چشمه قير دهلران پديده ای بی نظير و كمياب
شبنم اعماري ايران مهد زيبايي است، زيبايي هاي بكر و طبيعي كه در گوشه و كنار كشور پنهاورمان، چشم هر بيننده اي را خيره مي كند و او را به تعجب وا مي دارد.در اين مطلب قصد داريم شما را با يكي از بي نظيرترين پديده هاي طبيعي ايران آشنا كنيم، پديده اي با قدمتي هزاران ساله كه بسيار تماشايي و هيجان انگيز است.صحبت از چشمه كه مي شود، ناخودآگاه ذهن مان به سمت آبي زلال و شفاف كه از دل زمين مي جوشد، منحرف مي شود؛ اما جالب است بدانيد كه ايران چشمه هاي غيرآبي هم دارد، چشمه اي سياهرنگ كه قير جوشان از دل زمين بيرون مي زند؛ پديده اي كمياب و طبيعي كه جلوه اي زيبا از طبيعت را براي مان به تصوير مي كشد.
چشمه قير دهلران
چشمه قير دهلران كه قدمتي به بلنداي تاريخ ايلام دارد، در 7کيلومتري شهرستان دهلران استان ايلام واقع شده و يكي از جاذبه هاي طبيعي و ملي اين استان است. چشمه قير دهلران، حوضچه اي با قير روان دارد كه دماي آب آن گاهي به 50 درجه سانتي گراد هم مي رسد و مواد نفتي از ميدان هاي نفتي زيرزميني منطقه دهلران با آن ترکيب و قير مذاب توليد مي شود. اين چشمه از يک چشمه اصلي و سه چشمه فرعي تشكيل شده و حدود 75 هکتار مساحت، 9 متر قطر و 50 سانتي متر عمق دارد و تنها چشمه قير ايران است که يک حوضچه طبيعي قير در آن روان است.
فعاليت اين پديده كمياب در فصل بهار آغاز مي شود و در فصل تابستان به علت گرماي زياد به بالاترين حد ممكن مي رسد. قيرهاي روان شده در مسير خود با خاک، شن و ماسه مخلوط مي شوند و آسفالت طبيعي را به وجود مي آورند. اين پديده شگفت انگيز روزانه 10 ليتر قير مايع توليد مي کند.
چشمه قير دهلران در گويش محلي به «کني گاو قيلي» معروف است و بر اساس باورهاي مردم محلي، اين چشمه، خون اژدهايي بوده که در جنگ با پهلوان اساطيري، اسفنديار رويين تن، به هلاکت رسيده است.
گفته مي شود، در ادوار گذشته اين چشمه وسعت بيشتري نسبت به امروز داشته؛ اما بخش هايي از آن به تدريج زير خاک رفته است. نكته قابل اشاره درباره چشمه قير دهلران اين است كه خروج قير و مايعات نفت خام از بيش از 10 هزار سال گذشته در اين محل ادامه داشته و براساس كاوش هاي صورت گرفته در دوران باستان نيز از اين پديده طبيعي بهره برداري مي شده است.
همچنين انگليسي ها از سال ها پيش از انقلاب به فکر بهره برداري از چشمه قير دهلران بودند و اقدام به ساخت کمپينگ و ريل آهن براي انتقال قير به خوزستان و سپس به بندر بصره عراق کردند که البته با شروع جنگ جهاني دوم، موفق به بهره برداري از اين چشمه نشدند. با اين حال هنوز آثار ريل قطار و کمپينگ آنها را مي توان در نزديکي اين چشمه مشاهده کرد.
چگونه برويم؟
براي رفتن به چشمه ديگري بايد از دهلران به سمت بوستان جنگلي آبگرم حركت كنيد. بعد از عبور از بوستان، تابلويي مي بينيد كه شما را براي رسيدن به چشمه قير راهنمايي مي كند. از اين قسمت به بعد به دليل نبود تابلو راهنما، بايد از افراد محلي کمک بگيريد.
