گفت و گوي «مشعل» با مدير بهينه سازي انرژي در بخش ساختمان سرمايه گذاري با فناوري 100 درصد ايراني

مشعل - سميه راهپيما - مديريت بهينه سازي مصرف انرژي در بخش ساختمان در ابتداي سال 1380  با توجه به سهم بالاي اين بخش در مصرف انرژي کشور، در شرکت بهينه سازي مصرف سوخت تشکيل شد. بررسي هاي صورت گرفته در سال 1379 بيانگر اين واقعيت بود که بخش خانگي با سهمي 40 درصدي از کل انرژي مصرفي کشور، بالاترين سهم را در ميان ساير بخش هاي اقتصادي به خود اختصاص داده که از اين ميان بيشترين ميزان مصرف مربوط به گاز طبيعي و بيشترين ارزش انرژي مصرفي نيز مربوط به نفت سفيد بوده است. مقايسه مصرف انرژي بين ساختمان ها ي کشور با مقدار متناظر آن در کشورهاي توسعه يافته، گوياي فاصله زياد اين دو مقدار بود که اين تفاوت، تجديد نظر اصولي در سياست هاي مصرف انرژي در بخش ساختمان را ضروري مي ساخت؛ هر چند به دليل پايين بودن بهاي انرژي در کشور، مصرف کنندگان هزينه گزافي را نمي پردازند؛ اما با در نظر گرفتن اين نکته که يارانه انرژي از سوي دولت پرداخت مي شود، براحتي مي توان دريافت که صرفه جويي در مصرف انرژي از ديد کلان و ملي چه فوايدي به همراه خواهد داشت. بر اين اساس سياست ها و برنامه هاي بخش ساختمان به منظور دستيابي به اهداف بهينه سازي مصرف انرژي در کشور پيگيري شد که در  اين ميان مي توان به تبليغات و ارائه اطلاعات، تدوين مقررات و استانداردها، تحقيق، توسعه، سازماندهي بهينه سازي مصرف انرژي و اعطاي امتيازات، تشويق هاي مالياتي و وام ها اشاره کرد. بر اساس اهميت اين موضوع، هفته نامه «مشعل» گفت وگويي با رضا شادرخ راد، مدير بهينه سازي انرژي در بخش ساختمان شرکت بهينه سازي مصرف سوخت تهيه کرده است که مشروح آن را در ادامه مي خوانيد:

اکنون در بخش ساختمان طرح هاي ماده 12 دنبال مي شود. اين طرح ها به کجا رسيده است؟

کشور ما با توجه به تنوع آب و هوايي، با مصرف بالاي انرژي در بخش ساختمان روبه روست، طبق آخرين ترازنامه منتشر شده در سال 94 ميزان مصرف انرژي در بخش خانگي و تجاري حدود 53 ميليارد متر مکعب بوده است و روزانه به طور متوسط 146 ميليون متر مکعب مصرف داشته ايم. اين ميزان براي ماه هاي سرد سال به 290 ميليون متر مکعب رسيده که عدد خيره کننده اي در بخش ساختماني به شمار مي رود. با در نظر گرفتن شاخص مصرف انرژي مي توان شاخصي را تعريف کرد که بر اساس آن ميزان مصرف انرژي به ازاي هر متر مربع ساختمان مسکوني يا تجاري سنجيده مي شود، بنابراين مي توان گفت که در کشورمان با توجه به تنوع اقليمي متوسط، شاخص مصرف انرژي در بخش مسکوني 430 کيلو وات ساعت به متر مربع است که اين ميزان در حوزه اداري به بيش از 570 کيلو وات ساعت به متر مربع مي رسد که شامل برق و گاز طبيعي مي شود. ميزان مصرف سالانه گاز طبيعي بخش مسکوني حدود 26 متر مکعب گاز به ازاي هر متر مربع زيربناست که اين ميزان در بخش تجاري و اداري به 25 متر مکعب گاز طبيعي در سال مي رسد. بر اساس استانداردهاي جهاني، ميزان مصرف انرژي در بخش مسکوني و تجاري در کشورمان بالاست، زيرا در سبد انرژي ساختمان، حدود 63 درصد گاز طبيعي در بخش مسکوني و نزديک به 50 درصد در بخش تجاري مصرف مي شود. از اين رو شرکت بهينه سازي مصرف سوخت از سال 1392 با توجه به ظرفيت بالاي موجود در بخش ساختمان، اولين طرح ماده 12 قانون رفع موانع توليد رقابت پذير با عنوان ارتقاي کارايي 600 هزار دستگاه از موتورخانه هاي کشور تعريف شد و از اين سال به بعد به دنبال گرفتن مصوبات و نهايي کردن قراردادها، روش اندازه گيري صحه گذاري صرفه جويي گاز و کارهاي پيش قرارداد در چارچوب مصوبه شوراي اقتصاد بوديم تا اين که در سال 1396موفق به امضاي قرارداد با سرمايه گذاران داخلي حوزه صرفه جويي شديم. اين قرارداد به صورت ESCO است؛ به اين شکل که سرمايه گذاران عامل صرفه جويي در ساختمان هاي هدف، اقدام هاي بهينه سازي مصرف سوخت را انجام مي دهند و بر اساس خط مبناي مصرف گاز حداقل 2 سال گذشته ساختمان ها، بعد از اجراي راهکارهاي بهينه سازي ، صرفه جويي انرژي محاسبه مي شود . ما در واحد اندازه گيري و صحه گذاري (M&V)، به سرمايه گذار عامل صرفه جويي به ازاي هر متر مکعب گاز صرفه جويي شده، 13 سنت يا معادل ريالي آن را تا حداکثر 60 ماه در اقساط سه ماهه پرداخت مي کنيم. ميزان پرداخت هاي يارانه به سرمايه گذار در سقف سرمايه گذاري انجام شده، در ساختمان هايي است که راهکارهاي بهينه سازي مصرف سوخت در آنها انجام مي شود.

