مروري بر عملکرد معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت
ارزش آفرینی بر مبنای توسعه بومی صنعتنفت
خلق الگوي پايدار توسعه بر مبناي ارزش آفريني با تكيه بر ظرفيت هاي بومي كشور از جمله راهبردهاي كليدي و جهت گيري هاي كلان در سازمان هاي پروژه محور به خصوص وزارت نفت به شمار مي آيد. با نگاهي به مجموعه فعاليت هاي صورت گرفته در صنعت نفت ايران مي توان اعلام كرد كه چرخ هاي توسعه صنعت نفت ايران امروز بيش از هر زماني ديگر با توجه به اين موضوع به حركت در آمده و مسير پيش رو تاكيدي بر تحقق اهداف مورد نظر در اين بخش است. از آنجا كه مهندسي، پژوهش و فناوري سه ركن اصلي توسعه بومي صنعت نفت ايران به حساب مي آيند و راهبري كلان فعاليت ها در اين سه حوزه در معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت متمركز شده است، مي توان ياد آور شد كه در ترسيم اهداف و ماموريت هاي اين بخش ها بهره گيري از ظرفيت هاي موجود كشور مورد اهتمام جدي قرارگرفته و بارها نيز بر آن تاكيد شده است.
درگزارش پيش رو برخي از مهم ترين اقدام هاي معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت را كه تاكيدي بر بومي سازي صنعت نفت ايران است، مي خوانيد: در همسويي با سياست هاي وزير نفت، معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت ابتدا چارچوب هاي فني کار را با تدوين و انتشار صدها استاندارد فني در زمينه هاي خدمات مهندسي، تامين كالا و تجهيزات، خدمات اجرايي، همچنين تدوين و ابلاغ دستورعمل هاي مورد نياز در امور مهندسي و نظام فني و اجرايي و انتشار اسناد همسان قراردادي، فعاليت هاي مهندسان مشاور و پيمانکاران را نظام مند كرده و با تدوين و به روزرساني فهرست بهاي تاسيسات رو زميني (سطح الارضي) صنعت نفت و انتشار ضوابط تعديل، بستر فعاليت هاي حرفه اي و عادلانه فعالان بخش را فراهم کرده است.
از سوي ديگر با راهبري و نظارت عاليه بر مگاپروژه ساخت 10 گروه خانواده كالايي، حمايت از ايجاد نهاد صدور گواهينامه كيفيت سازندگان، برقراري فرآيند شناسايي اقلام با كاربري دوگانه، راهبري فرآيند خريد كالا در زنجيره تأمين با راه اندازي سامانه يكپارچه تأمين الكترونيك كالا، گام هاي ديگري را با هدف ارتقاي توانمندي سازندگان داخلي و رونق كسب و كار ظرفيت هاي داخلي برداشته كه نتايج اثر بخشي به دنبال خواهد داشت.
اجراي برنامه هاي راهبردي
سياست ها، اقدام ها و دستاورد هاي صورت گرفته در معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت جملگي در مسير حمايت از كالاي ايراني برنامه ريزي شده است. بر اين اساس در اداره كل نظام فني و اجرايي و ارزشيابي طرح ها برنامه ها بر اساس اهداف مورد نظر در اين معاونت اجرايي شده است. در اين ميان تقويت توان مديريت شركت هاي ايراني در قالب قراردادهاي IPC، الزام به بهره گيري حداكثري از كالاها و خدمات ايراني در اجراي قراردادها و برنامه ريزي براي تقويت و به كارگيري حداكثري ظرفيت هاي داخلي GC و EPC، ارتقاي فناوري در سطح كارفرمايي و مشارکت شرکت هاي داخلي در تامين نيازهاي کالايي و خدماتي ديگر طرح ها، از جمله برنامه هاي اجرايي در اين اداره كل به شمار مي آيد.
