روايتي از فعاليت هاي اجتماعي و خدماتي اهالي صنعت نفت در شمال شرق کشور مرهم دردها؛ محرم اسرار
مشعل سيد مرتضي هاشمي از صبح زود با کوله باري از اميد راهي خيابان مي شود، مادر است و دلش براي فرزندش مي تپد، با کيفي در دست و نوزادي در آغوش زير تيغ آفتاب داغ تابستاني، مسافت طولاني را طي مي کند تا خود را به بيمارستان برساند. از در ورودي که عبور مي کند، خود را به بخش پذيرش مي رساند. دفترچه را از همان کيف اش بيرون مي آورد و روي گيشه در نوبت قرار مي دهد. لحظه ها که مي گذرد، سالن انتظار شلوغ تر و ازدحام جمعيت بيشتر مي شود. نفراتي که از صبح زود براي گرفتن نوبت مراجعه کرده اند، سعي مي کنند جزو اولين ها باشند تا بيمارشان زودتر ويزيت شود.مسئول پذيرش از مراجعه کنندگان مي خواهد به نوبت، دفترچه ها را روي گيشه قرار دهند تا اطلاعات آنها در سامانه ثبت شود. جمعيت منتظرند تا پزشک سر وقت و زمان اعلام شده در بيمارستان حضور يابد، ثانيه ها سپري شده و عقربه هاي ساعت زمان هاي سپري شده را نشان مي دهد. بازديدي از وضعيت ارائه خدمات بهداشتي و درماني در تنها بيمارستان صنعت نفت ( غدير ) در سرخس داشتيم و پاي درد دل شهروندان سرخسي، بيماران مراجعه کننده به دي کلينيک و پزشکان اين مرکز نشستيم که مشروح گزارش را در ادامه مي خوانيد.
مادري جوان فرزندش را به آغوش گرفته و در صف نوبت دهي بيقراري مي کند. کمي جلوتر مي روم تا علت حضورش را جويا شوم. خود را فاطمه خاکدان 22 ساله و بومي سرخس معرفي مي کند و مي گويد: از ساعت هفت صبح براي گرفتن ويزيت به صورت آزاد به دي کلينيک مراجعه کرده ام تا دکتر، فرزند خردسالم را معاينه کند. دخترم يک سال و نيمه است و خيلي گريه مي کند. به طور معمول کودکان در اين سن کم، خيلي زود دچار بيماري هاي عفوني مي شوند و چون همسرم شاغل است، امروز مادرم مرا همراهي کرده تا فرزندم را به اين مرکز بياوريم و همچنان منتظريم تا نوبتمان اعلام شود.
او ادامه مي دهد: بيمارستان لقمان، تنها مرکز درماني تامين اجتماعي سرخس است، اما هربار که به آنجا مراجعه کرده ايم، پزشک متخصص نبوده يا فرصتي پيش نيامده تا به ما وقت ويزيت دهند. سطح خدمات آنجا بسيار پايين است و به علت کمبود پزشک متخصص مجبور شديم به دي کلينيک صنعت نفت مراجعه کنيم. خوشبختانه اينجا پزشک اطفال و نوزادان حضور دارند و چون از صبح زود آمديم، منتظريم که دکتر از نزديک فرزندم را معاينه کند.
سالن انتظار مملو از خانم ها و آقاياني است که براي درمان بيمارشان مراجعه کرده اند، مرد جواني پيراهن آبي رنگ به تن دارد و کودک در بغل، دائم طول سالن را مي پيمايد. چهره اش مضطرب است، خود را مسعود علي ميرزايي و اهل روستاي «الله نظر» معرفي مي کند و مي گويد: شغل من کارگري است و بر اساس کار روزانه دستمزد دريافت مي کنم. امروز هم مثل هميشه مسافت زيادي را از روستا تا اينجا آمده ايم. هنوز نمي دانم فرزندم چه نوع بيماري دارد. اميدواريم هرچه زودتر بهتر شود. پسرم به خاطر سن کمي که دارد، بيقراري مي کند و ما براي درمان او نزد پزشک کودکان آمديم و خدا را شاکريم که امروز توانستيم نوبت بگيريم..
وي درخصوص نوع دفترچه بيمه اي که در دست دارد، مي گويد: ما از دفترچه بيمه تامين اجتماعي استفاده مي کنيم و در مدت زماني که اعتبار دارد، مي توانيم از خدمات درماني استفاده کنيم.