در 300 متري چشمه، ديگر اثري از جاده نيست و بايد بقيه راه را پياده برويد و طبيعت گردي كنيد. پياده روي در مسيري پوشيده از درختچه حسي فوق العاده به مسافران مي دهد، پس از عبور از اين مسير روح نواز، بوي قير كم كم به مشامتان مي رسد و اين يعني تا رسيدن به چشمه راهي نمانده است.
چشم تان كه به چشمه مي افتد، با فنسي سقف دار روبه رو مي شويد؛ فنسي كه براي حفاظت از حيوانات اين منطقه دور چشمه كشيده شده است. گفته مي شود در گذشته، در هواي گرم تابستان، حيوانات و جانوران زيادي براي خوردن آب به کنار چشمه مي آمدند، اما در قير گرفتار مي شدند و جان خود را از دست مي دادند. به همين دليل اين ديواره فنسي در اطراف چشمه کشيده شده است.
اما نکته حائز اهميت در خصوص چشمه قير دهلران، اين پديده كمياب و بي نظير ايران، اين است که در حال حاضر هيچ استفاده اي از آن نمي شود و بدون کاربرد به حال خود رها شده، در حالي که با کمي بررسي و پژوهش مي توان از آن براي توسعه منطقه استفاده كرد، اما متأسفانه اين اتفاق تاكنون رخ نداده و همت و همكاري مسئولان را مي طلبد.
ديدني هاي اطراف چشمه
در نزديكي چشمه قير، چشمه هاي آبگرمي وجود دارد كه با املاح گوگردي، خواص درماني زيادي دارند. اين چشمه ها در 3کيلومتري شهر دهلران در دامنه سياهکوه و نزديک به غار خفاش ها قرار گرفته و با دماي 50 درجه سانتي گراد از چشمه هاي بهداشتي آبگرم و استخرهاي لجن درماني برخوردار هستند.
در طول روز، انعکاس نور خورشيد باعث مي شود آب اين چشمه ها ظاهري هفت رنگ داشته باشد؛ البته خواص درماني اين آبگرم ها بيشتر از ظاهرشان مورد توجه قرار مي گيرد؛ چراكه شنا در آنها به درمان حساسيت، رماتيسم، دمل، زخم ها و شکستگي استخوان و کوفتگي کمک زيادي مي كند.
* توصيه ما به کساني که از بيماري هاي قلبي رنج مي برند، اين است که نزديک اين چشمه ها نشوند، چراكه در اين منطقه گوگرد زيادي وجود دارد.
ديگر جاذبه هاي دهلران
بعد از اينكه از چشمه قير دهلران بازديد كرديد، مي توانيد زماني را هم به ديگر جاذبه هاي اين شهر اختصاص دهيد؛ مكان هايي كه بي شك از ديدن آنها لذت خواهيد برد.
غار خفاش، يکي ديگر از آثار طبيعي نادر ايران است كه در 4 کيلومتري شمال شهر دهلران در دامنه ارتفاعات سياهکوه و داخل دره اي به ارتفاع 600 متر از سطح دريا واقع شده که مي توان دورنماي آن را از داخل شهر دهلران ديد.
اين غار حدود 265 متر طول، 30 متر عرض و 50 متر ارتفاع دارد و به عنوان يک موزه طبيعي شگفت انگيز شناخته مي شود. غار خفاش، دهليزهاي وسيعي دارد که عمق بعضي از قسمت هاي آن به 400 متر نيز مي رسد. ستون هاي داخل اين غار به شکل قنديل است که برخي در سقف و برخي نيز در کف قرار گرفته اند. باستان شناسان بر اين باورند، غار خفاش كه در حال حاضر زيستگاه خفاش هاست، در گذشته هاي دور سکونتگاه انسان هاي غارنشين بوده است.
يكي ديگر از مناطق طبيعي در بخش مرکزي، منطقه سرسبز هور و آماکو با بقاياي آسياب هاي قديمي، غار و استخر طبيعي تفريحي بيشه دراز، آبشار سرطاف و غار قلاپيکه در نزديکي روستاي کاور است كه ديدن آنها هم خالي از لطف نيست.