مدیر طرح های شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام کرد:
جزییات طرح های تکمیل زنجیره ارزش
مشعل - سهم 5 درصدی صنعت پتروشیمی ایران از تجارت جهانی و 24 درصدی در خاورمیانه، نشان از مسیر پیشرفت و روبه رشدی دارد که در این حوزه راهبردی و مهم در کشور طی شده است. آماری که علی محمد بساق زاده، مدیر طرح های شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اعلام آن، جزییاتی از این مسیر را هم ارائه می کند و به تشریح برنامه های این شرکت در راستای تکمیل زنجیره ارزش می پردازد. این گفت وگو در ادامه می آید:
ایران طی سال های اخیر سرمایه گذاری گسترده ای در توسعه صنایع پتروشیمی خود و تکمیل زنجیره ارزش در این صنعت انجام داده است. فکر می کنید می توانید متناسب با این سرمایه گذاری، بازارهای تجاری خود را نیز توسعه دهید؟
صنعت پتروشیمی که از جمله صنایع قابل گسترش و جایگزین برای صنایع مختلف به شمار می رود، طی سال های اخیر از نظر افزایش ظرفیت تولید و کیفیت محصولات جدید، جزو پویاترین صنایع جهان بوده است. به طور خلاصه می توانم بگویم که این صنعت رفته رفته جایگزین بسیاری از مواد و آلیاژهای مختلف در جهان شده است. ما هرگز نگران از بین رفتن مصارف محصولات پتروشیمی خود نیستیم. به عنوان مثال یکی از مصارف پتروشیمی، استفاده از تجهیزات ساخت منازل یا حتی لوازم خانگی است یا در خصوص ابزارهای مورد استفاده در خودروها، سعی بر این است که در ساخت خودروها از مواد پتروشیمی استفاده بیشتری شود، بتازگی شرکت های ژاپنی خودروهایی ساخته اند که 70 درصد آن از مواد پتروشیمی و 30 درصد آن از مواد غیر پتروشیمی است. این امر حاکی از آینده رو به توسعه این صنعت در جهان است.
از سوی دیگر، تامین خوراک برای تولید محصولات پتروشیمی مساله مهمی بوده و طبیعی است که ایران به عنوان نخستین کشور دارنده ذخایر هیدروکربوری دنیا می تواند از این مزیت به بهترین نحو ممکن استفاده کند و ما نیز براساس همین اصل، به توسعه صنایع پتروشیمی در ایران اقدام کرده ایم. درحال حاضر از حدود هشت درصد گاز تولیدی و 15 درصد هیدروکربورهای مایع، مانند نفت خام در صنعت پتروشیمی استفاده می شود. براساس پیش بینی ها، در سال 2050، از نزدیک به 50 درصد تولید گاز و 50 درصد مایعات هیدروکربوری در صنعت پتروشیمی استفاده خواهد شد. برای توسعه صنعت پتروشیمی به ماده اولیه که همان خوراک گاز و مایعات هیدروکربوری است و همچنین تکنولوژی نیاز داریم. در حال حاضر نیز فناوری این صنعت در حال گسترش است. پیش از این فناوری توسعه صنایع پتروشیمی در اختیار شرکت های آمریکایی بود که پس از آن در اختیار کشورهای اروپایی، آسیای دور و هم اکنون نیز در اختیار خاورمیانه قرار گرفته و در حال توسعه است.
با توجه به اینکه محصولات پتروشیمی در همه کشورها مورد استفاده قرار می گیرد، همواره متقاضی خود را دارد که این تقاضا رو به افزایش است. ایران هم طبق همین اصل، به توسعه صنایع پتروشیمی خود پرداخته است، البته باید تاکید کنم که برای تکمیل زنجیره ارزش در این صنعت، به سرمایه گذاری بالایی نیاز داریم که اقدام های موثری در این زمینه انجام داده ایم، ضمن اینکه ضرورت دارد هماهنگی بیشتری با کشورها در توسعه این صنعت داشته باشیم تا بتوانیم از امکانات آنها در بهره بردن از آخرین فناوری ها استفاده کنیم.