بايد يادآور شد كه تشکيل کميته هاي مرجع تخصصي استاندارد و تعيين فهرست خبرگان و دبيران ذي صلاح براي کميته هاي مرجع 10 گروه کالاي اولويت دار ساخت داخل در حوزه صنايع بالادست،تعيين استانداردهاي 10 گروه کالاي اولويت دار صنعت نفت در حوزه بالادستي صنايع نفت و گاز از سال 1395 شامل شناسايي اعضاي خبره براي تشکيل کميته هاي مرجع تخصصي و تعيين ريز اقلام و سبد استانداردهاي هريک از اقلام دهگانه وتشكيل و مديريت جلسات كميته هاي تخصصي در خصوص ترويج و توسعه فرهنگ استاندارد در زمينه توليد و مصرف صنايع بالادستي و پايين دستي نفت و گاز از اقدام هاي صورت گرفته در اين زمينه بوده است.
ايجاد شركت هاي E&P ايراني
از جمله اقدام هاي صورت گرفته در اداره كل نظام فني و اجرايي و ارزشيابي طرح ها مي توان به مشاركت شركت هاي ايراني با شركت هاي خارجي در اجراي طرح هاي توسعه اي و ايجاد و تقويت شركت هاي E&P ايراني اشاره كرد كه در كنار ديگر برنامه هاي مدون شده در اين اداره كل اجرايي شده است. در اين اداره كل شيوه نامه نحوه تعيين صلاحيت شركت هاي اكتشاف و توليد از ميدان هاي نفت و گاز كشور، از طريق انتشار فراخوان عمومي و با همکاري كارگروهي متشكل از صاحب نظران حوزه بالادستي صنعت نفت، اقدام به ارزيابي و انتشار فهرست 17 شركت واجد صلاحيت جهت فعاليت به عنوان شرکت اکتشاف و توليد(E&P) ايراني در مشارکت با شرکت هاي بين المللي و در قالب قراردادهاي جديد نفتي، كرده است.
همچنين به منظور توسعه و بهره برداري صيانتي از مخازن نفت و گاز (راهبرد توسعه مخازن)، با بررسي اسناد و مدارك شركت هاي داراي گواهينامه صلاحيت در حوزه اكتشاف و استخراج از سوي سازمان برنامه و بودجه، اين اداره كل اقدام به ارزيابي کيفي و تهيه فهرست بلند مشتمل بر 16 مشاور ايراني ذي صلاح براي حضور در پروژه هاي مطالعات جامع مخازن نفت و گاز کشور كرده است. همچنين با هدف حداکثرسازي استفاده از توان شرکت هاي توانمند داخلي در اين حوزه، شيوه نامه نحوه تعامل مشاوران ايراني و خارجي در اجراي طرح هاي مورد اشاره، تدوين و براي اجرا به شرکت ملي نفت ايران ابلاغ شد.
صيانت از دارايي هاي فيزيكي
از جمله موضوع هاي حائز اهميت در معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت صيانت از دارايي هاي فيزيكي صنعت نفت است. ارزش جايگزيني تاسيسات و تجهيزات صعنت نفت افزون بر 400 ميليارد دلار است. اين حجم از منابع سرمايه اي نيازمند نگهداري و بهره برداري اصولي، علمي و مبني بر الگوهاي كارآمد بين المللي است. بر اين اساس معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت موضوع صيانت از دارايي هاي فيزيكي براي توليد مستمر و ارزش افزائي در اولويت برنامه هاي خود قرار داده است. الگوي نظام مديريت دارايي فيزيكي براي اولين بار در ايران به موضوع راهبردي در سطح حاكميت تبديل شده و براي ساير نهادها و ارگان هاي دولتي و غير دولتي نيز به عنوان پيشران عمل مي كند.
سال گذشته اقدام هاي مشخصي از جمله تشكيل كارگروه ها، برگزاري جلسات و سمينارهاي تخصصي و انتشار مستندات براي ارزيابي و پياده سازي اين نظام در صنعت نفت انجام شده كه الگوهاي ساير نهادها و سازمان هاي دولتي و غير دولتي تجهيز محور قرار گرفته است. با استفاده از رويكرد مديريت دارايي فيزيكي انتظار مي رود كه در كوتاه مدت توقفات و كاهش توليد و خطرات تا حدود 20 درصد و در ميان مدت حداقل 10 درصد از هزينه هاي عملياتي كم شده و طول عمر تجهيزات تا حدود 25 درصد افزايش يابد.
