آقای ایمنی برمی گردد
مشعل اگر مسافر سیستان و بلوچستان زیبا و شهر سوخته پر جاذبه آن و یا بازدیدکننده موزه ملی بوده باشید، حتما سفالی را که به عنوان اولین پویانمایی طراحی شده جهان تایید شده است، دیده اید. تصویر روی جام سفالی، یک بز با شاخ هایی زیبا در حال پریدن روی درخت و خوردن برگی است. آنچه از انیمیشن یا پویانمایی در دنیای امروز وجود دارد، حاصل تلاش های متعددی از دوران ابتدای حیان انسان است که نشانه های آن را در سنگ نگاره های دوران نوسنگی و پس ازآن روی ظروف و دیوارها کشف کرده اند. در ادامه نیز انسان های بسیاری در جهت ثبت تصویری متحرک تلاش داشته اند و از همین رو نمی توان یک فرد مشخص را به عنوان آفریننده آن معرفی کرد. انیمیشن دوره معاصر ایران با تلاش های فردی به نام نورالدین زرین کلک، مؤسس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رقم خورده است که با افرادی همچون مرتضی ممیز ( پدر گرافیک ایران) و هنرمندان دیگری چون فرشید مثقالی، علی اکبر صادقی و آراپیک باغداساریان همکاری می کرد. بیشترین کاربرد انیمیشن ها برای تولید کارتون و تبلیغات بوده است، اما کشورمان آن پیشرفتی که کشورهای دیگر در این زمینه داشته اند و انیمیشن را به یک صنعت تبدیل کرده اند، نداشته است. فارغ از تلاش های صنعت فیلم سازی برای اقشار مختلف، انیمیشن در فضاهای صنعتی و اقتصادی، ورودی جدی نداشته است و نمونه های محدودی توانسته اند، در این سال ها در اذهان عمومی باقی بمانند. نمونه هایی از انیمیشن های تبلیغاتی در مجموعه های خصوصی و دولتی کشورمان در این سالها توانسته اند اثرگذاری اجتماعی و فرهنگی قابل توجهی داشته باشند، نمونه هایی مثل «سیا ساکتی» و «داوود خطر» انیمیشن هشداری -آموزشی نیروی انتظامی، «بابا برقی» انیمیشن شرکت توانیر و یا انیمیشن آموزشی هشداری «آقای ایمنی» شرکت ملی گاز ایران که در چند دهه گذشته و از زمانی که هنوز صنعت انیمیشن ایران پیشرفت خوبی نداشت، متولد شد و تا امروز به هدف مهم خود یعنی آموزش به مردم ادامه داده است. در واقع شخصیت هایی که در انیمیشن ها ساخته می شوند و در ذهن مردم باقی می مانند، به شخصیت هایی اثرگذار برای چندین نسل تبدیل می شوند و سالیان سال در میان مردم به حیات خود ادامه می دهند؛ چه اینکه آقای ایمنی را چندین نسل در کشورمان می شناسند و کودکان نسل امروز با آقای ایمنی که ظاهری امروزی و توصیه هایی به روز شده دارد، آشنا شده اند.
آقای ایمنی؛ کاراکتری دوست داشتنی در دل مردم
مجموعه شرکت ملی گاز ایران که با توسعه شبکه گازرسانی و افزایش شمار مشترکان گاز طبیعی در شهرها و روستاهای دور افتاده کشور، دامنه فعالیت هایش زیادتر شد و لازم بود در جهت کاهش مصرف توسعه فرهنگ استفاده و بهره برداری از این نعمت خدادادی با رویکردهای مصرف ایمن، بهینه و بهره ور، اقدام های اثرگذاری را اجرا کند؛ از همین رو بود که شرکت ملی گاز ایران در کنار برنامه های اطلاع رسانی و فرهنگ سازی متعدد و متنوعی که برای این مهم انجام شد، طراحی و ایجاد شخصیتی محبوب انیمیشنی «آقای ایمنی» را شروع کرد. آقای ایمنی، زبان مشترک میان مخاطبان گسترده شرکت ملی گاز بود که به دلیل اهمیت و تأثیرگذاری آن، به تدریج در دل مردم جای گرفت؛ شاید اغراق نباشد که بگوییم، بسیار زودتر از آنچه تصور می شد، مردم به او اعتماد کردند و او عضوی از خانواده ایرانیان شد.
ظاهری که برای آقای ایمنی تصویر شد، تصویری بود که شناسنامه کامل او و هدفش بود؛ کلاهی زردرنگ بر سر داشت که روی آن، آرم شرکت گاز حک شده بود و در بیمارستان، کلاس درس، کوچه و خیابان یکباره حاضر می شد و بچه ها را راهنمایی می کرد که چطور از وسایل گازی استفاده کنند. مهم ترین نصیحتش را با لحنی موزون می خواند و می گفت: «با وسایل گازی، نباید کرد بازی». او این جمله آهنگین را چند بار با تاکید می گفت تا خطرناک بودن وسایل گازی در ذهن بچه ها حک شود.
اولین برنامه آقای ایمنی برای اولین بار در سال 74 در فیلمی ۶ دقیقه و ۱۳ ثانیه ای از تلوزیون پخش شد که در آن دختری به دلیل بی احتیاطی در استفاده از گاز راهی بیمارستان شد. درادامه این شخصیت به جهت برخورداری از تم موزیکال و شاد، جذابیت های بصری، کمیک بودن، ارائه موضوع در قالب شعر،استفاده از روش همزاد پنداری و نزدیکی آن به فرهنگ مردم و زندگی روزمره آنان، استمرار و محبوبیت پیدا کرد. در زمانی که تلویزیون هنوز پیام های تبلیغاتی نداشت و در تعداد برنامه های صدا و سیما این اندازه نبود، تکرار این انیمیشن در میان برنامه ها اثرگذاری زیادی در ذهن مردم داشت.