همانطور که با آقا مسعود در حال مصاحبه هستم، همسرش از بخش پذيرش وارد سالن انتظار مي شود، برگه نوبت را در دست دارد، نسرين چشک مي گويد: چون خواهرم از خدمات اين دي کلينک استفاده کرده و رضايت دارد، اينجا را به ما معرفي کرد و من و همسرم براي پيگيري روند درمان پسرمان از روستا به شهر آمديم.
به گفته او، تنها بيمارستان شهرستان، اين روزها وضعيت خوبي ندارد و کمبود متخصص زنان و نوزادان مشکل بزرگي براي شهروندان ايجاد کرده، بخصوص ما که براي يک ويزيت بايد به شهر بياييم. آنجا اصلا دستگاه سونوگرافي ندارد، حتي براي زايمان فرزندم با وجود جاده نامناسب، از سرخس به مشهد اعزام شدم.
علمي، يکي ديگر از شهروندان سرخس است که در اين زمينه مي گويد: بيماري هيچ وقت خبر نمي کند. بارها در پاسي از شب، فرزندم را براي پيگيري درمان به بيمارستان لقمان برده ايم، اما به دليل نبود پزشک متخصص، پذيرش نکردند و کسي پاسخگو نبود. به عنوان مثال وقتي اين شهرستان به متخصص ارتوپد نياز دارد؛ ولي دکترها به اين شهرستان نمي آيند، ما مجبور مي شويم بيش از 180 کيلومتر را تا مشهد، آن هم با اين جاده خطرناک سرخس، طي کنيم.
ازدحام جمعيت و زمان طولاني انتظار
در بخشي از سالن انتظار، همسر يکي از کارکنان پالايشگاه هاشمي نژاد که فرزندش را در آغوش گرفته، منتظر است بر اساس اعلام شماره، فرزندش را به اتاق پزشک متخصص اطفال ببرد.
مليحه نظام نيا که از وضعيت نوبت دهي به دليل شرايط ازدحام جمعيت گلايه مند است، مي گويد: ازدحام باعث شده تا منتظر بمانيم و بر اساس شماره اعلامي، فرزندان مان را پيش دکتر ببريم؛ از آنجا که همسران ما در محل کار حضور دارند، زماني که فرزندمان دچار بيماري مي شود، مجبوريم تنها به دي کلينيک مراجعه کنيم، بنابراين از مسئولان خواهشمنديم در اين مواقع به آنها مرخصي دهند تا همراه ما باشند؛ زيرا تنها زماني که فرزندمان براي درمان اعزام مي شود، آنها مي توانند مرخصي بگيرند.
به گفته او، بتازگي خبرهايي مبني بر واگذاري دي کلينيک شنيده ايم؛ اما اگر واقعيت داشته باشد، در آينده نزديک شاهد ازدحام جمعيت بيشتري خواهيم بود، بنابراين از مسئولان وزارت بهداشت مي خواهيم که به جاي واگذاري دي کلينيک، بيمارستان لقمان را تجهيز کنند. بعد از صحبت مراجعه کنندگان که خواسته آنها داشتن يک مرکز درماني با پيشرفته ترين تجهيزات پزشکي است، راهي طبقه دوم که بخش هاي مراقبت هاي ويژه، فيزيوتراپي، دندانپزشکي و اتاق عمل در آن قرار دارد، مي شوم.به بخش اورژانس که مي روم. در اين بخش دستگاه هاي پزشکي و مانيتور (صفحه نمايش) قلبي، فشار سنج، پايه سرم، کپسول اکسيژن و سي پي آر يا همان داروهاي اضطراري ديده مي شوند تا به بيماران بهترين سرويس ارائه شود، پزشک مربوطه در حال بررسي پرونده يکي از مراجعه کنندگان است. پس از بازديد از اورژانس، با يکي از مراجعه کنندگان همکلام مي شوم.
خانم ولي دوست که همسر يکي از کارکنان صنعت نفت است، براي پيگيري خدمات درماني فرزندش به اورژانس مراجعه کرده، سرم و ديگر تجهيزات پزشکي به پسرش وصل است و پزشکان مرکز هم به طور مرتب به او سر مي زنند تا از نزديک روند خدمات درماني را پيگيري کنند. او مي گويد: پسرم دو روز پيش دچار بيماري شد و براي بستري به دي کلينيک صنعت نفت مراجعه کردم، خوشبختانه چون ما بيمه نفت هستيم، ويزيت رايگان محاسبه مي شود، تجهيزات و سطح دستگاه هايي که در اين مرکز قرار دارد، از بيمارستان شهرستان سرخس بهتر است.
