گفت وگو با علی اصغر محمدخانی، جراح و دندانپزشک

دنــدان، درد، درمان

مشعل- سرانجام شب می آید و جای روز را با همه خستگی هایش می گیرد و لحظه های دلپذیر آرمیدن در بستر از راه می رسد، لحظه های فرو رفتن در خوابی خوش و دیدن رویاهای شیرین؛ اما ناگهان، یک دندان تیر می کشد و همه چیز را خراب و رویاها را به کابوس بدل می کند. بسیاری از ما، این تجربه تلخ را آزموده ایم و راهکارهای پیشنهادی بستگان و دوستان هم، اگر بر مشکلات نیفزوده، گره گشا هم نبوده است و همین ما را بر آن داشت تا به سراغ داندانپزشکی حاذق و باتجربه برویم که بیش از 20 سال است در بخش بیماری های دهان و دندان صنعت نفت، بهترین خدمات دندانپزشکی را به همکاران ارائه می دهد: علی اصغر محمدخانی، جراح و دندانپزشک دوست داشتنی صنعت نفت که در حال حاضر، هر هفته 4 روز در کلینیک تخصصی و فوق تخصصی دندانپزشکی صنعت نفت تهران مشغول فعالیت است و با تیمی متخصص، می کوشند به دهان و دندان مراجعه کنندگان، سلامت و زیبایی ارمغان کنند.

 با سپاس از فرصتی که در اختیارمان گذاشتید، اجازه بدهید گفت وگو را با این پرسش کلی آغاز کنیم که این روزها، رایج ترین عارضه دندانی چیست؟

پوسیدگی های دندانی، مهم ترین عارضه ای است که بیماران را به کلینیک ها و مطب های دندانپزشکی روانه می کند و فاکتورهای اصلی آن عبارتند از ارث؛ مشکلات مادرزادی؛ مشکلات بهداشتی؛ نوع رژیم غذایی خانواده؛ خشکی دهان؛ اعتیاد به مصرف مواد مخدر و نوشیدنی های الکلی و خرابی دندان های شیری که رویش آنها از 4 ماهگی آغاز می شود و تا حدود 13 سالگی که آخرین دندان شیری در صورت شرایط مناسب می افتد، ادامه پیدا می کند، بنابراین اگر بهداشت دندان ها از همان 4 سالگی رعایت نشود، باید شاهد پوسیدگی آنها در سال های بعد باشیم. استفاده از قطره آهن و شیردان به نوزاد در هنگام شب هم این روند را سریع تر می کند، لذا والدین باید از همان دوران کودکی مراقب بهداشت دندان کودکان خود باشند.

  بیماری لثه یا پریودنتیت، چرا و چگونه ایجاد می شود؟

عامل اصلی این بیماری پلاک های میکروبی است. به طور کلی دندان ها از طریق الیافی به نام پریودنتال گیگامنت که نگهدارنده دندان ها هستند، به استخوان وصل می شوند و وظیفه آنها، تغذیه و نگهداری دندان ها در استخوان است. امکان دارد در شرایطی که دندان ها کاملا سالم هستند هم بر اثر ابتلا به این بیماری، لق شوند یا عفونت ناشی از آنها به سایر دندان ها و دیگر اعضای بدن آسیب برساند. البته این عارضه که به پریودنتیت یا پیوره معروف است، از فردی به فرد دیگر سرایت نمی کند اما می تواند یکی از دلایل عمده از دست دادن دندان ها باشد. علائم این بیماری عبارت است از قرمزی و تورم لثه، خون ریزی و گاهی خارج شدن چرک از لثه و بوی بد دهان که درمان آن هم با توجه به شدت بیماری و در مراحل اولیه با یک جرم گیری کامل و تمیز کردن سطح دندان از میان می رود ولی در شرایط پیشرفته، به کورتاژ یا جراحی لثه نیاز است.

  عفونت ریشه در چه شرایطی اتفاق می افتد؟

تروما و وارد آمدن ضربه به تاج دندان یا فک بیمار می تواند باعث شکستگی ریشه و ایجاد عفوت دندان شود؛ همچنین پوسیدگی ها، مهم ترین عامل عفونت ریشه های دندان به شمار می آیند و بیماری های عفونی لثه یا همان پریودنتال هم می تواند به عفونت ریشه های دندان منجر شود.