آقای ایمنی اول عروسک بود، بعد چند بعدی شد
استفاده از چنین برندی در ابتدا و در اوایل سال های دهه 70 توسط روابط عمومی شرکت ملی گاز ایران مطرح شد و شکل اولیه آن از سوی آقای بهمن عبدی، از طراحان سرشناس کشور کشیده و در حداقل زمان ممکن یعنی کمتر از یکسال با کمترین تغییرات به عنوان یک برند انتخاب و تثبیت شد. شکل اولیه آقای ایمنی عروسکی و حجمی بود و در تبلیغات مورد استفاده قرار گرفت، اما به مرور انیمیشن دو بعدی و بعدها به شکل سه بعدی در برنامه های تلویزیونی مورد استفاده قرار گرفت. مطابق روال معمول در عرصه علوم تبلیغات، استفاده از برند، برای اطلاع رسانی در تمامی رسانه ها مورد بهره برداری قرار می گیرد و استفاده از برند آقای ایمنی نیز، از آن قاعده مستثنا نبوده است. به این ترتیب، در این سال ها تا امروز در اشکال مختلف از جمله شکل سه بعدی، حجمی و عروسکی در نمایشگاه ها و محافل جمعی دیگر مثل مراسم جشن دانش آموزی و همچنین در نشریات، کاتالوگ ها و کتاب های داستان به عنوان نماد و سخنگوی شرکت ملی گاز ایران استفاده می شود.
مردم گاز را با آقای ایمنی می شناختند
واقعیت این است که تا قبل از اقدام های فرهنگی و اصلاحی که در دهه 70 با چنین انیمیشن هایی شروع شد، بحث جدی درباره اصلاح الگوی مصرف و کاهش آسیب های بسیار ناشی از عدم اطلاع شهروندان صورت نمی گرفت و شهروندان در شهر و روستا هم آموزش های حضوری یا شنیداری یا دیداری نداشتند. شاید بتوان گفت رادیو، تلوزیون جزء یکی از مهمترین ابزارهایی بود که می توانست این پیام های مستقیم و اثرگذار را به دورترین نقاط کشور برساند و همه مردم را به یک اندازه با این مفاهیم مهم آشنا کند. آقای ایمنی با بچه ها دوست بود و نکات ایمنی را با زبان شعر و ساده برای همه اقشار بیان می کرد و همین تاثیرگذاری، او را تا امروز زنده نگه داشته است. شرکت ملی گاز در این سال ها کاراکترهای دیگری را نیز برای استفاده در امر اطلاع رسانی با حفظ سیاست کلی توجه به آقای ایمنی به عنوان نقش اول و پاسخگوی نهایی یا پیام رسان نهایی، خلق کرده است، اما هیچ کدام از آنها اثرگذاری آقای ایمنی را نداشته اند. این شخصیت انیمیشنی در هر دور متناسب با فضای جامعه و تحولات و البته تغییر سلیقه ها موضوعات و فضاهای اجتماعی و محیطی و شعارهایی جذاب تر را انتخاب می کرد. دست درکاران این انیمیشن حدود یک دهه پس از شروع به کار اولیه آقای ایمنی، کار ساخت برنامه های جدید را به بهرام عظیمی کارگردان موفق انیمیشن سپردند. او تا آن زمان انیمیشن هایی را برای مجموعه هایی مثل شهرداری تهران و شرکت توانیر (بابا برقی) ساخته بود و در دوره جدید ساخت آقای ایمنی با استفاده از هنر دوبله و تکیه کلام هایی جدید و خنده دار، روح جدیدی به آقای ایمنی داد. در ساخت جدید انیمیشن آقای ایمنی تکه کلام «خیلی خطرناکه حسن» تکرار شده و در میان مردم جای گرفته و هنوز هم در تکیه کلام های مردم از آن استفاده می شود.
اگر بپذیریم که آقای ایمنی به عنوان نماد و برندی برای حرف زدن و انتقال پیام ما به مردم، پذیرفته شده، لازم است با ایجاد تغییرات لازم در سخنان و فرهنگ ادبی مورد استفاده آقای ایمنی و نه شکل و ظاهر آن، همچنان از این نماد در اطلاع رسانی استفاده شود و خواست و اراده مدیران روابط عمومی نیز، حفظ این برند است. صدا و سیما در این سال ها با توجه به وظیفه عمومی خود در اطلاع رسانی و آموزش های عمومی، همکاری هایی را در جهت پخش این انیمیشن ها داشته است که به نظر می رسد لازم است با توجه به هزینه های بالای ساخت و پخش این برنامه ها، این توجه چند برابر شود. در این سال ها که هزینه های ساخت انیمیشن ها چند برابر شده است، شاهد تغییرات جدید در این انیمیشن های اثر گذار نبوده ایم. به عبارتی محدودیت هایی اقتصادی بر نگاه فرهنگ سازی غالب شده و در نتیجه این برند و شخصیت اثرگذار در این سال ها از زندگی مردم حذف شده است و شاید لازم باشد درباره بازگشت آقای ایمنی آن هم با قدرتی جدید، تصمیمی جدید هم گرفته شود.