گفت و گوی «مشعل» با مدیر تامین و توزیع شرکت ملی
پخش فرآورده های نفتی ایران
سوخت در گذرگاه های سخت
سعید محمدبیگی با وجود توسعه گازرسانی درنقاط مختلف کشور و بهره مندی بخش عمده ای از مردم به ویژه روستاییان از این سوخت پاک، اماهنوزمناطقی درکشور وجود دارد که در انتظار شعله های آبی گازهستند. شعله هایی که قرار است به وسیله خط لوله یا طرح سی ان جی «مادر - دختر» به آنها برسد. ساکنان این گونه مناطق که عموما سخت گذر و کوهستانی است، هنوز با پیت های حلبی و دبه های پلاستیکی نفت، خداحافظی نکرده اند. آنها پیت های حلبی و دبه های پلاستیکی خود را دورنینداخته اند و برای ذخیره سازی نفت سفید از آنها بهره می گیرند تا با این اندوخته، زمستانی دیگر را سپری کنند و پای در بهار بگذارند تا شاید روزی شعله های آبی گاز و نه نفت سفید، خانه های آنها را نیز گرم کند. اما تا آن زمان این نفت سفید است که گرمابخش خانه هایی در دور دست ها و نقاط سخت گذر است که باید به تامین آن اقدام شود. با ورود به نیمه دوم سال و سرد شدن تدریجی هوا، تامین سوخت زمستانی، نمودی دیگر دارد. به ویژه در مناطق کوهستانی و سخت گذری که هنوز علمک های گازبه آنجا نرسیده و این نرسیدن به دلیل نبود توجیه اقتصادی است. درمیان شرکت های نفتی، شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران متولی وعهده داراین موضوع مهم است. به همین روی، درباره کم وکیف سوخت رسانی درفصول سرد سال به ویژه درنقاط سخت گذر و کوهستانی با مجتبی دلبری، مدیرتامین وتوزیع شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران گفت وگو یی انجام داده ایم. دلبری دانش آموخته دانشگاه صنعت نفت است و25 سال قبل فعالیت خود را در صنعت نفت درسرویس های صنعتی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه کرمان آغاز کرده و در سمنان وسیستان و بلوچستان و خراسان رضوی (تربت حیدریه) نیز، مسئولیت هایی همچون معاون فنی عملیات مدیر منطقه داشته است.
حوزه تامین و توزیع فرآورده های نفتی چه مسئولیت هایی دارد؟
مدیریت تامین و توزیع در زنجیره تولیدکننده ها و توزیع کننده ها، به عنوان یک حلقه واسط عمل می کند. به این معنا که فرآورده های نفتی را از منابع تولید (پالایشگاه ها) دریافت می کند و به توزیع کننده ها که انبارهای نفت مناطق سی و هفت گانه هستند، تحویل می دهد. این فرآورده ها که می تواند نفت سفید، بنزین، نفت گاز یا نفت کوره باشد، پس از تحویل به انبارهای نفت با اطلاعات دریافتی از دیسپچینگ در چرخه توزیع قرارمی گیرند. توزیع فرآورده های نفتی از انبار به بعد در حوزه مسئولیت واحدهای بازرگانی و عملیات است.
نقش دیسپچینگ در این میان چیست؟
دیسپچینگ، سامانه ای است که اطلاعاتی مانند میزان و نوع سیالات داخل خطوط انتقال، میزان تخلیه و بارگیری فرآورده های نفتی در انبارهای نفت و. . . درآن ثبت می شود و واحد تامین و توزیع براساس این اطلاعات برنامه ریزی لازم را برای ارسال مواد سوختی انجام می دهد.
تامین و توزیع سوخت، به زمان و مکان خاصی محدود نیست، اما برخی مقاطع مانند زمستان، آن هم درمناطق روستایی کوهستانی وسخت گذر، بیشترخود را نشان می دهد. چه فعالیت هایی انجام می شود تا این فرآیند به نحو مطلوب انجام شود؟
به نکته خوبی اشاره کردید و آن محدود نبودن به زمان و مکان و مداومت همیشگی در سوخت رسانی است. شرکت ملی پخش با ناوگانی متشکل از حدود 14هزاردستگاه نفتکش جاده پیما با ظرفیت های مختلف، حمل مواد سوختی را برای ارسال به مبادی مصرف انجام می دهد و این جا به جایی در37 منطقه و نواحی زیرمجموعه آنها، بی هیچ وقفه و در هر شرایط آب و هوایی انجام می شود. امسال هم با بهره گیری از این ظرفیت ها و تلاش همه همکاران در بخش های ستادی وعملیاتی، ذخیره سازی مناسبی دربخش انواع فرآورده های نفتی به ویژه نفت سفید (مورد مصرف مناطق سخت گذر و کوهستانی) شده است. این نکته را هم اضافه کنم که ذخیره سازی فرآورده های نفتی به عنوان یکی از ضرورت های مهم و همیشگی در دستور کارشرکت ملی پخش قراردارد و باید بگویم با ذخیره سازی مناسبی که انجام شده است، هیچ مشکلی در تامین و توزیع مواد سوختی از جمله نفت سفید وجود ندارد.