   خشکی دهان هم می تواند به دندان ها آسیب وارد کند؟

بله. خشکی دهان اغلب به سبب ابتلا به بعضی بیماری های سیستمیک و بیشتر در میان مصرف کنندگان مواد مخدر دیده می شود و دلیل بروز آن هم، نبود بزاق کافی برای شست وشوی مداوم است که به پوسیدگی دندان ها می انجامد.

  موضوع زیبایی چهره برای اغلب خانم ها و حتی بعضی آقایان اهمیت زیادی دارد، ممکن است بفرمایید از میان رفتن دندان ها تا چه به زیبایی چهره آسیب می زند؟

همان طور که اشاره کردید، این موضوع برای افراد بسیاری حائز اهمیت است و گاهی نزد کودکانی که دندان های شیری را از دست می دهند، باعث افسردگی، گوشه گیری و بی علاقگی برای رفتن به مدرسه می شود و برعکس، وجود دندان های سالم و مرتب، به افزایش نشاط و شادی و اعتماد به نفس بیشتر افراد می انجامد.  کشیدن دندان ها، تاثیرات روانی ناخوشایندی روی افراد دارد که از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد: مشکل در تکلم به میزان حدود 88 درصد؛ بروز مشکلات روانی اندک تا شدید؛ مشکلات عاطفی؛ ناتوانی در استفاده مطلوب از پروتز؛ ظاهر نازیبا که اغلب اعتماد به نفس را از میان می برد و بالاخره، افسردگی و عدم مشارکت در فعالیت های اجتماعی.

 پروتزهای ثابت، متحرک و ایمپلنت را در چه شرایطی توصیه می کنید؟

به طور کلی پروتز، به استفاده از هر عضو مصنوعی در بدن اطلاق می شود و پروتزهای دندانی هم، اجزایی مصنوعی هستند که در دهان گذاشته می شوند. پروتز می تواند متحرک باشد یعنی بیمار خود بتواند آن را در دهان بگذارد و بردارد که طبعا با مشکلات خاص خود همراه است و به صورت کامل، برای بیماران فاقد دندان تجویز می شود و یکی از انواع آن پروتز پارسیل، شامل پارسیل فلزی، پارسیل اکریلی و پارسیل فکی است و برای بیمارانی تجویز می شود که چند دندان خود را از دست داده اند؛ یا می تواند به صورت پروتز ثابت باشد که در یک نوع آن از دندان های موجود و درگیر کردن آن با دندان های مجاور استفاده می شود و قابل برداشتن از سوی بیمار نیست و نوع دیگر آن، پروتز ایمپلنت است که برای بیمارانی که یک تا تمام دندان های خود را از دست داده اند استفاده می شود و بدون وارد آمدن آسیب به دندان های مجاور، در استخوان فک کاشته می شود و ظاهری کاملا طبیعی شبیه دندان های خود فرد دارد. اجازه بدهید به این نکته هم اشاره کنم که در تمامی موارد از دست دادن دندان ها، بهترین جایگزین پروتز ایمپلنت است که هم از نظر دوام و طول عمر و هم از جنبه زبیایی می تواند رضایت کامل بیمار را به همراه داشته باشد.

  در مورد درمان آفت هم می شود از شما بپرسیم؟

برای درمان آفت می توان از پماد «آفتین ژل» که در داروخانه ها موجود است استفاده کرد و برای رفع درد و سوزش آن هم، ترکیب «دیفن هیدرامین» و کمی پماد بی حسی موثر است.  ترکیب گلیسیرین خوراکی با چند قطره آبلیمو هم از درمان های خانگی و ثبت شده آفت است. البته چنانچه دفعات بروز آفت در دهان زیاد باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.