 چه برنامه هايي در زمينه بهينه سازي بخاري ها داريد؟

 با توجه به اين که 80 درصد گرمايش کشور به وسيله بخاري تامين مي شود، براي ارتقاي بازده بخاري کشور، طرحي با عنوان« کمک به جايگزيني و اسقاط يک ميليون دستگاه بخاري مرسوم با بخاري هاي گازسوز دودکش دار راندمان بالا (هرمتيک) » تهيه کرده ايم که با استفاده از اين طرح، ميزان صرفه جويي بسيار بالايي را شاهد خواهيم بود. اکنون بخاري هاي با راندمان D و پايين تر در کشور توليد و توزيع مي شود و بخاري هايي که در اين طرح مد نظر داريم، بخاري هاي با رتبه A است.

اکنون ميزان مصرف انرژي بخاري هايي که در منازل و اماکن عمومي در کشورمان نصب مي شود، در محاسبه هايي که انجام داده ايم، براي هر دستگاه بخاري نزديک به 1225 متر مکعب گاز طبيعي است. بخاري هاي هرمتيک (نسل سوم بخاري هايي که توسعه پيدا کرده اند)، به جاي اين که تامين هواي احتراق را از داخل اتاق انجام دهند، از طريق دودکش دو جداره، هواي احتراق را از بيرون تامين مي کنند و داخل لوله بخاري پيش گرم مي شوند که با اين روش بازده سيستم گرمايشي کشور بشدت بالا مي رود. طبق آزمايش هاي انجام شده و رتبه انرژي که دارد، يک بخاري هرمتيک با رتبه A، تقريبا در طول فصل سرما 600 متر مکعب گاز طبيعي مصرف مي کند.

 بخاري هرمتيک چه مزايايي دارد؟

اين نوع بخاري افزون بر کاهش مصرف سوخت و راندمان بالا، مزاياي زيادي دارد که از آن جمله مي توان به کاهش خطر مرگ خاموش اشاره کرد. اين نوع بخاري با توجه به اين که هواي احتراق را از بيرون تامين مي کند، هيچ مشکلي در زمينه کمبود اکسيژن و مرگ هاي خاموش ندارد؛ زيرا ديگر هوايي از داخل مصرف نمي شود که ميزان دي اکسيد کربن و منوکسيد کربن افزايش يابد.از ديگر مزاياي اين بخاري، جداره سرد آن است؛ زيرا بدنه آن پلاستيکي بوده و خطراتي مانند سوختگي و... مصرف کنندگان را تهديد نمي کند.

چگونه به فکر توليد بخاري هاي هرمتيک افتاديد؟

 بر اساس مقررات ملي ساختمان، نصب بخاري در اماکن عمومي که هوا را از داخل تامين مي کنند، ممنوع است، از اين رو سازمان نوسازي مدارس براي گرمايش مدارس به پکيج و شوفاژ روي آورد که بسيار پر هزينه بود. طبق گزارش هاي دريافتي، سازمان نوسازي مدارس، بيش از 10 ميليون تومان براي گرمايش يک کلاس درس هزينه مي کرد که پيش بيني مي شود با توليد بخاري هاي هرمتيک، قيمت اين نوع بخاري پايين تر از 2 ميليون تومان باشد.

