گزارش «مشعل» از کم وکيف چرخه سوخت در منطقه کردستان سوخت رساني در سه فصل

سعيد محمدبيگي   سوخت رساني با توجه به شرايط جغرافيايي و اقليمي در هر منطقه، ماهيتي متفاوت دارد؛ به ويژه آن که آن منطقه مرزمشترکي هم با کشورهاي همسايه داشته باشد. کردستان، ازجمله استان هايي است که هم به لحاظ جغرافيايي واقليم وهم به دليل مرزمشترک با عراق، موقعيتي خاص و ويژه دارد. درسفربه کردستان، ازچگونگي سوخت رساني دراين استان بافريدون ياسمي، مديرشرکت ملي پخش فرآورده هاي نفتي منطقه کرد ستان، گفت وگو کرده ايم. با راهنمايي ياسمي که بيش از10سال سابقه مديريت سوخت رساني در استان کردستان را به عهده دارد، بازديد از پايانه هاي مرزي باشماق و بانه و فعاليت هاي سوخت رساني در اين مناطق نيز در دستورکار قرار مي گيرد. گزارش پيش رو درسه فصل تنظيم شده است: فصل نخست آن به فعاليت هاي سوخت رساني درمنطقه کردستان، فصل دوم به کم وکيف سوخت رساني در پايانه هاي مرزي اين استان و فصل سوم نيز به گفت وگو با کارکنان اختصاص دارد.

فصل نخست: گفت وگو با  مديرشرکت ملي پخش فرآورده هاي نفتي منطقه کردستان

ياسمي را از قبل مي شناسم. اين دومين باري است که ظرف سه سال گذشته با وي گفت وگو مي کنم. اهل کرمانشاه است. با بيش ازسه دهه فعاليت درصنعت نفت که تجربه اي ارزشمند به شمارمي آيد. کردستان را خوب مي شناسد واين شناخت به سابقه 10 ساله فعاليتش در اين استان برمي گردد. باوجود مشغله فراوان که ماهيت کاراوست، دردفترکارش پذيرايمان مي شود.

نخست از کردستان و موقعيت ويژه آن با توجه به داشتن مرزمشترک با کشور عراق بگوييد.

کردستان، استاني سردسير درغرب کشور است که ازشمال به استان هاي آذربايجان غربي و زنجان، ازشرق به همدان و ازجنوب به کرمانشاه محدود مي شود. ويژگي خاص اين استان وجود230 کيلومتر(آبي-خاکي)مشترک با کشور عراق است؛ بنابراين، سردسيربودن ومرزمشترک رامي توان دو عامل مهم براي اين منطقه برشمرد؛ عواملي که سوخت رساني نيزمتاثر از آنهاست و از آنجا که به نوعي با اقتصاد و معيشت ساکنان اين استان غربي گره خورده، حساسيت بالايي را براي آن ايجاد کرده است. اين استان درانتهاي خط لوله گاز قرارگرفته است و وجود جاده هاي سخت گذر و پيچ در پيچ به ويژه درارتفاعات سوخت رساني را به ويژه درفصل زمستان با اهميت مي کند. همه آنچه گفته شد براي اين است که تامين و توزيع سوخت درچنين استاني با چنين ويژگي هايي، به برنامه ريزي دقيق نياز دارد و اين مهم با پشتيباني ستاد وتلاش همه جانبه همکارانم درمجموعه شرکت ملي پخش فرآورده هاي نفتي منطقه کردستان انجام مي شود.