   مشکلات مربوط به دندان، معمولا از بیماری های پرهزینه است و همین گاهی سبب کاهش مراجعه بیماران می شود؛ شما راهکاری برای این مشکل سراغ دارید؟

اجازه بدهید ابتدا اشاره کنم که علت این امر، گرانی مواد و همین طور تجهیزات دندانپزشکی است اما بهترین راه برای کاهش هزینه درمان های دندانپزشکی، استفاده از سازمان های بیمه گر است و بیماران از این طریق می توانند در صورت داشتن بیمه پایه، با استفاده از بیمه های تکمیلی، از میزان هزینه های خود بکاهند. بیماران باید توجه داشته باشند که همواره بهترین درمان، به صرفه ترین درمان است که البته این به معنای ارزان بودن درمان نیست چرا که بعضی از مراکزی که قیمت و هزینه کمتری دارند، طبعا از مواد ارزان تر و با کیفیت پایین استفاده می کنند و در نتیجه بیمار، ناگزیر می شود چندین بار هزینه بپردازد، ضمن اینکه گاهی در این میان، انتخاب درمان ارزان تر به از دست رفتن دندان و پرداخت هزینه های بیشتر برای جایگزینی دندان از دست رفته منجر می شود. من به بیماران توصیه می کنم به دندانپزشک خود اعتماد کنند و از او بخواهند بهترین مواد را مورد استفاده قرار دهد و یقین داشته باشند که این راه، به صرفه ترین شیوه درمان دندان آنهاست.

  مسمومیت آمالگام به سبب آزاد شدن جیوه، ظاهرا برای بیماران خطری ندارد اما برای دندانپزشکان که به طور مستمر در معرض آن هستند، چطور؟

استفاده از آمالگام در بعضی کشورها ممنوع است و در مطب دندانپزشکان تابلوهایی با این مضمون که این ماده سرطان زاست، به چشم می خورد، هر چند هنوز با وجود تحقیقات بسیار، این امر به اثبات نرسیده ولی به هر حال، همان طور که اشاره کردید، دندانپزشکان به سبب برداشتن آمالگام های ناقص، بیشتر در معرض خطر  هستند. اصولا آمالگام از 5 فلز قلع، جیوه، نقره، سرب و روی تشکیل شده که خطر جیوه بیش از سایر مواد است.

  برای تشخیص کیفیت مواد مورد استفاده، صرفا به پشتوانه اعتماد به فروشنده اقدام می کنید یا راهکارهای دیگری هم وجود دارد؟

دندانپزشکان با تجربه، پس از سال ها استفاده از مواد مصرفی با کیفیت، قادر به تشخیص این امر هستند، ضمن اینکه امروزه، اعتماد کردن به بازار، چندان عقلانی به نظر نمی رسد. رای خرید مواد، حتما باید به مراکز مورد تایید وزارت بهداشت مراجعه و از استاندارد بودن آنها اطمینان حاصل کرد که در شرایط مناسب محیطی از نظر نور و دما نگهداری شده باشند.

 

دندان هایی سالم و چهره ای زیبا

سلامت، زیبایی و درخشندگی دندان ها، از جمله عواملی است که امروزه افراد بسیاری را روانه کلینیک ها و مطب های دندانپزشکی می کند و لمینیت، یکی از درمان های سریع و بدون دردسر در دندانپزشکی زیبایی است که بسیاری از مشکلات ظاهری همچون بدرنگی، بدشکلی، به هم ریختگی،  طرح لبخند و بوی بد دهان را از میان می برد و کسانی را که دندان های نامرتبی دارند، از اردتونسی بی نیاز می کند. 

 بلیچینگ یا سفید کردن دندان ها

یکی از مواردی که دندان ها را زیبا و درخشان نشان می دهد، بلیچینگ یا سفید کردن آنهاست که به لبخند، جذابیتی دوچندان می بخشد. انجام این کار به دو صورت امکان پذیر است: در منزل یا در مطب که بنا به تشخیص دندانپزشک و شرایط فرد، یکی یا هر دو روش مورد استفاده قرار می گیرد.

