7مهر، روز آتش نشاني و ايمني گرامي باد آتش نشانان جان برکفان صنعت نفت

سميه راهپيما   سال 1359 بود که پالايشگاه آبادان در جنگ ايران و عراق از سوي دشمن مورد حمله هوايي قرار گرفت. پس از اين اتفاق، آتش نشانان براي اطفاي حريق وارد عمل شدند؛ اما اين بار تنها آتش دشمن نبود، بلکه در حين اطفاي حريق، بار ديگر اين پالايشگاه بمباران شد و تعداد زيادي از آتش نشانان در اين حادثه شهيد شدند. حدود 20 سال پس از اين اتفاق، يعني در سال 1379، ستاد هماهنگي امور ايمني آتش نشاني کشور پيشنهاد داد تا به بهانه اين اتفاق، 7 مهر به عنوان روز ملي آتش نشاني و ايمني نامگذاري شود و شوراي عالي انقلاب فرهنگي نيز آن را تصويب کرد. به بهانه اين روز ،هفته نامه «مشعل» گزارشي از فعاليت هاي آتش نشاني و ايمني صنعت نفت تهيه کرده است که مشروح آن را در ادامه مي خوانيد:

جنگ آتش نشانان با آتش تمامي ندارد و وقتي صداي آژير را مي شنوند، لحظه اي را براي رسيدن به محل  حادثه تلف نمي کنند تا هر چه زودتر براي نجات اين صنعت، دل به حادثه بزنند. رشادت هاي آتش نشانان، داستان هاي فراواني دارد که موضوع بسياري از آنها ايثار و از خود گذشتگي است. آتش نشانان، يادآور شجاعت ها و از جان گذشتگي هاي انسان هاي بزرگي از جنس ايثار هستند که با تلاش و کوشش خود به زندگي مردم، ايمني و آرامش مي‎دهند. يکي از افرادي که ساليان سال است در بخش آتش نشاني و ايمني صنعت نفت فعاليت مي کند، محمد پورراکي است که اکنون سمت معاون ايمني و آتش نشاني اداره کل اچ اس اي وزارت نفت را به عهده دارد. او در خصوص تاريخچه روز ايمني و آتش نشاني مي گويد: «به دليل رشادت کارکنان پالايشگاه آبادان در دوران جنگ تحميلي روزي را به نام روز ايمني و آتش نشاني نامگذاري کرده اند و سابقه تشکيل نخستين ايستگاه آتش نشاني در صنعت نفت ايران به 90 سال پيش بازمي گردد.»  او به برنامه هاي روز ايمني و آتش نشاني از سوي اين معاونت اشاره مي کند و ادامه مي دهد: «هر سال پيام وزير نفت را به شرکت ها ارسال مي کنيم و با توجه به اهميتي که ايشان به موضوع ايمني  مي دهند، سعي مي کنيم هر سال اين پيام را از سوي وزير ابلاغ کنيم.» به گفته پورراکي، «براي امسال سياست ها و خط مشي هايي از جمله صلاحيت حرفه اي، فرماندهان صحنه و اچ اس اي پيمانکاران را در وزارتخانه دنبال مي کنيم و روز ايمني و آتش نشاني، پيامي است تا شرکت ها اين موارد را سر لوحه کار خود قرار دهند.» به گفته او، « برنامه هايي براي کنترل حوادث صنعت نفت مشخص کرده ايم که از آن جمله مي توان به تربيت فرماندهان صحنه، بازبيني ايمني پيش راه اندازي( PSSR)، برنامه ريزي منابع سازماني (ERP)، طرح جامع اچ اس اي منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس جنوبي، ايمني و هوانوردي فرودگاه صنعت نفت، کميته هاي تخصصي ايمني و آتش نشاني، بازديدها، راهنماها و ابلاغيه هاي دستور عمل هاي اچ اس اي اشاره کرد که هر کدام از آنها زير برنامه هايي دارد.» پورراکي مي گويد: «وقتي حادثه اي در صنعت اتفاق مي افتد، نقشه راهي داريم که بر اساس آن نخست فرم اطلاع رساني اوليه برايمان ارسال مي شود و بعد از آن، بر اساس مهم بودن حادثه بازديد ميداني داريم و گزارش اوليه را تهيه مي کنيم در ادامه نيز به دنبال گزارش ثانويه مي رويم و بعد از تکميل، آن را به وزير نفت ارائه مي دهيم، ضمن آنکه پايان هر گزارش نيز درس آموزي از حوادث داريم.» 

