آلبوم هاي موسيقي که شعر و آهنگشان بر مدار محرم و عاشورا مي گردد
لحن عزا، نغمه ماتم
از همان روزي که بلال بر بلنداي مسجد مدينه النبي، نخستين بانگ اذان را به گوش اهل ايمان رساند، دين و موسيقي پيوندي ناگسستني در اسلام پيدا کردند. قرائت قرآن، ادعيه و مناجات هاي روح بخش، کمتر گوشي را نوازش نداده است. نوحه ها، مدايح و چاووشي ها تاريخ ديني ما را با موسيقي آميخته اند. اهل نغمه و لحن و آوا در خدمت به آيين مان سنگ تمام گذاشته اند و در بسياري از موارد جهانيان را به حيرت واداشته اند. حيرت از تنيدگي عميق دين و هنر و خدمت اهل هنر به کيش و آئين مسلماني. عزاي حسيني نيز هيچگاه بدون لحن و نوا نبوده است، چه آنکه نه تنها موسيقي، معماري، هنرهاي تجسمي، خوشنويسي و بسياري هنرهاي ديگر در برابر عظمت محرم و عاشورا هميشه خاضعانه و خاشعانه، خدمتگزار بوده اند. در اين نوشتار نگاهي داريم به برخي آلبوم هاي موسيقي که هنر را در مسير کربلا قرارداده اند و نت به نت، از فرهنگ محرم گفته اند.
وداع، سراج
صداي گرم و تنور سراج، براي عاشورا آلبوم وداع را اجرا کرد؛ آلبومي که سيد محمد ميرزماني آهنگسازي آن را انجام داده است. اين اثر سراج شامل دو بخش است که هر بخش از هشت قطعه تشکيل شده است. قطعات اين آلبوم موسيقايي با شعرهايي از غلامرضا کافي، عليرضا قزوه، ابراهيم درويش و عمان ساماني توليد شده است. وداع در ژانر موسيقي ايراني توليد شده و از ترکيب سازهاي کلاسيک و سنتي ايراني بهره برده است و بر نوعي ارکستراسيون متکي است. از نوازندگان مطرح سازهاي ايراني آلبوم ودواع مي توان به بهزاد فروهري(ني)، کوروش بابايي(کمانچه)، مجيد اخشابي(سنتور)، جمال جهانشاه(عود) و مسعود حبيبي(دف) اشاره کرد.
ساقي سرمست، کريم خاني
آمدم اي شاه ... را که درباره امام رضا(ع) خواند، نامش سر زبان ايراني افتاد. خواننده و مداحي که با صدايي گيرا، دل عاشقان اهل بيت را به لرزه در مي آورد. آلبوم ساقي سرمست کريم خاني با آهنگسازي آريا عظيمي نژاد در سال 91 به بازار عرضه شد. قطعات اين آلبوم را بيشتر شبکه هاي تلويزيوني در ايام محرم و صفر پخش مي کنند. هر دوازده قطعه اين آلبوم، در نوعي فضاي فيوژن از نظر آهنگ سازي و سنتي از نظر آواز قرار گرفته؛ فضايي که ملاحت خاصي به قطعات داده است و آنها را شنيدني مي کند.
خروش بحر، افتخاري
خروش بحر با صداي خواننده پر کار اين روزهاي موسيقي ايراني؛ عليرضا افتخاري اجرا شده و فردين کريم خاوري آن را آهنگسازي کرده است. کريم خاوري درباره اثر نوشته است: «بخوان به ياد گل سرخ» آنچه که در يوم محرم 61 ه.ق گذشت حماسه اي بي نظير از تاريخ بشر بود که سرشار از پيام هاي فرهنگي، اعتقادي، سياسي و اجتماعي است. در اين اثر سعي داشتم قسمتي هرچند کوچک از بعد حماسي و معنوي آن را با زبان نغمه و نوا بيان کنم.».اشعار اين آلبوم موسيقي از سعدي، محتشم کاشاني و مهجور اصفهاني است. اشعاري که در 5 قطعه و در دستگاه هاي شور، چهارگاه و افشاري و دشتي اجرا شده اند.
اهل ماتم، شريفيان
موسيقي بوشهر، از قديمي ترين، متفاوت ترين و خاص ترين موسيقي هاي نواحي کشورمان است که با استفاده از تنوع سازها، ريتم ها و همگوني نواها در همه جاي ايران مورد توجه قرار مي گيرد. اين موسيقي از خصلت عاشورايي برخوردار است و بخشي از آن به عزاي محرم اختصاص دارد. محسن شريفيان در آلبوم اهل ماتم تلاش دارد تا بخش هايي از تاريخ موسيقي بوشهر را در تلفيق با نواهايي عاشورايي به گوش علاقه مندان برساند. در اين آلبوم نقش سنج و دمام که از مشهورترين آيين هاي منطقه است، به عنوان مقدمه و پيش درآمدي بر شور آيين عزاداري حسيني برجسته است.
