کاهش آسیب پذیری با سد پدافند غیرعامل
زهره ربيعي سعيد محمد بگي «پد» به معناي مقابله و«آفند» به معناي حمله، واژه ترکيبي «پدافند» با معادل معنايي«دفاع» را تشکيل مي دهند وبا اين توضيح «پدافندغيرعامل» يعني «دفاع غيرعامل». اين اصطلاح که شاخه اي از دانش و مهندسي است و ابتدا فقط در حوزه نيروهاي مسلح استفاده مي شد، رشته هاي تخصصي متعددي را در بر مي گرفت؛ به همين دليل تخصصي بين رشته اي محسوب مي شود و طيف وسيعي ازتهديدهاي سايبري، تهاجم هوايي، تروريستي، الکترومغناطيسي، گرافيتي، شيميايي، ميکروبي، هسته اي و زيستي را که در دوران «جنگ نرم» و«جنگ سخت» قابل تصور است، شامل مي شود. درصنعت نفت که نقشي بي بديل در رونق اقتصاد وسازندگي کشوردارد، پدافندغيرعامل به عنوان ضرورتي اجتناب ناپذيرمورد توجه قراردارد تا آنجا که ضوابط کلي از آن دراين صنعت نمود پيدا کرده است. شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران نيز به عنوان يکي از زير مجموعه هاي مديريتي وزارت نفت، پدافند غيرعامل را با توجه به ماهيت کاري خود که انتقال ايمن و پايدارانواع فرآورده نفتي است، مورد توجه قرار داده است. دراين گزارش، شاهين رنجبر، رئيس پدافندغيرعامل ومديريت بحران شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران، موضوع پدافندغيرعامل دراين شرکت را که سالانه ميليون ها تن-کيلومتر انواع فرآورده نفتي از مبادي دريافت به مقاصد دورو نزديک ارسال مي کند، با شرح بيشتر توضيح داده است که مي خوانيد.
منظور از پدافند غيرعامل چيست؟
از پدافند غيرعامل مي توان دوگونه تعريف ارائه داد؛ يکي ساده و عاميانه و ديگري علمي و جامع.
تعريف عاميانه پدافند غيرعامل که براي همه قابل درک باشد، به معناي مجموعه اقدام هاي غيرمسلحانه اي است که براي جلوگيري از آسيب رسيدن به تجهيزات و کارکنان در اثر اقدام هاي مسلحانه يا خرابکارانه هنگام جنگ يا اقدام هاي تروريستي صورت مي گيرد.
اماتعريف جامع وکامل آن عبارت است از نوعي دفاع غيرنظامي باتکيه بر مجموعه اقدام هايي که به جنگ افزارنياز ندارد وبا اجراي آن مي توان ازبرزو خسارت هاي مالي به تجهيزات وتاسيسات حساس نظامي وغيرنظامي وتلفات انساني جلوگيري کرد يا ميزان اين خسارت ها را به کمترين حد ممکن کاهش داد.
اين اقدام ها شامل چه مواردي است؟
بنابرتعريف جامع وکاملي که ارائه شد، پدافندغيرعامل يعني کاهش آسيب پذيري هنگام بحران، بدون استفاده ازاقدام هاي نظامي و بهره گيري از فعاليت هاي غيرنظامي، فني ومديريتي که اين اقدام ها شامل پوشش، پراکندگي، فريب، مکان يابي، اعلام خبر، قابليت بقا، استحکامات، استتار، اختفا، ماکت فريبنده و سازه هاي امن مي شود.
درپدافند يرعامل تمام نهادها، نيروها، سازمان ها، صنايع و حتي مردم عادي مي توانند نقش موثري ايفا کنند.
پدافندغيرعامل درشرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران چه جايگاهي دارد؟
پدافندغيرعامل، يکي از زيرمجموعه هاي واحد HSEDدرشرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران است که شناسايي وطبقه بندي انواع خطرهاي تحميلي درون سازماني و برون سازماني با هر رويکرد، اجراي تمرين هاي عملياتي، آگاهي بخشي به افراد از شرايط موجود، همچنين بررسي و پيش بيني نقاط آسيب پذير و ارائه راهکارهاي مقابله با آنها در دايره معنايي و عملياتي آن قرار دارند.
اين واژه ترکيبي، نقش وجايگاهي مهم درشرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران دارد تا آنجا که برپايه آن، اولويت هايي همچون حفظ وارتقاي سطح سلامت وايمني سرمايه هاي انساني، جلوگيري از ايجاد وقفه در فرآيند عمليات و خسارت به تجهيزات، بالابردن فرهنگ HSED ازطريق آموزش هاي سمعي وبصري وجاري سازي دستورعمل ها دردستور کار اين شرکت قرار گرفته است.
