سلامت روان پویایی جامعه
سمیه راهپیما- سلامت روان از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت، یکی از شاخص های مهم ارزیابی توسعه یک جامعه است و بی شک نقش چشمگیری در کارآمدی و پیشرفت آن ایفا می کند.تأمین سلامت جسمانی، روانی، عاطفی و اجتماعی از جمله مواردی است که باید برای آن برنامه داشت تا جامعه با آسیب پذیری کمتری مواجه شود.ما با آموختن ویژگی های سلامت روان، بهتر می توانیم به روح و روان متعادل و شاد دست یابیم، ضمن اینکه والدین نیز در صورت شناخت آسیب های روانی که منجر به وجود مشکلاتی در سلامت روان فرزندانشان در بزرگسالی می شود، می توانند از همان دوران کودکی، به پیشگیری از آنها همت گماشته تا در آینده، هم خود و هم جامعه دچار مشکلات عمده نشوند. در این زمینه مراکز بهداشت و درمان صنعت نفت کشور مبادرت به تاسیس مراکز مشاوره خانواده و ارائه خدمات مشاوره کرده اند که در این میان، بهداشت و درمان صنعت نفت اهواز از سال 1385 مرکز سلامت روان خود را در معاونت بهداشت و طب صنعتی راه اندازی کرده است.
در این زمینه سید حسن موسوی، معاون بهداشت و طب صنعتی بهداشت و درمان اهواز می گوید: از آنجا که بر اساس پژوهش ها و برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، اختلالات روانی رو به افزایش است، وجود مراکز سلامت روان ضامن آینده کشور خواهد بود که انتظار می رود مدیران شرکت های تابعه نفت نیز با هماهنگی و حمایت های خود، موجب استحکام و پویایی این مراکز شوند.
به گفته او، مرکز سلامت روان و بهداشت و درمان صنعت نفت اهواز که یکی از واحدهای مهم این معاونت به شمار می رود، از همان ابتدا رسالت خود را بر پایه سه محور عملیاتی، ارائه خدمات مشاوره فردی در زمینه های خانواده، کودک و نوجوان ، تحصیلی، ازدواج، شغلی، اعتیاد، اختلالات بالینی و روان سنجی و آموزش و پژوهش در زمینه های روانشناسی گذاشته است. از ابتدای شروع به کار، این مرکز سعی کرده با استفاده از روانشناسان متعهد و کار آمد و طرح های نوین روانشناسی، خدمات خود را ارائه کند.
او ادامه می دهد: این مرکز در حال حاضر با استفاده از چهار دکترای روان شناس متخصص بالینی، روان شناس کودک و نوجوان، روان شناس خانواده (عضو هیئت علمی دانشگاه) و متخصص روانپزشکی و روان درمانگر و سه روان شناس ارشد، خدمات مشاوره ای خود را در زمینه های مشاوره فردی، آموزش و پژوهش و بتازگی نیز انجام خدمات روانشناسی معاینات صنعتی و طرح های غربالگری مراکز سلامت خانواده، به جمعیت تحت پوشش ارائه می کند.
موسوی ادامه می دهد: در حال حاضر این مرکز با کلینیک های مشاوره فردی صبح و عصر ( از ساعت 30/7 تا 19 عصر به صورت یکسره ) به طور میانگین ماهانه 400 نفر را پذیرش می کند. نحوه پذیرش این افراد به دو صورت ارجاع (از سوی پزشکان خانواده، پزشکان متخصص و پزشکان اورژانس ) و خود معرف انجام می شود. این مرکز از ساختار اداری مناسبی برخوردار است
معاون بهداشت و طب صنعتی بهداشت و درمان اهواز در خصوص تجهیزات و امکانات کمک درمانی مرکز که با هدف ارائه درمان های تخصصی به مراجعان و آسایش بیشتر خانواده های تحت پوشش و کاهش هزینه های بهداری تامین شده است، می گوید : مرکز مشاوره خانواده اهواز در حال حاضر دارای تجهیزاتی چون وسایل و اتاق بازی درمانی، سیستم نرم افزاری روان سنجی و آزمون های دستی در مقیاس وسیع، دستگاه و اتاق نوربیوفیدبک درمانی، گفتار درمانی مستقر در فیزیوتراپی و کلینیک روانپزشکی، سالن اجتماعات 60 نفره با تجهیزات صوتی و تصویری، بایگانی محرمانه و سیستماتیک و... است که می توان آن را یکی از مراکز خوب و استاندارد خوزستان قلمداد کرد.