فکر می کنید در این زمینه موفق بودید؟
همان طور که گفتم، با توجه به ضرورت استفاده از فناوری و سرمایه خارجی، گام های موثری برداشته ایم. همواره در بحث سرمایه گذاری شرکت های خارجی در صنعت پتروشیمی، به انتقال فناوری نیز توجه داشته ایم. به طور مثال در سال های گذشته بیش از 80 درصد تکنولوژی مورد استفاده در صنعت پتروشیمی ایران از شرکت های خارجی بود؛ اما هم اکنون بخش قابل توجهی از لایسنس ها در داخل تولید می شود و این روند
رو به توسعه است.
در زمینه جذب سرمایه خارجی چه اقدام هایی انجام داده اید؟
در رابطه با استفاده از سرمایه خارجی تلاش فراوانی کردیم تا از کشورهای خارجی وام بگیریم، سعی هم بر این بوده که شرکت های خارجی را سهامدار مجتمع های پتروشیمی خود کنیم؛ البته این کار مسبوق به سابقه است، به نحوی که پیش از انقلاب، پتروشیمی شیراز با استفاده از تکنولوژی و امکانات سرمایه ای فرانسوی ها و پس از آن پتروشیمی رازی با مشارکت 50 درصدی شرکت های آمریکایی احداث شد. پس از انقلاب هم این روند ادامه داشت؛ شرکت آریاساسول با مشارکت شرکت های ایرانی هم اکنون در حال تولید محصولات خود است یا پتروشیمی مهر با مشارکت 60 درصدی شرکت های ژاپنی و تایلندی و 40 درصدی شرکت های ایرانی در مدار است. حتی در واگذاری شرکت های پتروشیمی به بخش خصوصی نیز به این امر توجه داشتیم، به عنوان مثال 96 درصد پتروشیمی رازی در اختیار شرکت های خصوصی ترکیه ای و 4 درصد آن هم در اختیار شرکت های خصوصی داخلی ایران است.
شرکت های خارجی هیچ محدودیتی برای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران ندارند؟
بله همین طور است. ما نیز همواره از حضور شرکت های خارجی در صنعت پتروشیمی استقبال کرده ایم. برداشت ما این است که صنعت پتروشیمی، از صنایعی است که با چارچوب های خاص تعریف شده برای شرکت های داخلی، زمینه مشارکت با شرکت های خارجی را چه در تامین مالی و چه در انتقال فناوری دارد. خوشبختانه بعضی پروژه هایی که تعریف کردیم، با مشارکت60 – 40 و یا 50-50 بوده است. در هر حال ایران از مزیت های فراوانی برای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی برخوردار است، این که نزدیک آب های خلیج فارس هستیم، دسترسی به خوراک و مواد اولیه داریم، بازار داخلی گسترده ای داریم و به بازارهای مصرف نیز نزدیک هستیم و... از جمله دلایلی است که سرمایه گذاران خارجی علاقه مند به حضور در این صنعت هستند؛ البته انتقال تکنولوژی در این زمینه برای ایران بسیار حائز اهمیت است.
به منظور تکمیل زنجیره ارزش و تنوع سبد محصولات پتروشیمی چه تعداد طرح در دست اجرا دارید؟
نزدیک به ۳۰ طرح همسو با تکمیل زنجیره ارزش و تنوع سبد محصولات صنعت پتروشیمی در حال اجراست. همسو با این سیاست، سعی ما این است که در پروژه های جدید، تنوع محصول بیشتری را شاهد باشیم و تولیدات نهایی به صورت زنجیره باشد. به همین منظور بالای ۱۸ پروژه GTX که از گاز، پروپیلن تولید میکند، تعریف کرده ایم که در چابهار و قشم در مرحله آغاز اجرا قرار دارند. همچنین 10 واحد PDH که از گاز پروپان، پلی پروپیلن تولید می کند، تعریف شده است و این طرح ها هم همسو با استفاده بهینه از خوراک گاز برای تکمیل زنجیره مواد پتروشیمی در مناطق عسلویه و ماهشهر در حال اجراست. با توجه به پروژه هایی که در دست اقدام داریم، تا پایان امسال چند پروژه دیگر راه اندازی می شود و امیدواریم هر سال شاهد بهره برداری از پروژه های جدید باشیم. خوشبختانه پروژه های در دست اجرا، بالای ۹۰ درصد پیشرفت دارند که از جمله آن می توان به پتروشیمی لردگان، الفین ایلام، پتروشیمی میاندوآب، متانول کاوه و فاز یک بوشهر اشاره کرد.