درشرکت خطوط لوله، مهم ترين فعاليت هايي که درحوزه پدافند غيرعامل به آن پرداخته مي شود، چيست؟
شركت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران با داشتن 12 منطقه عملياتي وهزاران کيلومترخط لوله فعال وده ها ايستگاه مخابراتي براي انتقال پايدار، نيازبه آمادگي نفر وتجهيزات دربرابر بروزحوادث طبيعي و غيرطبيعي دارد؛به همين دليل سالانه بايد هفت مانورسراسري آمادگي در برابر بحران هاي احتمالي برگزار کند(يک مانوردرفصل بهار و 6 مانور دربقيه فصول سال). بنابرآماردريافتي ازمناطق دوازده گانه سال گذشته96 مانوربرگزار شده که بيانگر اهميت اين موضوع است.
اين مانورها با چه سناريوهايي انجام مي شود؟
همان طور که پيش تراشاره شد، درطول سال، هفت مانورآمادگي سراسري برگزار مي شود که سه مورد آن به محيط زيست و پدافند غيرعامل وسه مورد ديگر نيز به حوزه آتش نشاني مربوط است.يکي ديگرازاين مانورها نيز به دليل مخاطرات بهداشتي مانند مارگزيدگي، عقرب گزيدگي، مسموميت و... در مناطق عملياتي باعنوان «مانوربهداشتي» برگزار مي شود.
درهمه اين مانورها، برهدف واحدي تاکيد مي شود و آن سنجش آمادگي افراد درمناطق و مراکز انتقال نفت، همچنين تأسيسات و ايستگاه هاي مخابراتي است.
در واقع هدف اصلي از برگزاري اين مانورها محک زدن آمادگي نيروها و ارگان هاي درون و برون سازماني در برابر حوادث است.
دراين مانورها، نحوه کاربا تجهيزات و اين که واحدها و نيروهاي عملياتي حوزه هاي مختلف، کي ودرچه فاصله زماني ومکاني به محل عمليات مي رسند، بسيار اهميت دارد.ساده تر آن که آمادگي کامل مقابله بابحران و رفع آن، مهم ترين هدفي است که دربرگزاري مانورهاي آمادگي سراسري به آن توجه مي شود.
باتوجه به مسئوليتي که درحوزه پدافند غيرعامل داريد، بفرماييد در مواقع بحران نخستين اقدام عملي براي مديريت بحران و برون رفت از آن چيست؟
وقتي بحراني مانند زلزله يا سيل رخ مي دهد، تشکيل کميته بحران به عنوان نهاد تصميم گير و راهبر اصلي برون رفت از بحران، مهم ترين اقدام عملي است.
اين کميته مي تواند باهماهنگي ميان دستگاه هاي مختلف شرايط رابه سمت وسويي پيش ببرد که بتوان شرايط بحراني را خوب مديريت و از آن گذر کرد.
به روزرساني مناطق معين وجمع آوري همه اطلاعات مربوط به پليس راه، نيروي انتظامي، هلال احمر، دارو و درمان و پزشکي و.... از مواردي است که کميته مديريت بحران هرمنطقه به منظوردسترسي سريع وآسان به آنها درصورت وقوع هرگونه حادثه طبيعي وغيرطبيعي انجام مي دهد.
تجهيزانبارهاي بحران به وسايل اوليه مانند چادر، موادغذايي داراي تاريخ مصرف، پتو، آب معدني، نقشه هاي تلمبه خانه و مسيرخطوط، فعاليت ديگر کميته بحران است که درصورت وقوع هرگونه حادثه مي تواند اثر بخش باشد.
همچنين تجهيزساختمان ستاد به شوت نجات افراد وهدايت آنها به خارج از ساختمان، يکي ديگر از فعاليت هاي اين کميته است.
پدافند غيرعامل. تا چه حد در اين شرکت اهميت دارد؟
موضوع پدافند غيرعامل درشركت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران بحث نويني است كه به دليل ساختار و ماهيت اين بخش حياتي از صنعت نفت، نيازمند توجه ويژه است.
به همين منظور، عمده ترين هدف پدافند غيرعامل درشرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران، ايمن سازي وکاهش آسيب پذيري زيرساخت هاي مورد نيازاست ضمن اجرايي سازي آن، گام مؤثري درجهت ارتقاي ايمني وامنيت شركت برداشته شودو بتوان به هدف اصلي آن كه تداوم انتقال پايدارفرآورده هاي نفتي است، دست يافت.