 ايمني؛ کاهش خسارت هاي مالي

از آنجا که بروز هر حادثه در صنعت نفت، علاوه بر صدمات انساني، باعث وارد آمدن خسارت هاي مالي، آسيب به محيط زيست ، آسيب هاي اجتماعي و حتي خدشه دار کردن برند و اعتبار شرکت ها مي شود، پيشگيري از حوادث از طريق آموزش کارکنان ، بازديد و مميزي هاي دوره اي ، به کارگيري و نظارت بر استانداردهاي طراحي، عملياتي و... جزو ماموريت ها و اولويت هاي کاري امور ايمني و آتش نشاني شرکت ملي صنايع پتروشيمي به شمار مي رود. سعيد باغباني، سرپرست  مديريت اچ اس اي شرکت ملي صنايع پتروشيمي ايران در اين باره مي گويد: «براي جلوگيري از حوادث و کاهش خسارت هاي ناشي از آن، وظيفه اي مهم و اساسي به عهده داريم که با حصول اطمينان از عملکرد ايمن در کار، مي توان از حوادث بهداشت و محيط زيست پيشگيري کرد.» او با بيان اينکه براي پيشبرد اهداف ايمني، زير هدف هايي در نظر گرفته ايم، ادامه مي دهد: «مهمترين اين زيرهدف ها، تامين نيازمندي ها و تجهيزات است که براي تحقق اين امر بايد ابزار و تجهيزات را تامين کنيم و سطح دانش کارکنان و متوليان را در واحد ايمني افزايش دهيم. همچنين بايد رفتارها را تحت کنترل قرار دهيم که در اين زمينه انجام مميزي ها براي حصول اطمينان از رعايت مقررات، دستورعمل ها و ايمن بودن شرايط ضروري است، ضمن آنکه ايجاد کميته هاي تخصصي نيز بسيار راهگشاست..»  باغباني مي افزايد:« درحوزه ايمني و آتش نشاني برنامه هايي را در دست داريم که از آن جمله مي توان به تدوين الزام ها و دستورعمل هاي سيستم مديريت ايمني فرايند (PSM)، تدوين دستورعمل هاي عملياتي (SOP) در حوزه آتش نشاني و مديريت ايمني فرايند، تدوين راهنماي ارزيابي و مطالعات کيفي ريسک QRA شرکت هاي پتروشيمي، تدوين دستورعمل تعيين صلاحيت نيروهاي ايمني و آتش نشاني و برنامه آموزشي ارتقاي آنها و تدوين معيارها و ضوابط ايمني و آتش نشاني فاز 3 صنايع تکميلي منطقه عسلويه اشاره کرد.» 

درس آموزي از حوادث

ماني عبداله زاده، مدير اچ اس اي شرکت ملي نفت ايران نيز در خصوص ارتقاي سطح ايمني و آتش نشاني اين شرکت مي گويد: «براي ارتقاي سطح ايمني و آتش نشاني با بررسي هاي کارشناسي و کاستي سنجي هاي انجام شده در سطح شرکت ملي نفت ايران و بررسي وضعيت ايمني و آتش نشاني شرکت هاي معتبر بين المللي، برنامه ها و پروژه هاي زيادي به صورت کوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت تعريف کرده ايم. پروژه نخست، مميزي و ارزيابي وضعيت آتش نشاني شرکت ملي نفت ايران بر اساس استانداردهاي معتبر بين المللي است. با انجام اين پروژه، وضعيت آتش نشاني اين شرکت بر اساس استاندارد NFPA مشخص و سپس براي استانداردسازي و ارتقاي آن، راهکارهاي مناسبي بر اساس استاندارد ارائه مي شود. همچنين وضعيت ايمني و آتش نشاني چهار تاسيسات خشکي و دريايي مورد ارزيابي قرار مي گيرد.  پروژه ديگري که در دست انجام است، بازنگري و تدوين مقررات ايمني تخصصي شرکت ملي نفت ايران است. مقررات ايمني تخصصي اين شرکت به سال 1353 مربوط است که با توجه به تغيير استانداردها، فناوري و... به بازنگري نياز داشت که اين مهم در حال انجام است و ا ين مقررات طي 6 ماه آينده در سطح شرکت ابلاغ مي شود.»