حمایت از پایان نامه های دانشجویی
برخی وزارتخانه ها و سازمان ها برای ایجاد پیوند با مراکز دانشگاهی، تفاهم نامه هایی را با دانشگاه امضا می کنند تا از این طریق بتوانند از پایان نامه های دانشجویی استفاده کنند که بهداشت و درمان صنعت نفت اهواز نیز از این امر مستثنا نیست. در این زمینه معاون بهداشت و طب صنعتی بهداشت و درمان اهواز می گوید: سعی کرده ایم در بخش پژوهش با پذیرش اجرای پایان نامه های دانشگاهی سراسر کشور در رشته روانشناسی در مقاطع دکترا و کارشناسی ارشد، 22 پروژه دانشگاهی را به مرحله اجرا در آوریم که بخش عمده ای از آنها مقالاتی را در مجلات علمی داخلی و ISI به چاپ رسانده اند و در درمان های اختلالات فراگیر مرکز، مداخلات علمی داشته اند.
موسوی ادامه می دهد: حمایت از پروژه های دانشگاهی سه هدف را دنبال می کند؛ نخست اجرای یک روش درمانی بر گروه خاصی از مراجعان، دوم اجرای یک پروژه دانشگاهی و روز آمد کردن توان علمی همکاران مرکز و سوم چاپ مقاله علمی از هر پژوهش در مجلات معتبر علمی کشوری و جهانی . با اجرای هر پروژه، یکی از استادان روان شناس مرکز در طول 10 جلسه طرح حضور دارد و مسیر اجرای علمی طرح را هدایت می کند .
به گفته او، 14 پروژه اجرا شده در مرکز سلامت روان، با فرضیه های اثر بخشی سبک های درمانی بر اختلالات روانی و رفتاری چون اضطراب، افسردگی، وسواس، ترس اجتماعی، تاب آوری، لکنت زبان، استرس بیماران سرطانی و دیابتی، تنظیم هیجان و سلامت عمومی در ارتباط بوده و پروژه های اجرا شده دیگر نیز شامل بررسی رابطه مشاغل اقماری، فرسودگی شغلی و فرزند پروری می شود.
وی در خصوص فعالیت های آموزشی و پژوهشی روان شناسان مرکز می گوید: همکاران روان شناس تا کنون در چند کنگره بین المللی علمی شرکت داشته اند که هر بار سه الی پنج مقاله علمی آنان به صورت ارائه و پوستر در این مجامع علمی پذیرفته شده که تعدادی از آنان در قالب کتاب به چاپ رسیده و از نظر علمی برای این معاونت حائز اهمیت است.
طرح غربالگری بیش فعالی
معاون بهداشت و طب صنعتی بهداشت و درمان اهواز می گوید: این مرکز با تشکیل جلسه های موردی و فصلی با گروه روانپزشکان بیمارستان و مدیریت و شرکت در کمیته سلامت، بنا به ضرورت و نیاز جامعه طبی، طرح هایی را مصوب و اجرا می کند که طرح کلاس اولی ها یکی از آنها بوده و بتازگی نیز در نظر دارد با تصویب شورای آموزش بهداشت و درمان اهواز و به واسطه وجود مدارس نفت اهواز، طرح غربالگری و شناسایی کودکان دارای اختلال بیش فعالی را به مرحله اجرا در آورد که چنانچه به سرانجام برسد، معتقدیم گام بزرگی در پیشگیری از اختلالات دوران نوجوانی فرزندان این مرز و بوم برداشته ایم.