نفير، سادات رضوي
آلبوم «نفير» بازخواني نوحه هاي عاشورايي دهه 40 و 50 شمسي است. نوحه هايي که کم کم با حسرت از آنها و فاخر بودنشان ياد مي کنيم. اين نوحه ها را محمد احمديان خوانده بود. نوحه هايي که بر اساس موسيقي دستگاهي و مقامي ايراني ساخته شده اند. آلبوم نفير تلاش کرده است تا با ريتم هاي عاشورايي فضاي اين بازخواني را نيز در حال و هواي محرم نگاه دارد. صداي سيد علي سادات رضوي اين بازخواني ها را انجام داده است و آهنگ هاي اين مجموعه را محسن جليلي و امين شيرازي در ده قطعه ساخته و تنظيم کرده اند.
آواز سبز، نوري
آلبوم «آواز سبز» به همت احمدرضا نوري پژوهش و گردآوري شده است. اين آلبوم در حقيقت اثري تحقيقاتي است در مضمون عاشورا که بر اساس و پايه موسيقي اصيل ايراني تهيه شده است. از نکات برجسته اين آلبوم مي توان به حضور اساتيد شبيه خواني ايران در آوازسبز اشاره کرد. آواز سبز قطعات «کعبه جانان» از مجلس امام حسين (ع)، «نازنين مهتاب»، «بزم آشوب» و «نغمه عشاق» از مجلس حضرت عباس (ع)، «چشم تر» از مجلس علي اکبر (ع)، «ساقي نامه» از مجلس حر و «اي مونس جان» از مجلس حضرت مسلم، به ارادتمندان موسيقي مذهبي پيشکش شده است.
خسوف، شريفيان
«خسوف» نام آلبوم ديگري است که در حال و هواي محرم و عاشورا ساخته شده است. اين آلبوم موسيقي را محمدسعيد شريفيان آهنگسازي کرده است و ارکستر سمفونيک تهران با همکاري نوازندگان و خوانندگاني از ارکستر کرايواي روماني آن را اجرا کرده اند. فضاي اين اثر، بيشتر به موسيقي کلاسيک غربي نزديک است و در عين حال تم هايي از موسيقي عاشورايي را به گوش مخاطب اش مي رساند. از قطعات اين آلبوم مي توان به مقدمه، حرکت کاروان به سوي مکه، طواف کعبه، حرکت کاروان به سوي کربلا، تاسوعا، شب عاشورا، روز عاشورا و عصر عاشورا با تک خواني اسحاق انور اشاره کرد. تک خواني که موسيقي سنتي ايراني را نيز در آلبوم خسوف، برجسته مي کند.
اپراي عاشورا، غريب پور
«اپراي عاشورا» از موسيقي حجيم و ماندگاري بر خوردار است؛ البته اين اپرا عروسکي است و شايد برخي از مخاطبان اپراي عروسکي مولانا و موسيقي ها و آوازهاي دوئل واراش را شنيده باشند. اپراي عاشورا کار بهروز غريب پور است. موسيقي اپراي عاشورا، در قالب يک لوح فشرده و با خوانندگي محمد معتمدي، مهدي امامي، محمد رضا صادقي، علي خدايي، مصطفي محمودي، فرشاد فولادوند، عامر شادمان، مهدي جاور، بهار موحد، کيوان فرزين و حسين مومن ثاني ضبط سال 1387 منتشر شده است. اجراي هوشمندانه و قدرتمند محمد معتمدي در نقش حر، مهدي امامي در نقش عباس و محمدرضا صادقي در نقش شمر در کنار آهنگسازي بهزاد عبدي واقعا شنيدني است.
نی نوا، عليزاده
خيلي بعيد است ني نواي عليزاده را نشنيده باشيد؛ اثري که ضمن اينکه از ارکستراسيون غربي بهره برده، اما تک نوازي ني اش در دستگاه نوا و با اجراي جمشيد عندليبي يکي از بهترين تک نوازي هاي ني ايراني است. عليزاده چنانکه در مصاحبه اي گفته اين اثر را با الهام از دسته هاي عزاداري و نغمه ها و نواهاي عزاي عاشورايي سال هاي کودکي اش ساخته است. اين آلبوم يک اثر بي کلام است، اما نواي ني چنان به گوش مخاطب مي رسد که انگار يک دنيا حرف دارد. ني نوا يکي از مصاديق بشنو از ني مولاناست. سازي که اين بار در غم و ماتم حسين(ع) شکايت مي کند.
گلچين، اصفهاني
اگر دو دهه صداي محمد اصفهاني را به عقب برگردانيم، به آلبوم عاشورايي گلچين مي رسيم. آلبومي با نغمه هاي ديني که شامل 9 قطعه به مناسبت هاي مختلف نظير شب قدر، شهادت امام علي(ع)، امام حسين(ع) و سوگواري براي حضرت ابوالفضل(ع) و حضرت علي اصغر مي شود. آهنگسازان به نامي چون فريدون شهبازيان، علي بکان، مجيد اخشابي، محمد ميرزماني و شهريار فريوسفي قطعات «گلچين» را ساخته اند. اشعار اين آلبوم از حافظ، قيصر امين پور، سپيده کاشاني، فريدون مشيري، حسان، احمد عزيزي و سهيل محمودي هستند. آواز محمد اصفهاني در آلبوم گلچين، آواز سنتي ايراني بوده، اما موسيقي آن به فضاي موسيقي پاپ نزديک شده است.