نفت سفید سوخت حرارتی ساکنان مناطقی است که عمدتا فاقد گاز هستند؛ به ویژه آنها که درنقاط دوردست وسخت گذرتر زندگی می کنند. چه تمهیداتی درنظر گرفته می شود تا این سوخت پیش از شروع دوره سرما در اختیار آنها قرار گیرد؟
نفت سفید بیشتر درمناطق سردسیرغرب و شمال غرب کشور به ویژه در زمستان اهمیت دارد و برای گرمایش و پخت و پز ازآن استفاده می شود؛ به همین روی، این سوخت حرارتی مهم برای خانوارها به ویژه آنها که در مناطق کوهستانی و برف گیر زندگی می کنند، پیش از فرا رسیدن دوره سرما از طریق فروشندگی های روستایی دراختیار آنها قرار می گیرد تا برای استفاده در زمستان ذخیره کنند. این ذخیره سازی عموما اواخر تابستان(شهریورماه) انجام می شود. در مناطق فاقد گاز مانند سیستان و بلوچستان که هنوزشبکه گازتوسعه نیافته است، نفت سفید به میزان کالابرگی که دراختیارمصرف کنندگان قرار دارد، تامین و ذخیره سازی شده است. درمجموع با توجه به ارسال به موقع، مشکلی در زمینه نفت سفید مناطق مختلف کشورازجمله بخش های روستایی وسخت گذر آن وجود ندارد و امیدواریم زمستان بدون دغدغه ای را سپری کنیم.
درباره فروشندگی های روستایی توضیح دهید و این که تحویل سوخت به آنها برای توزیع در مناطق روستایی با چه سازکاری انجام می شود؟
همان طور که اشاره شد، نفت سفید، مهم ترین سوخت حرارتی در مناطق کوهستانی و سخت گذر است؛ از این رو نفت سفید آنها قبل از شروع دوره سرما به صورت اعتباری به فروشندگی های روستایی مستقر دراین مناطق تحویل می شود تا ذخیره سازی مناسبی برای استفاده در فصول سردسال انجام شود. از آنجا که توان مالی دراین گونه مناطق بالا نیست، فروش نفت سفید به فروشندگی های روستایی بنا برمصوبه هیئت مدیره شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران به صورت اعتباری انجام می شود به این معنا که عامل فروشندگی نفت سفید در ابتدا پولی به شرکت پرداخت نمی کند و این تسویه حساب به آذرماه(پس از فروش نفت سفید) موکول شده است. امسال نیز مناطق سی وهفت گانه بنابر همین روال ارسال نفت سفید به مناطق روستایی را به منظور ذخیره سازی انجام داده اند. درکشور 10 هزار و 400 فروشندگی نفت سفید فعال است که شماری از آنها در روستاها مستقر هستند.
آماری از خانوارهایی که ازنفت سفید استفاده می کنند، ارائه می فرمایید؟
هم اکنون بیش از دو میلیون و 400 هزار خانوار از نفت سفید استفاده می کنند که با گسترش شبکه گازرسانی و یا تامین گاز به شیوه های دیگر دیگر مانند تحویل سی ان جی به روش مادر– دختر، انتظار می رود شمار مصرف کنندگان نفت سفید نیز کاهش یابد.