گازرساني و توسعه اين شبکه تاچه حد توانسته است از حجم فعاليت هاي شما درحوزه توزيع سوخت مايع بکاهد؟

خوشبختانه با فعاليت هايي که دراين حوزه انجام شده است، بخش گسترده اي از استان کردستان زيرپوشش شبکه گاز قرار گرفته اند و طبيعي است اين حجم گازرساني، بر توزيع سوخت تاثير بگذارد، البته آن را متوقف نمي کند، زيرا دراستان کردستان نقاط سخت گذري وجود دارد که براي پخت و پز وگرمايش هنوز نيازمند سوخت مايع هستند، همچنين نيروگاه ها و صنايع عمده به ويژه درفصول سرد سال که تامين گازبخش خانگي دراولويت قرارمي گيرد، به سوخت مايع نياز دارند. باتوجه به تسهيلات مالي هم دولت ازچند سال قبل براي توسعه گازرساني دربخش صنعتي قائل شده، حذف سوخت مايع و گازرساني در اين بخش شتاب بيشتري به خود گرفته است، به طوري که هم اکنون 70درصد واحدهاي مرغداري استان کرستان گازطبيعي را جايگزين سوخت مايع کرده اند و اين گام مثبتي درجهت آزاد سازي سوخت و صادرات آن به شمار مي آيد. فعاليت هاي گازرساني و سوخت رساني مانند دو باز و عمل مي کنند و هريک جايگاه خود را دارند.

 هم مرز بودن با کشور عراق رايک «ويژگي» خوانديد، دراين مورد توضيح بيشتري مي دهيد؟

همان طورکه پيش تراشاره شد، استان کردستان ازسمت غرب با کشور عراق همسايه است؛ همسايه اي با230کيلومتر مرز مشترک که حساسيت خود را دارد؛ به اين معنا که بايد مراقبت هاي خاصي بود تا از خروج خارج ازشبکه رسمي سوخت و ايجاد پديده «قاچاق» پيشگيري وجلوگيري شود. افراد سود جوهميشه مترصد فرصت هستند که از برخي عوامل مانند اختلاف قيمت در اين سو وآن سوي مرز استفاده کنند و سودي سرشار روانه جيب هاي خود سازند. باشماق درمريوان وسيران بند دربانه، پايانه هاي عرضه سوخت شرکت ملي پخش فرآورده هاي نفتي هستند که عوامل سودجود در آنها تلاش مي کنند سوخت مايع (نفت گاز- نفت سفيد) را به آن سوي مرز هدايت کنند، اما هوشياري وتعامل تنگانگ عوامل نظارتي داخل مجموعه (شرکت ملي پخش فرآورده هاي نفتي منطقه کردستان) وبيرون ازمجموعه (هنگ مرزي، نيروي انتظامي و. . . ) فعاليت اين دسته ازافراد سوجود را ابتر کرده به طوري که قاچاق فرآورده هاي نفتي دراين منطقه به کمترين حد رسيده است. وظيفه شرکت ملي پخش دراين منطقه، توزيع مطلوب و بدون وقفه سوخت است چه در داخل شهرها و روستاهايي که نيازمند آن هستند وچه درپايانه هاي مرزي که موضوع مرزمشترک با کشورهمسايه وجود دارد. اين يک تکليف است که بايد به درستي انجام شود.

چه راهکارهايي به کار گرفته ايد تا قاچاق سوخت دراستان کردستان کاهش يابد؟

اختلاف آشکار قيمت، يکي ازعوامل مهم و به عبارتي جذابيت اصلي در پديده قاچاق سوخت است که اگر اين جذابيت نباشد، سود آوري نيزازميان مي رود. براي رسيدن به اين هدف راهکارهاي مختلفي ازجمله «منطقه اي کردن سهميه سوخت درحوزه حمل ونقل» برنامه ريزي شده وشرکت ملي پخش فرآورده هاي نفتي منطقه کردستان به عنوان نخستين منطقه درميان 37 منطقه آن را اجرا کرده است.