در اين طرح قرار است در بازه هاي زماني سه ماهه و به صورت يکنواخت براي هر بخاري 204 دلار کمک بلاعوض شود، يعني به مدت سه سال و هر 3 ماه يک بار به شرکت و نهادي که بخاري را تهيه و آماده مي کند، 17 دلار داده شود تا قيمت بالاي بخاري براي مصرف کننده کاهش يافته و با صرفه باشد.

چه برنامه اي در سال 97 در دستور کار داريد؟

قصد داريم تا پايان سال 99، يک ميليون بخاري را تعويض کنيم که در صورت رسوخ فناوري در بازار، امکان افزايش اين عدد وجود دارد. طرح ماده 12 بيش از اين که به نفع سرمايه گذار و مصرف کننده باشد، به نفع دولت است؛ زيرا با کاهش مصرف انرژي در بخاري ها، دولت يارانه کمتري را در فصل سرد پرداخت مي کند؛ بنابراين پيش بيني مي کنيم با اجراي طرح بخاري هاي هرمتيک، يک ميليون بخاري تعويض شود که از اين تعداد 200 هزار دستگاه در امسال ، 300 هزار دستگاه در سال 98 و 500 هزار دستگاه نيز در سال 99 تعويض خواهد شد  و  به اين ترتيب به ازاي هر يک دستگاه بخاري 600 متر مکعب در سال صرفه جويي خواهد شد که پس از اجراي کامل طرح ، شاهد صرفه جويي سالانه 600 ميليون متر مکعب گاز طبيعي با اجراي کامل طرح خواهيم بود.

 آيا برنامه اي براي موتور خانه ها در سال 97 داريد؟

امسال ارتقاي بازده30 هزار موتورخانه را در دستور کار داريم و بيش از 40 راهکار براي آن در نظر گرفته ايم. همانطور که مي دانيد، شاخص انرژي در بخش ساختمان بالاست و در بخش موتورخانه دچار معضل بزرگ بازده تجهيزات موجود در موتورخانه ها هستيم که حدود 50 درصد است؛ اما امروز در دنيا سيستم هاي نوين گرمايشي به صورت مرکزي استفاده مي شود و اين ميزان بازده حدود 95 درصد است. به عبارت ديگر گرمايش مرکزي ساختمان ها در دنيا به صورت فناوري سيستم هاي پيکج مرکزي و سيستم هاي بويلر چگالشي است، اکنون در اروپا نصب بويلرهاي چگالشي در تمام ساختمان ها اجباري است و اگر کسي بخواهد موتورخانه مرکزي داشته باشد، طبق مقرراتي که وجود دارد، بايد بـويـلــرهـــاي چگالشي نصب کند. بويلرهاي چگالشي نسبت به بويلرهاي معمولي حدود 40 تا 45 درصد بازده بيشتري دارند، از اين رو دو سال پيش، شرکت بهينه سازي مصرف سوخت در 10 ساختمان و باشگاه زير مجموعه شرکت ملي نفت بويلرهاي چگالشي نصب کرده که شاهد کاهش حدود 50 درصدي مصرف انرژي در ساختمان ها هستيم.

براي ارتقاي بازده موتورخانه ها چند راه حل وجود دارد. نخست طرح تعويض موتورخانه ها با سيستم هاي چگالشي با بازده بالاست؛ اما چون 50 درصد ساخت اين بويلرها توليد داخل نيست، در اين زمينه با افزايش قيمت ها روبه رو هستيم.

دومين راهکاري که در ساختمان ها  اجرا خواهيم کرد، طرح CCHP (توليد همزمان سرمايش، گرمايش و توان) در ساختمان هاي اداري، تجاري و عمومي، ساختمان هايي است که مصرف انرژي بالايي در 24 ساعت دارند. براي اين طرح نيز 3 تا 4 ساختمان انتخاب شده که طبق ماده 12، اولين ساختمان، مجتمع ورزشي - آموزشي محمود آباد است.مزيت  طرح ياد شده اين است که وقتي گاز وارد اين سيستم مي شود، تقريبا 90 درصد بازده خواهيم داشت که از اين ميزان، بيش از 40 درصد   به برق و نزديک به 50 درصد نيز به حرارت تبديل مي شود.