گستره عملیات تامین و توزیع سوخت بخش های مختلفی مانند نیروگاه ها، کشاورزی و صنایع (عمده و جزء) را شامل می شود. در این حوزه ها چه فعالیت هایی انجام می شود تا چرخ آنها نیز روان و بدون مشکل بچرخد؟
امسال در همه بخش ها ذخیره سازی خوب و فراتر از سال گذشته انجام شده است. به طوری که در بخش نفت گاز، تولید پالایشگاهی بیش از مصرف است که زمینه خوبی برای صادرات مازاد این فرآورده به شمار می آید. همینطور در بخش نفت کوره و دیگر فرآورده های نفتی. درصورت افت فشار گاز به واسطه افزایش مصرف بخش خانگی وافت فشار دربخش نیروگاهی، سوخت مایع جایگزین خواهد شد تا فعالیت این بخش (نیروگاه) لحظه ای متوقف نشود. نکته مهم تر این که بخش عمده نیروگاه های پرمصرف که در زمان بحران احتمالی، مجبوربه قطع گاز شوند، به خط لوله متصل هستند و سوخت مورد نیاز خود را به طور مستقیم از آن دریافت و تامین می کنند. دربخش صنایع نیز، بنابرسیاست های کلان وزارت نفت، استفاده ازگازطبیعی، اولویت نخست دراین بخش است واستفاده از سوخت جایگزین درمرحله بعد و مربوط به زمانی است که شبکه گاز شهری، به واسطه افزایش مصرف بخش خانگی دچار افت فشار شود. البته تحویل سوخت مایع به بخش صنعتی طی یک فرآیند انجام می شود؛ به این ترتیب با تایید دستگاه متولی، ثبت نام درسامانه تجارت آسان و اعلام سهمیه مورد نیاز، سهمیه مصرف واقعی به وسیله کارشناس اداره مهندسی فرآورده های نفتی مشخص و ثبت می شود. با توجه به مرتبط یالینک بودن سامانه تجارت آسان به سامانه فروش، واحد صنعتی عمده یا جزء، همچنین تولید کنندگان، سهمیه سوخت خود را به صورت اینترنتی خریداری می کنند. اگر مصرف کننده، عمده باشد، حواله سوخت آن به طورمستقیم از انبار به مقصد صادر می شود و اگر جزء باشد، حواله سوخت واحد مزبوربه مراکز توزیعی که در هر منطقه مشخص شده است، به صورت سیستمی ارسال و سوخت درخواستی ازسوی متقاضی، قابل تحویل می شود. دربخش صنعتی، سیاست کلی، استفاده از گازطبیعی به جای سوخت های مایع است. اگرچه مشکلی درحوزه گازرسانی وجود ندارد، اما از آنجا که در فصول سرد سال، اولویت نخست شرکت ملی گاز، تامین سوخت بخش خانگی است، با توجه به پیش بینی های لازم برای گذراز دوره سرما، سوخت جایگزین، تحویل واحدهای متقاضی شده است تا چرخ صنایع ازحرکت باز نایستد. برای تامین سوخت بخش کشاورزی نیزباید فرآیندی مشابه بخش صنعتی طی شود. در این بخش استفاده از برق به جای سوخت مایع اولویت دارد و بخش عمده ای از چاه های کشاورزی پرمصرف (چاه های آب عمیق) به شبکه برق متصل هستند. بخشی ازاین چاه ها که فاصله زیادی ازشبکه سراسری توزیع برق دارند و یا امکان اتصال به این شبکه برایشان مهیا نیست، باید سوخت مایع مصرف کنند. سوخت مایع این بخش نیز مطابق باسقف پروانه همانند دیگر مصرف کنندگان طبق فرآیندی که پیش تر توضیح داده شد (ثبت نام در سامانه تجارت آسان، تایید دستگاه متولی، کارشناسی و راستی آزمایی مصرف واقعی سوخت، صدورحواله، خرید اینترنتی و دریافت سوخت) به آنها تحویل می شود.
اوضاع تامین وتوزیع سوخت در حوزه حمل و نقل چگونه است؟
امسال در بخش بنزین ذخیره سازی خوب و فراترازسال گذشته انجام شده است. این مهم درباره تامین نفت گاز در حوزه حمل و نقل نیز صادق است. بخشی ازآن برای مصرف، درمخازن نیروگاهی و بخشی دیگر نیز در انبارهای تدارکاتی ذخیره شده است تا در زمان ضرورت از آن استفاده شود. شاید بد نباشد به نکته ای اشاره کنم و آن توجه بیش از پیش به مدیریت مصرف بنزین است.روزانه میلیون ها لیتر بنزین درکشور مصرف می شود و آمارها روند افزایشی را نشان می دهند. اگر مصرف آن به همین منوال ادامه یابد، تنها گزینه جلوگیری ازادامه این روند، کاهش مصرف آن است. قیمت سوخت در کشورما در قیاس با دیگر کشورهای همسایه ارزان است و همین عامل موجب می شود تا مصرف بنزین در کشور افزایشی باشد. بدون تردید ابزارهای قیمتی، یکی ازعواملی است که می تواند مصرف را متعادل تر کند، ضمن این که باید به ظرفیت های دیگر مانند سی ان جی و گسترش استفاده از آن نیز توجه بیشتری شود. سال گذشته باوجود افزایش 9 درصدی مصرف بنزین، مصرف سی ان جی افزایش چشمگیری نداشت؛ این نشان می دهد باید در این بخش بیشتر کار و سرمایه گذاری شود تا مردم نیزبه استفاده از آن اشتیاق بیشتری پیدا کنند.
موضوع دیگری هست که بخواهید به آن اشاره کنید؟
درکل می توانم بگویم تامین سوخت در بخش های مورد اشاره به خوبی انجام شده است و با وجود آغاز زودهنگام دوره سرما، انتظارمی رود، بی هیچ مشکلی امسال نیز، همچون سال های قبل از زمستان و سرمای آن، گذر کنیم. نکته دیگر این که لازم می دانم از تلاش همکارانم درحوزه تامین و توزیع فرآورده های نفتی قدردانی کنم. همه بخش ها (بالادست و پایین دست) در مجموعه صنعت نفت تلاش می کنند تا در کنار چرخش چرخ های اقتصاد کشور، آرامش و آسودگی خیال را برای مردم رقم بزنند و این دست مریزاد دارد.