نياز به يک نيروي ثابت در بخش دندانپزشکي
يکي از مباحث جدي در موضوع سلامت انسان ها، بحث بيماري هاي دهان و دندان است که واحدي با عنوان دندانپزشکي با تيمي از پزشکان مجرب و تجهيزات پيشرفته، آماده ارائه خدمات با بهترين کيفيت به بيماران در درمانگاه ها و بيمارستان ها هستند. به واحد دندانپزشکي که مراجعه مي کنم، منيژه ذوقمند به همراه دستيار خود با استفاده از بهترين تجهيزات در حال ارائه خدمات متنوع و معاينه يکي از مراجعه کنندگان است. او که بومي سرخس است، در خصوص زمان اشتغال به کار خود مي گويد: از سال 1387 با توجه به کمبود دندانپزشک در مجموعه بهداري صنعت نفت، مشغول به کار شدم و از زمان راه اندازي دي کلينيک در سال 95 به اين مکان جديد منتقل شديم.ذوقمند ادامه مي دهد: مهمترين مسئله ما پيشگيري است تا درمان. بحث بيماري هاي دهان و دندان باعث مي شود که افراد رنج زيادي را تحمل کنند، بنابراين ما با ارائه سرويس هاي متنوع آموزش، جرم گيري و معاينه هاي مکرر بيماران را آگاه مي کنيم. با توجه به وضعيت اقتصادي و هزينه هاي سنگين دندانپزشکي مردم در رنج هستند؛ اما با اقدام هاي پيشگيرانه و آگاهي بخش به مراجعه کنندگان و معاينه هاي دوره اي، سلامت بيماران را بررسي و حتي براي جلوگيري از بيماري هاي عفوني از بهترين وسايل دندانپزشکي استفاده مي شود و در اين زمينه بازرسي هاي مکرر صورت مي گيرد.
به گفته او، با توجه به اينکه وجود يک نيروي ثابت در بخش دندانپزشکي احساس مي شود، از مسئولان مي خواهيم که به اين موضوع توجه کنند.
توجه به دستورهاي پزشک
زهرا کرماني مقدم، متولد سرخس است و توانسته بعد از تحصيل در دانشگاه علوم پزشکي مشهد در رشته فيزيوتراپي فارغ التحصيل شود و با خواسته پدرش به شهرش برگشته تا بهترين خدمات را به شهروندان ارائه کند. در اين زمينه با او هم صحبت شدم.
او صحبتش را اين طور آغاز مي کند؛ بعد از پايان دوران کارشناسي به شهر سرخس برگشتم. از سال 95 هم در اين مرکز فيزيوتراپي مشغول به کار شدم. بيشتر مراجعه کنندگان ما شرکتي هستند. کساني که به ما مراجعه مي کنند بين 30 تا 60 سال سن دارد. بيشتر آنها داراي بيماري ارتوپدي، زانو درد، کمر درد، تصادف يا شکستگي هستند.
به گفته او، مراجعه کنندگان چون سن و سال بالايي دارند، توصيه پزشکان را جدي نمي گيرند و ما هم سعي مي کنيم که به آنها تمرين ورزشي زيادي براي منزل ندهيم، زيرا ممکن است بيمار در انجام حرکات دچار اشتباه شود و وضعيت او وخيم تر شود.
بيشتر مراجعه کنندگان چون در محل کار پشت ميز نشين بوده و دچار مشکلات کمر درد و گردن درد هستند، ما در بخش فيزيوتراپي دي کلينيک آموزش هايي را به آنها مي دهيم که آسيب کمتري متوجه کارکنان شود.
مردمان مهمان نواز سرخس
در ادامه براي شنيدن صحبت پزشکان متخصص اطفال به اين بخش مي روم. فرزانه آهنچيان مي گويد: چند سالي در سرخس سکونت داشته و از نزديک با محروميت بيماران در اين شهر مرزي آشنايي دارد، به همين دليل هم ترجيح داده دوباره براي ارائه خدمات به اين شهر بيايد. او ادامه مي دهد: به مردم خونگرم و مهمان نواز سرخس وابسته شده ام و با تمام مشکلات و وجود يک فرزند کوچک، زندگي در مشهد را رها مي کنم و هفته اي يک روز براي پيگيري روند درماني بيماران به دي کلينيک صنعت نفت سرخس مراجعه مي کنم.