به همين منظور، بحث شناسايي الزام هاي پدافند غيرعامل درشركت ملي پالايش وپخش مطرح شده ودر تمام حوزه ها ازجمله مخابرات، مکانيک، ابزار دقيق وحتي بخش هاي عملياتي درحال تدوين است تا درسايه اجراي اين الزام ها، اقدام هاي مؤثري دربخش هاي حفاظت ازمنابع انساني و تجهيزات، پيشگيري از بروز حوادث جبران ناپذير در بستر انتقال پايدار و مستمر شكل گيرد.
يکي از ارکان مهم درهر حوزه ازجمله پدافند غيرعامل، آموزش است. اقدام هاي شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت دراين بخش چه بوده است؟
به نکته مهمي اشاره کرديد. در دوسال گذشته براي همه کارکنان مناطق دوازده گانه زيرمجموعه اين شرکت دوره آموزشي مقدماتي پدافند غيرعامل و مديريت بحران برگزارشده است.
به واسطه اهميت اين موضوع، سال گذشته درحوزه پدافند غيرعامل10 هزار و688 نفرساعت آموزش مقدماتي درستاد شرکت خطوط لوله و مناطق دوازده گانه آن ارائه شد.البته در حوزه هاي ايمني و آتش نشاني، محيط زيست و بهداشت نيز دوره هايي برگزارشد که 36 هزار و 848 نفرساعت ايمني و آتش نشاني، سه هزار و 288 نفر ساعت محيط زيست و 6 هزار و 288 نفرساعت نيز بهداشت مربوط بوده است.
امسال نيزبراي همه رؤساي مراکزانتقال نفت وتأسيسات، همچنين مسئولان عمليات و رؤساي واحدهاي فني دوره هاي ايمني و آتش نشاني، پروانه كار گرم و سرد، مديريت بحران و ... برگزار مي شود.
پدافند غيرعامل به نوعي بامسئوليت هاي اجتماعي گره خورده است، اگر توضيحي در اين بخش داريد، بفرماييد.
شركت خطوط لوله ومخابرات نفت با توجه به ماهيت عملكردي، شرايط جغرافيايي، پراكندگي آن درسطح كشور، همچنين همجواري با مناطق مختلف شهري و روستايي، يكي ازشركت هاي پيشرو در زمينه ارائه خدمات اجتماعي است؛ از اين رو دربيشتر مناطق ازجمله شمالغرب، جنوبشرق، خوزستان و اصفهان، درحوزه مسئوليت اجتماعي واچ اس اي دي، اقدام هاي متعددي انجام داده است که از آن جمله مي توان به برگزاري مانور در روستاهاي همجوارمسيرخطوط لوله، برگزاري دوره هاي آموزش ايمني وآتش نشاني به روستائيان و برخي مدارس همجوار اشاره کرد. البته فعاليت هاي ديگري هم هست. فعاليت هايي مانند شناسايي نقاط آسيب پذير و پرمخاطره خطوط لوله که بر اساس ارزيابي ريسک صورت گرفته، يكي ديگر از اقدام هاي مهم و اثرگذار به منظور پيشگيري از وقوع حوادث و سوانح ناگوار و افزايش آمادگي در شرايط اضطراري در حوزه مسئوليت اجتماعي است. باتوجه به اين موضوع، فعاليت هاي گسترده اي به منظور ساماندهي، جمع آوري و مقاوم سازي برخي خطوط که درتلاقي باراه آهن، نقاط مسکوني يا رودخانه قرار دارند، اقدام شده است.
افزايش آگاهي وتوانمندسازي همجواران خطوط لوله از طريق رسانه هاي سمعي و بصري و ارائه آموزش هاي دوره اي از ديگر اقدام هايي است که شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران در ساليان گذشته با همكاري روابط عمومي اين شركت انجام مي دهد.
در پايان اگر نکته اي داريد، بيان بفرماييد.
شركت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران باانتقال روزانه ميليون ها ليتر فرآورده نفتي به وسيله خطوط لوله توانسته است نقش وسهم بسيار موثري درشکوفايي و بهينه سازي اقتصاد ملي ايفا کند.
حفظ وحراست از منابع انساني و تجهيزات شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت امر خطيري است که به برنامه ريزي دقيق نياز دارد.فعاليت شبانه روزي و بدون وقفه مراکزانتقال نفت، تاسيسات فشار شکن، براي انتقال ايمن نفت خام و ديگر فرآورده هاي نفتي، ماموريت و مسئوليتي سنگين است که همکاران من درجاي جاي کشور با دل و جان انجام مي دهند و جا دارد که همين جا از تلاش يکايک آنها قدرداني کنم.