او ادامه مي دهد: «دو پروژه ديگر نيز آسيب شناسي سيستم مديريت اچ اس اي و ارزيابي عملکرد اچ اس اي شرکت هاي تابعه شركت ملي نفت ايران با رويکرد PSM و تعيين حريم ايمني خطوط لوله، تاسيسات و چاه ها(بخش خشكي) است که اهميت بسزايي در ارتقاي سطح ايمني دارد. مناقصه اين دو پروژه نيز انجام شده و منتظر اعلام برنده مناقصات هستيم، ضمن آنکه به منظور نوسازي ناوگان آتش نشاني، خريد 64 دستگاه خودروي آتش نشاني شركت هاي تابعه نيز در دست انجام است.  مراحل پاياني پروژه ارزيابي ريسک حريق ( FRA) ميدان نفتي آزادگان شمالي نيز با همکاري شرکت مهندسي و توسعه نفت و يکي از شرکت هاي ذيصلاح داخلي نيز در حال انجام است که نتايج اين مطالعات، به ارتقاي سطح ايمني و آتش نشاني طرح هاي توسعه اي کمک شاياني مي کند.» عبداله زاده ادامه مي دهد: «امسال بر اساس بررسي هاي كارشناسي و تجزيه و تحليل حوادث سال هاي اخير از سوي اين مديريت و با همكاري اداره آموزش مركزي، بسته دوره هاي آموزشي الزامي مرتبط با درس آموزي حوادث شامل 6 دوره آموزشي تعريف و براي اجرا به شركت هاي فرعي و تابعه ابلاغ شده است كه در حال برنامه ريزي و نظارت بر فرايند اجراي آنها هستيم.»

بهره مندي از آموزش فرماندهان صحنه

محمدرضا يوسفي پور، رئيس اچ اس اي شرکت ملي گاز ايران نيز مي گويد: «براي پايش وضعيت آمادگي کارکنان اچ اس اي، مانورهاي عملياتي و آتش نشاني در سطح شرکت هاي تابعه به مناسبت روز ايمني و آتش نشاني برگزار مي شود، همچنين براي بررسي وضعيت آمادگي کارکنان ايمني و آتش نشاني، مانورهاي علمياتي و آتش نشاني در سطح شرکت هاي تابعه برگزار خواهد شد.»  به گفته او «اين مديريت در نظر دارد از ماموريت فرانسه همکاران شرکت هاي تابعه در دوره «فرماندهي صحنه» حداکثر استفاده را ببرد، از اين رو از حدود دو ماه گذشته جلسه هايي با همکاران اعزامي تشکيل شده تا براي تمامي آتش نشانان شرکت گاز و حتي شرکت هاي تابعه وزارت نفت، نشستي عمومي با هدف ترويج موضوعات آموخته شده برگزار شود، ضمن آنکه اقدام هاي فرهنگي و اطلاع رساني از طريق شبکه هاي اينترانت داخلي، تهيه فايل هاي آموزشي و برگزاري جلسه هاي کميته هاي اچ اس اي را نيز در دستور کار داريم.» يوسفي پور ادامه مي دهد: «شرکت ملي گاز ايران چهار دسته فعاليت عملياتي در بخش پالايش، انتقال، شبکه توزيع گاز و همچنين پروژه هاي عمده ملي در دستور کار دارد که عبارتند از يکپارچه سازي اقدام ها مبتني بر ريسک، اقدام هاي مبتني بر ارزيابي انطباق و پايش، آماده به کار بودن سيستم هاي ايمني و آتش نشاني و ايمني پيش راه اندازي (PSSR).» او در ادامه به آموزش هاي حوزه اچ اس اي اشاره مي کند و مي افزايد:« اين آموزش ها در دو دسته انجام مي شود، دسته اول به کارکنان اچ اس اي مربوط است که به منظور ارتقاي سطح علمي و تخصصي اين گروه از کارکنان، به عنوان اعضاي خانواده بزرگ اچ اس اي، هر ساله دوره هاي مختلفي برگزار مي شود. دسته دوم نيز آموزش دوره هاي کاربردي براي تمامي کارکنان است، به طوريکه دوره هاي ايمني و آتش نشاني از اولويت بالايي برخوردار است. هر ساله طيف وسيعي از آموزش هاي عمومي با موضوع ايمني، آتش نشاني و اطفاي حريق(تئوري و عملي) برگزار مي شود که بر اساس آخرين ارزيابي سالانه اچ اس اي شرکت هاي تابعه، تاکنون حدود 700 هزار نفر ساعت دوره هاي آموزشي در حوزه ايمني و آتش نشاني برگزار شده است.  علاوه بر دو دسته کارکنان فوق، شرکت ملي گاز ايران نيز در سال هاي گذشته در تمام مراکز استان هاي مهم، نسبت به فرهنگ سازي ايمني، بويژه براي پيمانکاران اقدام کرده که در اين زمينه 12 هزار نفر ساعت در سال 92 و 19 هزار نفر ساعت نيز در سال 95 آموزش اچ اس اي داشته است و در سال جاري نيز با حضور کارکنان پيمانکار براي 25 هزار نفر ساعت، نشست هاي آموزشي، هم انديشي و درس آموزي حوادث گذشته برگزار خواهد شد.»