موسوی ادامه می دهد: تمامی فعالیت ها مختص کارکنان و خانواده های صنعت نفت بوده و در صورت درخواست اداره ها و ارگان های غیر صنعت نفت، تا حد امکان و اجازه مقررات، با آنان همکاری می شود.
او با اشاره به اینکه کل جمعیت طبی نیروهای رسمی بهداشت و درمان صنعت نفت 79 هزار و 198 نفر است، می گوید: تعداد مراجعان به مرکز مشاوره خانواده ماهانه به طور میانگین 500 نفر است که روزانه به طور تقریبی 24 نفر برای مشاوره فردی و 15 نفر برای انجام تست های روانسجی مراجعه می کنند. علاوه بر آن به طور میانگین روزانه 45 نفر نیز برای انجام معاینات بخش روانشناسی دوره ای طب صنعتی مراجعه کننده داریم که تست روانسنجی از آنها گرفته می شود.
معاون بهداشت و طب صنعتی بهداشت و درمان اهواز خاطرنشان می کند: در پی پیشنهادهای راهبردی ریاست بهداشت و درمان اهواز، مبنی بر بردن خدمات روانشناسی بین خانواده های صنعت نفت، این معاونت چند سالی است که با برپایی پایگاه های ارائه خدمات مشاوره و آشنایی خانواده های صنعت نفت با خدمات مرکز سلامت روان در مناطق مسکونی صنعت نفت، با طرح حضور در بین مردم، به مناسبت های مختلف مانند هفته های سلامت روان ، اعیاد و تعطیلات نوروزی، اقدام به بر پایی پایگاه های سیار سلامت می کند که نتایج خوبی را هم به همراه داشته و موجب مراجعه بیشتر مخاطبان به مرکز شده است.
طرح کلاس اولی ها
موسوی ادامه می دهد: مرکز سلامت روان بهداشت و درمان صنعت نفت اهواز، از هشت سال پیش تاکنون در دو ماه تابستان که به ثبت نام دانش آموزان اختصاص دارد، با هماهنگی بهداشت مدارس و با دعوت از نوآموزان اول ابتدایی و والدین آنها، کارگاه آموزش مهارت برخورد با تحصیل فرزند را با هدف کاهش اضطراب دوران تحصیل برای والدین و فرزندانشان برگزار می کند. نتایج پس آزمونی، بیانگر پیشرفت تحصیلی این نوآموزان در سال های تحصیلی اخیر بوده که این امر باعث کاهش دغدغه های خانواده هایشان شده است.
برگزاری کارگاه های آموزشی
محمد سعید سبهانی، روانشناس ارشد خانواده و رئیس مرکز سلامت روان بهداشت و درمان اهواز در تشریح فعالیت مرکز مشاوره خانواده اهواز در طول هفته سلامت روان که از 18 تا 24 مهر امسال با شعار جهانی (سلامت روان جوانان و نوجوانان: جهان در حال تغییر ) برگزار شد، می گوید: این مرکز در طول سال، خدماتی چون مشاوره فردی ، آموزش و پژوهش ارائه می کند؛ اما در هفته سلامت روان به دلیل آمادگی مردم ، ادارات، مدارس و رسانه های گروهی، فعالیت خود را بیشتر کرده و بارش اطلاعات خود را افزایش داده است. امسال نیز در هفته سلامت روان، این مرکز از یک هفته قبل از شروع و تا دو هفته بعد از آن، فعالیت های آموزشی خود را با بهره گیری از تخصص 8 روان شناس مرکز و مدعو و با استفاده از سالن های اجتماعات 55 مرکز آموزشی صنعت نفت، اقدام به برگزاری کارگاه آموزشی، کنفرانس و سخنرانی در 9 محور کرد که مهم ترین آنها عبارت بودند از: نقش شادی و نشاط در سلامت روان جوانان و نوجوانان، تاثیر فضای مجازی بر