بين بيماران شرکتي و آزاد تفاوتي قائل نمي شوم و در تلاش هستم وقتي تمام بيماران را ويزيت کردم، به محل سکونتم در مشهد برگردم.
چاره انديشي مسئولان وزارت بهداشت
زهرا محمد پور نيز يکي ديگر از پزشکان اطفال دي کلينيک صنعت نفت از ساکنان سرخس است و به همشهريان خود خدمات ارائه مي دهد.
به گفته او، اين مکان، مرکز بهداشتي و درماني است و خدمات سرپايي و ويزيت در آن صورت مي گيرد و در صورت لزوم، بيماران چند ساعت در اورژانس بستري مي شوند. اطفال بيشتر به خدمات بستري، آزمايش و تشخيصي نياز دارند که در اين مرکز انجام نمي شود و والدين براي درمان نوزادان بايد به بيمارستان لقمان بروند و اگر شرايط فراهم نباشد، بايد به مشهد اعزام شوند.او در ادامه به نبود بخش هاي فوق تخصصي در شهرستان مرزي سرخس اشاره مي کند و مي گويد: اين مشکل بزرگي است، در حالي که اورژانس اطفال داريم، اما متاسفانه بخش مراقبت هاي ويژه نوزادان(NICU) و واحد مراقبت هاي ويژه يا آي سي يو (ICU) نداريم يا خدماتي که در ارتباط با اکوي اطفال و نوار مغز نوزادان است، موجود نيست.محمدپور ادامه مي دهد: هر چند شهر سرخس، مرزي و يک طرفه است، اما از مسئولان ارشد وزارت بهداشت و درمان درخواست داريم که خدمات درماني بيشتري به شهرستان ها داده شود تا هم اعزام ها به مشهد کمتر شود و هم باعث رضايت مردم شوند.
نبود متخصص زنان در شهر سرخس
مامايي، يکي از زير مجموعه هاي علوم پزشکي است که فعاليت هايي چون آموزش بهداشت و ارائه خدمات بهداشتي و مامايي گسترده به جامعه زنان در سنين باروري، مشاوره و راهنمايي خانواده، مسائل دوران بارداري، مراقبت هاي بعد از زايمان و مراقبت نوزاد در بيمارستان ها و منازل و ... را شامل مي شود. با فهيمه وفايي، کارشناس مامايي که به صورت رسمي در سازمان بهداشت و درمان و دي کلينيک صنعت نفت خدمت مي کند، هم صحبت مي شوم.
او مي گويد: 23 سال است که در شهر سرخس خدمت مي کنم وظايف من رسيدگي به خانم هاي باردار، بيماري هاي زنان و دوران بلوغ زود رس است و بيشتر مراجعه کنندگان، هم شرکتي و هم غيرشرکتي هستند. روزانه بين 85 تا 90 نفر ويزيت مي شوند و دو روز در هفته که شاهد مراجعه پزشک زنان از مشهد به اينجا هستيم، اين آمار تا 120 نفر افزايش مي يابد.
وفايي ادامه مي دهد: تنها بيمارستان شهر سرخس، متخصص زنان ندارد يا زماني که بيماران مراجعه مي کنند، ماما حضور ندارد. بنابراين بيماران به ما مراجعه مي کنند و بنده به صورت آنکال 24 ساعته در حال ارائه خدمت هستم. به دليل کمبود نيرو بيشتر اوقات در محل کار حضور دارم و حتي اگر مرخصي بروم، بيماران به ناچار با من تماس مي گيرند و راهنمايي مي خواهند.