اداره كل نظام مديريت دارايي هاي فيزيكي همسو با اين نظام اقدام به تشكيل كميته هاي مرجع استاندارد كرده است كه اولاَ استانداردهاي نگهداري و تعميرات را تهيه و دوماً آنها را در سطح سازمان ملي استاندارد به عنوان استاندارد هاي ملي حوزه بهره برداري و نگهداشت صنعت نفت به كل كشور ارائه كند كه از حدود 70 استاندارد در حال برنامه ريزي حدود 10 استاندارد در مراحل پاياني است.
بازنگري نظام پژوهش و فناوري
پژوهش موضوعي كليدي در معاونت مهندسي پژوهش و فناوري وزارت نفت به شمار مي آيد. بر اين اساس اداره كل امور پژوهش وزارت نفت سال گذشته قراردادهاي پژوهشي درحوزه اكتشاف نفت و گاز با 5 دانشگاه كشور منعقد كرد كه توسعه فناوري هاي نوين در زمينه هاي مختلف اكتشافي نفت و گاز نظير ژئو شيميايي اكتشافي، تصويرسازي زيرسطحي، فناوري هاي سنگ هاي كربناته شكافدار، ژئومكانيك و ژئوشيميايي از مهم ترين اهداف آن به شمار مي آيد. انجام اين مطالعات و دستيابي به خروجي هاي قابل انتظار در اين قراردادهاي پژوهشي در همسويي با بومي سازي صنعت نفت تاثير گذار خواهد بود.
از طرفي بازنگري نظام پژوهش و فناوري صنعت نفت در دست اقدام است كه با تاكيد براثربخشي پروژه هاي پژوهشي، محصول محور بودن و انجام پروژه ها در جهت انتقال فناوري و دستيابي به فناوري هاي نوين مورد تاكيد قراردارد. در اين نظام نامه بر تجاري سازي فناوري از طريق حمايت و به كارگيري شركت هاي دانش بنيان به عنوان توسعه دهندگان محصول در همسويي با بومي سازي صنعت نفت تاكيد مي شود.
به علاوه هرساله معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت راهبري اجراي جشنواره پژوهش و فناوري صنعت نفت را به عهده دارد كه هدف آن ايجاد مشوق و معرفي پژوهشگران برتر در زمينه هاي مختلف است و پژوهش هاي خود را در جهت رفع نيازهاي فناورانه و بومي سازي صنعت نفت با همكاري دانشگاه ها و مراكز پژوهشي به انجام رسانده اند.
اين معاونت در اجراي وظيفه سياست گذاري خود در حوزه پژوهش و فناوري صنعت نفت هرساله رويكرد و محور اصلي پژوهش هاي مورد بررسي را مشخص مي کند كه سال گذشته جشنواره اي با رويكرد فناوري هاي نو برگزار و در بخشي از آن حمايت از اجرايي سازي نتايج پژوهش هاي كاربردي مد نظر بوده است.
توسعه توان داخلي
از مهم ترين اسناد بالادستي وزارت نفت حركت در مسير اقتصاد مقاومتي معطوف به توسعه فناوري و دانش بنيان كردن فرآيندها و فناوري هاي صنعت نفت است. در اين زمينه معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت با اتخاذ راهبرد بهره گيري از توانمندي هاي فني و علمي موجود در كشور؛ پروژه هاي دانش بنياني را تعريف كرده و در اولويت اجرايي قرار داده است تا به اين وسيله پياده سازي روش جديدي براي انتقال و توسعه فناوري در صنعت نفت كشور را نهادينه كند.
برخي از مهم ترين پروژه ها عبارتند از:
1- با هدف افزايش ضريب بازيافت ميادين نفتي و به منظور ايجاد بستر دانش بنيادين و انتقال فناوري و بهبود توليد درحوزه بالادستي، قرارداد همكاري 10 ساله علمي- تحقيقاتي با 9 دانشگاه و مركز تحقيقاتي فناوري منعقد شد. شرح خدمات اين قراردادها شامل انجام مطالعات پژوهشي به منظور توسعه فناوري ها براي بهينه سازي فرآيندهاي توليد و افزايش ضريب برداشت مخازن براساس رويكردهاي پژوهش محور و مبتني بر فناوري هاي روز جهاني و برنامه ريزي و اقدام براي تعريف و اجراي برنامه هاي آموزشي و حمايت از رساله هاي مقاطع تحصيلات تكميلي مي شود.
