده است.

بازار اصلي کرمان: اين بازار بزرگ از ميدان ارگ شروع و به ميدان مشتاقيه ختم مي شود و از غرب به شرق بازارهاي آن شامل بازار ارگ، بازار وکيل، بازار عطاري، بازار قدمگاه و بازار مظفري است. مشهورترين بخش بازار اصلي کرمان بخش بازار ارگ آن است. در ضلع شرقي بازار ميدان ارگ، سر در ورودي بازار اصلي واقع شده است. اين بازار از ميدان ارگ شروع و تا چهارسوق گنجعلي خان ادامه مي يابد. اين بازار به دو بخش فرعي به نام بازار نقار خانه و بازار سراجي تقسيم مي شود. گويا در گذشته در طبقه بالاي بازار نقارخانه نقاره مي نواختند.

مسجد جامع: يکي از زيباترين مساجد ايران است که داراي سر در رفيع، صحن، ايوان و شبستان است. اين مسجد در دوران حکومت امير مبارز الدين محمد مظفر سرسلسله آل مظفر بنا شده است. ارزشمندترين قسمت بنا، کاشيکاري معرق محراب و سردر شرقي مسجد است.

امامزاده حسين جوپار: اين بنا که آرامگاه يکي از فرزندان امام موسي کاظم (ع) است، مشتمل بر حياط، حرم، گنبد و رواق و در دوره صفويه بنا شده است. روستاي ميمند در 36 کيلومتري شمال شرقي شهر بابک قرار گرفته است و زمان بناي آن در دوره هاي قبل از اسلام مي رسد. اين بناحدود 350 اثر معماري صخره ي دارد که در دل کوه کنده شده است و عمق برخي از آنها به 25 متر مي رسد.

کاروانسراي گنجعلي خان:کاروانسراي گنجعلي خان در دوره صفويه بنا شده و از جمله کاروانسراهاي شاه عباسي است که در عهد شاه عباس صفوي به دستور حاکم وقت آن زمان گنجعلي خان در مجموعه اي به همين نام ساخته شده و در مجاورت کاروانسراي وکيل قرار گرفته است.

کاروانسراي کبوترخان:کاروانسراي صفوي کبوتر خان که در 30 کيلو متري جنوب شرقي شهر رفسنجان، در مسير جاده کرمان و در روستايي به نام کبوتر خان واقع شده است، از جايگاهي ويژه در بين آثار تاريخي اين منطقه برخوردار است. قدمت اين کاروانسرا به دوران صفويه مي رسد. در اين دوره جهت سرويس دهي به جاده اصفهان تا کرمان از يزد تا کرمان به مسافت تقريبي هر 30 کيلو متر يک کاروانسرا احداث شده است.

کاروانسراي وکيل:کاروانسراي وکيل از مجموعه کاروانسراهاي درون شهري است که در مجموعه وکيل جنب کاوانسراي گنجعلي خان قرار گرفته است. بناي اين کاروانسرا به فرمان محمد اسماعيل خان وکيل الملک والي کرمان شروع شد و در زمان مرتضي قلي خان در سال 1287 هجري قمري به اتمام رسيد. اين کاروانسرا در سمت چپ بازار وکيل از بزرگترين کاروانسراهاي شهر کرمان و يکي از کاروانسراهاي بزرگ ايران به شمار مي آيد.

خانه والي ميرحسيني:در خيابان 17شهريور شهر راين و در بخش مياني کوچه خان ها، خانه زيبايي متعلق به يکي از بزرگان اين شهر قرار دارد به نام خانه والي که بخشي از آن متعلق به دوره زنديه و بخش ديگر آن متعلق به دوره پهلوي است. طرح اين خانه به صورت “خانه باغ” يا گودال باغچه اي در مقابل عمارت اصلي است. در هر يک از اتاق هاي اين خانه، بخاري هاي زيباي گچي تعبيه شده است.

کاروانسراي هندوها: اين کاروانسرا به دست مرحوم حاج سيد جواد امام جمعه حدود سال هاي 1150 هجري شمسي ساخته شده و دو طبقه دارد. وجه تسميه آن از هندي اخذ شده است.