تست ميداني فوم آتش نشاني

ايرج کلهري، مدير اچ اس اي شرکت ملي پالايش و پخش فراورده هاي نفتي ايران نيز مي گويد: «يکي از حياتي ترين اقلام مورد نياز واحدهاي آتش نشاني براي اطفاي حريق، مواد توليد کف آتش نشاني (فوم آتش نشاني) است که تا قبل از سال 1392 شرکت هاي زير مجموعه به علت نداشتن رويه و ضعف عوامل خريد، پس از تهيه و خريد با مشکلاتي روبه رو مي شدند. با توجه به اهميت اين موضوع، از آن سال تاکنون با ايجاد کميته اي تخصصي متشکل از خبرگان و افراد با تجربه در حوزه آتش نشاني، ساختارنظام يافته و رويه اي يکسان براي تهيه و خريد انواع فوم هاي آتش نشاني فراهم شده است.»

به گفته او «حوادث منجر به فوت در سطح پالايش و پخش به صورت فني بررسي شده و در قالب درس آموزي از حوادث به تمامي شرکت هاي زير مجموعه ارسال مي شود تا ضمن تجزيه و تحليل آن از تکرار در ساير شرکت ها جلوگيري شود.»

کلهري با اشاره به مميزي هاي ايمني و آتش نشاني مي گويد: «براي مقايسه عملکرد شرکت هاي زير مجموعه با استانداردها و دستورعمل ابلاغي، گروه مميزي همه ساله به شرکت هاي مذکور اعزام و عملکرد آن ها رتبه بندي شده و ضمن صدور اقدام هاي اصلاحي، از شرکت هاي برتر در روز ايمني و آتش نشاني تقدير و تشکر معنوي و مادي مي شود.»

در پايان مي توان گفت، آموزش و فرهنگ سازي براي افزايش مهارت هاي کارکنان ايمني و آتش نشاني صنعت نفت، بسيار مهم و حياتي است، به گونه اي که در آموزش مي ‎توان نکات آموزنده از حوادث سال هاي گذشته را با عنوان درس آموزي از حوادث مورد بررسي و آموزش قرار داد تا به اين طريق با کاهش خطرات انسان ساخت روبه رو باشيم. ايمني و آتش نشاني در صنعت نفت، از اهميت بسزايي برخوردار است، به گونه اي که براي ارج نهادن به تلاش هاي بي وقفه کارکنان اين حوزه، روزي به عنوان «روز ايمني و آتش نشاني» در تقويم رسمي کشور در نظر گرفته شده که مصادف با 7 مهر ماه است.