درباره «منطقه اي کردن سهميه سوخت» توضيح بيشتري مي دهيد؟

شرايط جغرافيايي استان کردستان، وجود مرز مشترک با کشور عراق و نبود سوخت در جايگاه هاي اين کشور (به ويژه اقليم کردستان عراق) عواملي هستند که سيستم توزيع بنزين شهرستان هاي ياد شده را متاثر از خود مي ساخت؛ ازاين رو با توجه به بررسي هاي ميداني، نحوه ميزان دريافت سوخت وسايل نقليه وافزايش غيرمنطقي مصرف بنزين درشهرستان هاي بانه ومريوان، طرح «منطقه اي کردن سهميه سوخت» درجايگاه هاي اين دو ناحيه اجرا و موجب شد مصرف سوخت دراين شهرهاي مرزي چرخه منطقي پيدا کند. سهميه بندي سوخت درحوزه هاي کشاورزي وصنعت نيزانجام شد؛ به طوري که مثلا درحوزه صنعت باسهميه بندي سوخت و منطقي شدن آن، دوره زماني جوجه ريزي از 60 روز به 51 روز کاهش يافت.

درباره راهکارهاي کاهش قاچاق سوخت مي گفتيد، لطفا ادامه دهيد؟

احياي صادرات نفتگاز يا گازوئيل در قالب برگزاري مزايده و فروش آن به تعاوني مرزنشينان، يکي ديگرازراهکارهايي است که با اجراي آن تلاش شده است تاعلاوه بر ايجاد فضاي سالم اشتغال براي مرزنشينان، جذابيت وکشش قيمتي سوخت تا آنجا کاهش يابد که جاذبه اي براي قاچاق فرآورده هاي نفتي باقي نماند. مزايده فروش مرزي به تعاوني مرزنشينان براي نخستين بار، بنابر پيشنهاد شرکت ملي پخش فرآورده هاي نفتي منطقه کردستان به کارگروه سوخت استان درمنطقه کردستان اجراشده است واين شيوه (فروش سوخت به روش مزايده) هم اکنون نيزدرديگر مناطق مرزي کشور اجرا مي شود.

نکته مهم درباره اين است که مزايده فروش سوخت فقط منحصر به کارگزار و تعاوني مرزنشينان بومي استان است.

اين روش فروش سوخت چه نفعي براي مرزنشينان دارد؟

حسن انجام اين کاراين است که درآمد حاصل از فروش سوخت به روش مزايده به تعاوني مرزنشيان، به حساب مرزنشينان واريز مي شود؛ به طوري که درمزايده اخير، 80ميليون ليترفرآورده نفتي به تعاوني مرز نشينان تحويل و تعاوني مرزنشينان نيز سود حاصل از فروش آن را (يک ميليون و 118هزارتومان براي هر خانوارساکن در شعاع 20 کيلومتري مرزکردستان عراق) از طريق بانک عامل به حساب 18هزار و 103 خانوارواريز کرده است. اين روال که ضمن کاهش چشمگيرقاچاق سوخت وافزايش امنيت نوار مرزي، به معيشت مرزنشينان نيزکمک کرده است، باشدت وحدت بيشتري ادامه خواهد يافت.

همکاري شما باديگرسازمان ها ومتوليان مبارزه باقاچاق سوخت چگونه است؟

بدون ترديد مبارزه با چنين پديده اي نيازمند همکاري سازمان ها و دستگاه هاي متولي است. شرکت ملي پخش فرآورده هاي نفتي اگرچه مسئوليت مستقيمي در مبارزه با قاچاق سوخت ندارد، اما به لحاظ وظيفه ذاتي خود با دستگاه ها وسازمان هاي متولي، تعامل وهماهنگي خوبي دارد. انجام گشت هاي مشترک باهماهنگي دستگاه هاي ذيربط و کميسيون مبارزه باقاچاق، موجب شده است فعاليت خاطيان درمنطقه به کمترين ممکن برسد ودرسايه اين همکاري ها شرايط خوبي درحوزه پيشگيري از قاچاق سوخت برقرار شده است.

به تازگي يکسان سازي قيمت سوخت را با هدف پيشگيري از قاچاق سوخت پياده سازي کرده ايد، فرايند اين کار چگونه است؟

کردستان، کرمانشاه، مياندوآب و اروميه، مناطقي هستند که با کشور عراق مرز مشترک دارند و