جاذبه هاي طبيعي

تالاب جازموريان: تالاب جازموريان در فصل زمستان زيستگاه مناسبي براي هزاران پرنده مهاجر، از جمله فلامينکو، انواع غاز، اردک و مرغابي وحشي و به ويژه محل مناسبي براي زمستان گذراني هوبره است و زيبايي هاي خاص خود را دارد.

تپه کنار صندل: در طول 400 کيلو متر رودخانه هليل تاکنون بيش از 100 منطقه باستاني شناسايي شده است. محوطه هاي تاريخي جيرفت که در طول هزاره هاي سوم پيش از ميلاد آثار ارزشمندي را در خود جاي داده است، از غني ترين محوطه هاي تاريخي جهان محسوب مي شوند. يکي از بقاياي اين تمدن عظيم، تپه کنارصندل است که در 30 کيلومتري جيرفت قرار دارد. سازه هاي خشتي آن که به عنوان مرکز مذهبي استفاده مي شده است و در بالاي آن معبدي قرار دارد يکي از عظيم ترين زيگورات هايي يافت شده در دنيا بيش از چهار ميليون خشت است. اين تپه قسمتي از شهري بوده که يک طرف آن وسعت دو کيلومتر داشته است.

تپه يحيي: اين تپه بازمانده تمدني کهن است که به اعتقاد برخي باستان شناسان تاريخي آن به هزاره پنجم قبل از ميلاد مسيح مي رسد.تپه ياد شده در دشت صوغان 30 کيلومتري شمال شرقي دولت آباد از توابع بافت قرار گرفته است و تامرز استان 220کيلومتر فاصله دارد.

کوه شاه(لاله زار): اين کوه با ارتفاع قله 4402 متر است که در شهرستان بافت در استان کرمان واقع شده است. بيشتر شهرت اين قله به دليل محافظت قرق چيان شاهنشاهي از حيات وحش بي نظير آن در گذشته بوده که تا ميانه دوره قاجار به عنوان قرق اختصاصي شاهنشاهي از آن محافظت مي شده است؛ چندين سنگ نوشته نيز در خصوص حدود قرق و توصيف شکار در ارتفاعات تخت شاهزاده به يادگار مانده است؛ که آخرين آن مربوط به ناصرالدين شاه قاجار است که به دست قرقچي هنرمند لاله زاري با خطي خوش روي تخته سنگي کنده کاري شده است.

چشمه حسين آباد: اين چشمه در 33 کيلومتري شمال غربي راين- کرمان واقع شده است. اين نوع آب ها در دستگاه گوارش باعث قليايي شدن محيط معده، سپس تحريکات ترشحات آن مي شود و در سيستم کبدي و لوزالمعده به سبب تحريک لوزالمعده و بزاق، اثر بهبود بخشي دارند.

چشمه قلعه عسکرا: اين چشمه در 11 کيلومتري روستاي سلطان آباد در جنوب کرمان واقع شده است. اين دسته آب ها بيشتر مصرف خارجي دارد و در رفع بيماري هاي لنفاتيسم، راشي ستيسم، برخي بيماري هاي پوستي، رماتيسمي و نيز بيماري هاي زنانه مؤثر است.چشمه آب معدني قاسم آباد: اين چشمه در شش کيلومتري شرق رفسنجان، روستاي قاسم آباد واقع شده است و در اصل قنات قديمي است که آب آن از سال هاي گذشته مورد استفاده درماني اهالي منطقه بوده است. خواص درماني اين نوع آب ها در درمان بيماري هاي رماتيسمي، گوش و حلق و بيني است. همچنين اثر نيرو بخش دارد.چشمه معدني ته خاتون: اين چشمه در شرق کرمان، 13 کيلومتري روستاي جوشان واقع شده است. آب اين چشمه داراي اثر آرام بخش براي دردهاي مفصلي و عصبي است.

چشمه معدني قرقره (باب ترش): اين چشمه در 40 کيلومتري راين کرمان واقع شده است. اين نوع آب در درمان خارجي بيماريهاي لنفاتيسم، راشيتيسم و بيماري هاي پوستي، رماتيسمي، همچنين بيماري هاي زنانه استفاده مي شود.چشمه آب معدني ابارق: اين چشمه در جنوب شرقي کرمان، 11 کيلومتري شمال دهکده ابارق واقع شده است. آب چشمه براي دستگاه هاضمه بدن مفيد است. مصرف اين دسته آب ها در درمان بيماري هاي مفصلي نيز توصيه مي شود.