با بهره برداری از این طرح ها، سهم ایران از بازار جهانی پتروشیمی چقدر افزایش خواهد یافت؟
ایران نسبت به میانگین جهانی، نیمی از سرانه مصرف مواد پتروشیمی را به خود اختصاص داده است. براین اساس باید تولید صنعتی داخلی را به گونه ای هدایت کنیم که سرانه مصرف بالاتر برود. در زمینه جایگاه ایران در تجارت جهانی پتروشیمی با توجه به سرمایه گذاری هایی که در سال های گذشته انجام شده، ایران حدود 5 درصد سهم تجارت جهانی پتروشیمی را در اختیار دارد. این آمار در منطقه خاورمیانه به 24 درصد می رسد. با توجه به برنامه های گسترده ای که در حال اجرا داریم می خواهیم در سال 1404 بالاترین ارزش مواد پتروشیمی را در منطقه خاورمیانه به خود اختصاص دهیم. همان طور که می دانید، دولت ایران در توسعه صنعت پتروشیمی سرمایه گذاری مستقیم نمی کند. اولویت هم با شرکت های خصوصی داخلی و خارجی است. براین اساس دولت باید شرایطی ایجاد کند تا بستر حضور سرمایه گذاران با مالکیت آنها میسر شود و این روند نیز توسعه یابد. البته در توسعه های بعدی صنعت پتروشیمی، نگاهمان به تکمیل زنجیره ارزش است. با توجه به نیاز 80 تا 90 میلیارد دلاری سرمایه گذاری برای توسعه صنعت پتروشیمی، سیاست بر این است که نخست طرح ها براساس تکمیل زنجیره ارزش و ارزش افزوده بالاتر باشد، دوم این که محصولاتی که پیش از این در ایران تولید نمی شدند، تولید شوند و سوم این که قطعا باید انتقال تکنولوژی داشته باشیم. پروژه ها و طرح های مان را براین اساس تعریف کرده ایم و پیش بینی می کنیم بسیاری از آنها به صورت مشارکت ایرانی و خارجی توسعه یابند. در حال حاضر نیز مذاکراتی با شرکت های بزرگ خارجی برای سرمایه گذاری انجام داده ایم که به محض نهایی شدن قراردادها اعلام خواهد شد؛ البته شرکت هایی که تمایل به فاینانس پروژه ها دارند، متنوع تر از سرمایه گذاران مستقیم هستند.
قرار بود شرکت های خصوصی با مشارکت شرکت های خارجی، تعدادی طرح در منطقه مکران اجرا کنند، آیا پروژه ای در این بخش تعریف شده است؟
یکی از وظایف شرکت ملی صنایع پتروشیمی، بررسی توسعه صنعت پتروشیمی در منطقه مکران بود. از جمله مزیت های توسعه صنعتی در این منطقه، می توان به نزدیک بودن به خوراک و مواد اولیه، کاهش هزینه حمل بین 3 تا 5 دلار، تنوع بازار صادراتی ایران از خلیج فارس به دریای عمان و نزدیک بودن به بازارهای مصرفی مانند پاکستان و هندوستان اشاره کرد. از دیگر مزیت های توسعه منطقه مکران، عمیق بودن آب در این منطقه برای بارگیری محصولات است. در عسلویه توان بارگیری کشتی های بزرگ بین 50 تا 60 هزار تن است، در حالی که در دریای عمان، این میزان به 100 هزار تن می رسد.
با توجه به اعلام آمادگی تعدادی از شرکت های خارجی و داخلی برای سرمایه گذاری در این منطقه، زیرساخت های توسعه در فاز یک در حال آماده سازی است. انتظار داریم با اجرایی شدن پروژه ها در منطقه مکران، این منطقه نیز همانند خلیج فارس، به یکی از مناطق راهبردی برای صادرات و افزایش سهم ایران در تجارت انرژی تبدیل شود.