راهکار ديگري که براي ساختمان ها داريم، شامل تمامي راهکارهاست، از جمله کنترل هوشمند، عايق کاري تاسيسات موتورخانه، معاينه فني موتورخانه، تعويض پنجره و... است و هر کدام از اين راهکارها را صاحب ساختمان يا سرمايه گذار عامل صرفه جويي در ساختمان اجرا مي کند که هزينه آن از سوي شرکت بهينه سازي مصرف سوخت قابل پرداخت خواهد بود. از اين رو تاکنون 8 قرارداد با شرکت هاي مختلف امضا کرده ايم و اين کار شروع شده است. 

چگونه بر کارها نظارت داريد؟

ما چارچوبي داريم که در آن، سرمايه گذار عامل صرفه جويي، در سامانه به سما (www.behsama.ir )ثبت نام مي کند. در اين سامانه ابتدا از سوي واحد اندازه گيري و صحه گذاري، خط مبناي ساختمان بر اساس مصرف گاز گذشته ترسيم مي شود و شرکت هاي سرمايه گذار عامل صرفه جويي، بر اساس خط مبناي ساختمان و پيشنهادي که دارند، به شرکت بهينه سازي پيشنهاد خود را ارائه مي کنند. بعد از آن موافقتنامه اي بين سرمايه گذار عامل صرفه جويي و مشتري (صاحب ساختمان) مبادله مي شود. براي ساختماني که انتخاب شده ، واحد اندازه گيري و صحه گذاري بر روند اجراي راهکارها، محاسبه صرفه جويي و... نظارت مي کند و بعد از اتمام، ديگر کاري با سرمايه گذار عامل صرفه جويي نداريم و قبض هاي گاز و خط مبناي ساختمان در واحد اندازه گيري و صحه گذاري ملاک مي شود و فاصله بين خط مبنا و مصرف واقعي که صورت گرفته است، به عنوان صرفه جويي به سرمايه گذار عامل صرفه جويي پرداخت خواهد شد.

آيا برنامه اي براي حمايت از کالاي داخلي داريد؟

طرح ماده 12 به طور غير مستقيم، کمکي به توليد کنندگان داخل است و اکنون 4 تا 5 پيمانکاري که در اين طرح براي سرمايه گذاري آمده اند، با فناوري 100 درصد ايراني کار مي کنند.

 اکنون بيشتر ساختمان هايي که ساخته مي شود، بر اساس استانداردهاي انرژي نيست. در اين زمينه چه کاري انجام داده ايد؟

برنامه اي که امسال در شرکت بهينه سازي مصرف سوخت داريم، اين است که تا کنون طرح هاي تعريف شده، براي ساختمان ها ي موجود بوده است. متاسفانه در هنگام ساخت ساختمان و نصب تجهيزات سرمايشي و گرمايشي، از سوي بهينه سازي هيچ نظارتي روي ساختمان ها نمي شود و متاسفانه ساختماني هايي که به صورت جديد ساخته مي شود، ميزان انرژي آن ها بالاتر از ساختمان ها ي قديمي است.

در حال حاضر مبحث 19 مقررات ملي ساختمان را داريم که متاسفانه تا امروز از سوي مهندسان ناظر و شهرداري ها دنبال نشده است. براي رفع اين مشکل، امسال بحث رتبه بندي ساختمان ها را در برنامه کاري داريم تا از طريق سازمان نظام مهندسي در ساختمان هاي جديد، شاخص هاي انرژي رعايت شود.

 طبق گفته شما اگر ساختماني رتبه بهينه سازي را نگيرد، پايان کار به او داده نمي شود.

همانطور که مي دانيد، در حوزه ساختمان چهار وزارتخانه به صورت مستقيم همکاري دارند؛ وزارت صنايع و معادن تجهيزات و کالاهاي ساختماني را مي سازد؛ وزارت راه و شهرسازي و همچنين وزارت کشور از طريق شهرداري ها و وزارت نفت و نيرو نيز گاز ، برق و آب را تامين مي کنند، از اين رو تمام آن ها با هم يک کار را انجام مي دهند.

 آيا برنامه اي در زمينه لوازم خانگي داريد؟

در حال حاضر از طريق استانداردها و کمک به اداره استاندارد و تدوين استاندارد تجهيزاتي که مصرف گاز دارند، همکاري مي کنيم. امسال شرکت ملي نفت ايران قول مساعد داده تا تامين اعتبار صورت گيرد و بتوانيم در تدوين استانداردهاي لوازم خانگي فعال شويم. در لوازم خانگي روي سيستم هاي بخاري فعال هستيم و در يک دوره نيز روي مشعل ها فعاليت داشتيم.