طرح تحول نظام سلامت
طرح تحول نظام سلامت، طرحي براي بهبود سيستم هاي سلامت است که از سال 1393 در بيمارستان هاي وزارت بهداشت با سه رويکرد حفاظت مالي از مردم، ايجاد عدالت در دسترسي به خدمات سلامت و نيز ارتقاي کيفيت خدمات آغاز به کار کرد. يکي از شاخه هاي اين طرح بحث نظام سلامت خانواده هاست که افراد تحت نظر يک پزشک معاينه شوند و روند درمان خود و خانواده هاي شان را پيگيري کنند.در ادامه براي بررسي اين جايگاه مهم به بخش کلينيک خانواده مراجعه مي کنم و اشرف خواجه نژاد، کارشناس پرستاري به بررسي اين موضوع مي پردازد. او مي گويد: بيشتر مراجعه کنندگان ما خانواده ها و بازنشستگان شامل نوجوانان 7 تا 17 سال و بزرگسالان هستند. روزانه به 30 مراجعه کننده خدمات ارائه مي دهيم و چون يکي از رسالت هاي پزشکان، حفظ امانت داري است، بنابراين اطلاعات بيماران نزد پزشکان به عنوان يک راز نهفته است و در مراجعه هاي بعدي به آنان دستورات پزشکي داده مي شود. اين کارشناس پرستاري ادامه مي دهد: ما در مرکز کلينيک خانواده، بيش از يک هزار و 500 پرونده فعال داريم که بر اساس طرح نظام سلامت، صفر تا 100 درصد کار را انجام مي دهيم.
در پايان براي بررسي سئوالات مان و ارائه پاسخ به سراغ سيد رضا هاشمي، رئيس بهداري و بهداشت و درمان دي کلينيک غدير صنعت نفت مي روم.
او درباره اولويت فعاليت يک مرکز بيمارستاني مي گويد: وقتي قرار است خدماتي به کارکنان يک مجموعه يا مردم داده شود، مجوز آن را وزارت بهداشت، به عنوان متولي درمان تمامي اقشار جامعه، صادر مي کند و بعد پزشکان بايد در مراکز خدمات ارائه کنند؛ البته با تمام مشکلاتي که براي اعزام پزشکان متخصص از کلانشهر مشهد به سرخس وجود دارد و با اهتمام مسئولان امر، اين اقدام براي حفظ سلامت و رفع بيماري مراجعه کنندگان انجام شده است.
هاشمي در ادامه، سطح کلاس اين دي کلينيک را در نوع بيمارستان پيشرفته با تمامي امکانات روز معرفي و تصريح مي کند: تمامي دستگاه هاي اتاق عمل، دستگاه قلب، تست ورزش، تست اکو و دستگاه سونوگرافي 2018 بر اساس استانداردهاي روز است و هميشه توجه ما براي بهره برداري از تجهيزات توليد داخل بوده و اگر امکان بهره برداري از تجهيزات ميسر نبود، از کشورهايي که کيفيت و کميت بالايي دارند، اين تجهيزات تامين مي شود.
او همچنين به تعداد نيروهاي شاغل در اين مجموعه اشاره مي کند و مي گويد: در حال حاضر 70 نيرو شامل 20 کارمند رسمي، 15 کارمند قراردادمستقيم داريم و مابقي از مجموعه نيروهاي پرستاري مشغول انجام وظيفه هستند. همکاران ما در بخش هاي مختلف، بيماران شرکتي و آزاد را با دريافت تعرفه بخش دولتي آزاد دريافت و ويزيت مي کنند.
هاشمي در پاسخ به سئوالي در خصوص واگذاري مجموعه دي کلينيک صنعت نفت به وزارت بهداشت و درمان مي گويد: وزارت بهداشت در کشور، متولي درمان است. بنابراين زماني که اين مجموعه مورد بهره برداري قرار گرفت، ويژه کارکنان صنعت نفت بود؛ اما از آنجا که تنها بيمارستان شهرستان سرخس ( بيمارستان لقمان ) با توجه به نداشتن امکانات، پاسخگوي نياز درماني مردم نبود، بر اساس تفاهم دو وزير نفت و بهداشت و درمان قرار شد که اين مجموعه به وزارت بهداشت و درمان واگذار شود.
اين تفاهم نامه به گونه اي است که بايد سطح خدمات در طي سه دوره 10 ساله به وزارت بهداشت واگذار شود و کارکنان صنعت نفت در نوع ويژه و مردم عادي با پرداخت تعرفه آزاد از خدمات درماني «دي کلينيک» استفاده کنند، همچنين هر زمان، طرف ديگر قرارداد که دانشگاه علوم پزشکي به عنوان نماينده وزارت بهداشت، نتوانست به تعهدات خود عمل کند، طرح به حالت قبل باز گردد، ضمن اينکه بخش پزشک خانواده و اعزام کارکنان صنعت نفت تغيير پيدا نکند و در روند ارائه خدمات هيچ گونه تغييري ايجاد نشود. در خصوص نيروهاي شاغل هم تعداد کارکنان فعال بيکار نشوند و فقط تعداد نيروهايي که ما قادر به تامين آنها نيستم، از سوي وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکي تامين شوند.