سلامت روان جوانان و نوجوانان، سبک زندگی سالم جوانان و نوجوانان، سلامت روان و معنویت، سلامت روان و پیشگیری از سوء مصرف مواد در جوانان و نوجوانان و مهارت فرزند پروری و.... او ادامه می دهد: این آموزش ها برای 600 نفر از خانواده کارکنان طی 5 جلسه و به مدت 30 ساعت و برای یک هزار و 430 نفر از فرزندان کارکنان، طی 16 جلسه و به مدت 96 ساعت بوده که در مجموع 244 هزار و 440 نفر ساعت کار آموزشی با انجام پیش و پس آزمون صورت گرفته است، همچنین در این آموزش ها تعداد 470 کتابچه آموزشی و 620 برگ پمفلت و بروشور آموزشی مرتبط با سلامت روان بین مخاطبان توزیع شده است. سبهانی در خصوص برگزاری کارگاه مهارت های زندگی و دیگر آموزش های جاری در مرکز سلامت روان بهداشت ودرمان اهواز می گوید: براساس محورهای عملیاتی ابلاغی از سوی سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت، مراکز سلامت روان موظف به برگزاری ماهانه یک کارگاه آموزش مهارت های زندگی هستند که این مرکز به علت بالا بودن جمعیت تحت پوشش و درخواست های مکرر، هرساله بیش از میزان برنامه های ابلاغی، کارگاه مهارت های زندگی را برگزار کرده است.
به گفته او، از ابتدای امسال تا کنون موفق شده ایم 13 کارگاه مهارت های زندگی برگزار کنیم که 4 کارگاه آن برای کارکنان و 9 کارگاه هم برای خانواده کارکنان برگزار شد. تمامی کارگاه ها در قالب طرح پژوهشی و با پرسشنامه متغیرها به صورت پیش و پس آزمون بوده که بر اساس نظرسنجی انجام شده، میزان اطلاعات و رضایت مخاطبان 85 تا 92 درصد بوده است. آنچه در خصوص این کارگاه ها قابل ذکر است، این که در پایان هر دوره کارگاه که 8 تا 10 جلسه است، یک جشن پایانی برای شرکت کنندگان گرفته می شود و با توجه به شرکت محل اشتغال مخاطبان از مدیران آن شرکت ها دعوت می شود تا با حضور در جشن پایانی، ضمن آشنایی با فعالیت مرکز به نقطه نظرات کارکنان و خانواده مجموعه خود در خصوص مشکلات روحی ناشی از شغل گوش فرا دهند. این امر تا کنون نتایج خوبی را به همراه داشته است.
سبهانی در ادامه معرفی سایر فعالیت های مرکز سلامت روان ادامه می دهد: این مرکز برنامه های دیگری را نیز در دست اجرا دارد که تنها به سه نمونه از آنها اشاره می کنم: برگزاری کلاس های بهداشت روان و مهارت تاب آوری برای بیماران دیابتی در روزهای دوشنبه هر هفته در انجمن دیابت برای بیماران این انجمن، برپایی نمایشگاهی از کارهای دستی بیماران بخش های اعصاب و روان به اهتمام روانشناسان این بخش ها در مناسبت های مختلف و تعامل در برنامه پیاده روی صبحگاهی کارکنان بهداشت و طب صنعتی.
او در پایان می گوید: این فعالیت ها با تعامل و کار گروهی همکاران صورت گرفته که بر خود لازم می دانم از همه کسانی که با حمایت خود در جایگاه مدیریت بهداشت ودرمان و معاونان، یارای مرکز بودند، همکاران روان شناس و روانپزشک مرکز و واحد بهداشت مدارس و آموزش کارکنان، آموزش و پژوهش و روابط عمومی که در جایگاه اجرایی قرار دارند، تشکر و قدرنمایی کنیم.