دستاوردهاي اجراي طرح شامل تدوين نقشه راه توسعه فناوري هاي ازدياد برداشت براي هر ميدان، افزايش ضريب بازيافت و حداکثر برداشت اقتصادي در طول حيات ميادين، بهينه سازي عمليات توليد و كاهش هزينه هاي آن، انتقال دانش فني و فناوري از طريق شرکاي خارجي، ايجاد و راه اندازي مراكز تخصصي ازدياد برداشت در دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي و نيز ايجاد شبكه هاي تحقيقاتي داخلي و بين المللي با محوريت دانشگاه هاي طرف قرارداد داخلي است.
2- به منظور ايجاد و شكل دهي انستيتوهاي تحقيقاتي براي فرآيندهاي اولويت دار و كليدي، تحت ليسانس و تكرارپذير، همکاري مناسب با شركت هاي ملي صنايع پتروشيمي، پالايش و پخش و گاز منجر به عقد قرارداد تاسيس 12 انستيتوي تحقيقاتي جديد ميان سه شركت ياد شده و دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي منتخب شد.
اهم دستاوردهاي اجراي طرح شامل مطالعات پايش تكنولوژي، بررسي اقتصادي و تهيه برنامه جامع تحقيقاتي و نقشه راه فناوري، دستيابي به فناوري و توسعه دانش فني فرآيندهاي پركاربرد صنايع پتروشيمي، پالايش و پخش و گاز، ايجاد شركت هاي پيمانكاري عمومي ايراني در راستاي انتقال و توسعه فناوري با هدف ايجاد بستر دانش بنيادين فناوري، ايجاد تحول بنيادي و تحكيم ارتباط و ساختار همكاري ميان صنعت نفت و دانشگاه، بهره گيري از حداكثر توان بالقوه علمي دانشگاه ها و دانشجويان مقاطع تحصيلات تكميلي در ديسيپلين هاي فني گوناگون، ايجاد شبكه هاي علمي- تخصصي از طريق شكل گيري ارتباط تنگاتنگ با دانشگاه ها و مراكز پژوهشي خارجي و همكاري با شركت هاي مهندسي مشاور كوچك و چابك و نيز حمايت ويژه از ساخت کاتاليستهاي موردنياز در داخل و كاهش قابل توجه وابستگي به واردات است.
3- سياست گذاري و ارزيابي و نظارت بر انتقال فناوري در قرارداهاي جديد نفتي با هدف توانمندسازي سطوح پنج گانه شرکت هاي اکتشاف و توليد (E&P)، شركت هاي پيمانكار عمومي (GC)، شركت هاي مهندسي(EPC) و شركتهاي ارائه دهنده خدمات نفتي (OSC)، سازندگان تجهيزات، دانشگاهها و مراکز پژوهشي طرف قرارداد و همچنين حوزه کارفرمايي، از ديگر اقدام هاي در دست انجام اداره كل امور فناوري وزارت نفت است.
ارتقاي توان سازندگان داخلي
اداره كل نظام تامين و تجاري سازي فناوري وزارت نفت نيز با هدف ارتقاي توان سازندگان داخلي، برنامه هايي را در دست اقدام دارد كه مهم ترين آنها عبارتند از:
سياست گذاري، راهبري و نظارت عاليه مگا پروژه ساخت ده گروه خانواده كالايي
پيگيري مستمر، سازماندهي و ايجاد نظام يكپارچه صدور گواهينامه كيفيت سازندگان
مديريت و راهبري شناسايي اقلام با كاربري دوگانه ( بهره برداري از كانال خريد برجام)
مديريت جمع آوري اطلاعات مربوط به موجودي احتمالي كليه مواد هسته اي و فعاليت هاي مرتبط در صنعت نفت
سياست گذاري، هدايت و راهبري فرآيند خريد كالا در زنجيره تامين
ايجاد بستري يكپارچه از طريق سامانه تامين الكترونيكي كالا به منظور شفاف سازي و اعمال سياست هاي زنجيره تامين در كليه بخش هاي بازرگاني و تداركات وزارت نفت