 کامپوزیت ونیر یا لمینیت

کامپوزیت ونیر یا لمپینت، یک لایه بسیار نازک از جنس ماده کامپوزیت یا سرامیک (پرسلن) است که روی دندان را می پوشاند و می تواند بدشکلی، بدرنگی، فواصل بین دندانی و بی نظمی های خفیف دندانی را بدون نیاز به ارتودنسی برطرف کند. انتخاب جنس ونیر یا لمینیت سرامیکی یا کامپوزیتی براساس نیازهای درمانی، سن بیمار و مزایا و معایب هر یک از سوی پزشک متخصص و منحصر به شخص بیمار صورت می گیرد و هرگونه غفلت و مسامحه در مراحل تشخیص، نیازها بیمار و پایین بودن مهارت کلینیکی، می تواند به ایجاد صدمات جبران ناپذیر همچون تراش بیش از حد مینای دندان، بیرون زدگی بیش از حد دندان ها و گاه، چسبیدن چند دندان به یکدیگر منجر شود. از دست دادن دندان ها به ویژه در ناحیه قدامی دهان، می تواند افزون بر کاهش اعتماد به نفس بیمار، موجب اختلال درتکلم و کاهش زیبایی چهره شود که در چنین شرایطی، بهترین روش جایگزین، استفاده از ایمپلنت است که طی آن، از طریق یک جراحی نسبتا ساده، پایه ای فلزی از جنس تیتانیوم در استخوان فک قرار داده می شود و پس از استخوان سازی در اطراف این پایه فلزی، روکشی که به تقلید از آناتومی دندان از دست رفته تهیه شده، روی پایه فلزی قرار داده می شود.

 مزایا و معایب لمینیت کامپوزیتی:

این نوع لمینیت از نظر اقتصادی، مقرون به صرفه است.

میزان تراش دندان در آن کمتر است.

برای ترمیم دندان های افراد کم سن و در موارد محدود، مناسب تر است.

در استفاده از این نوع لمینیت، امکان سایش بین دندان ها وجود دارد.

زیبایی و جلوه دندان ها کمتر است.

امکان بازگشت رنگ تغییر داده شده وجود دارد.

دوام و طول عمر آن نسبت به نوع سرامیکی کمتر است.

 لمینیت سرامیکی

پرسلن ونیر یا لمینیت سرامیکی، از جنس سرامیک است و برخلاف کامپوزیت، تحویل نهایی آن به دو تا سه هفته زمان نیاز دارد و کاربرد آن بیشتر در مورد دندان های بد شکل، نامرتب، به هم ریخته، شکسته و کوتاه و بلند است و می تواند در خصوص بزرگ کردن دندان های ریز، بستن فاصله های میان دندانی و اصلاح رنگ دندان ها مورد استفاده قرار گیرد. برای استفاده از این نوع لمینیت، نخست از دندان ها قالب گیری می شود و پس از آماده شدن، آنها را به یک لابراتور مجهز ارسال می کنند تا در آنجا به درخواست بیمار و پزشک، رنگ مورد نظر، انتخاب و روی دندان ها چسبانده شود.

 تفاوت میان این دو نوع لمینیت

لمینیت سرامیکی با وجود ضخامت کمتر، از استحکام فوق العاده ای برخوردار است و به راحتی دچار آسیب و لب پریدگی نمی شود و از سوی دیگر، به سبب نازک بودن، زیباتر هم به نظر می رسد و همچنین دارای درخشندگی و شفافیت بیشتری است و به ندرت دچار سایش و تغییر رنگ می شود و به مراقبت های مداوم هم نیاز ندارد؛ برخلاف لمینیت های کامپوزیتی که هم تغییر رنگ می دهد، هر 6 ماه یک بار به پولیش احتیاج دارد.

بریج یا پل بین دندانی

بریج یا پل بین دندانی، یک درمان جایگزبن برای ایمپلنت است و فقط در شرایطی که به سبب نقص استخوان فک، مشکلات آناتومیک و نظایر آن که امکان ایمپلنت وجود ندارد، مورد استفاده قرار می گیرد. در این شیوه، ابتدا دندان های پایه مجاور ناحیه بی دندان کاملا تراشیده می شود و دندان مصنوعی با تکیه بر دندان های پایه، جایگزین دندان های از دست رفته می شود، لذا چنانچه دندان های پایه سالم بوده و امکان ایمپلنت - با توجه به شرایط اقتصادی بیمار - وجود داشته باشد، استفاده ازآن فاقد هر گونه توجیه علمی و منطقی خواهد بود.