نگاهي گذرا به مديريت بــــحران، سلامت کار و اچ اس اي

از طـب کـار تا   بهـداشـت محيط

مديريت سلامت در حوادث و بلايا، دانش بين رشته اي از علوم سلامت است که به تبيين مراحل چهارگانه کاهش آسيب، آمادگي، پاسخ و بازيابي در بلايا و فوريت ها (طبيعي، انسان ساخت و بيولوژيک)، با هدف حفظ و ارتقاي سلامت جسمي، رواني و اجتماعي و مديريت آن در سطوح مختلف مي پردازد.

فرآيند نجات و امداد پزشکي، بخش عمده مرحله پاسخ به بحران هاست که جست وجو، نجات، فوريت هاي پزشکي، ترياژ و اولويت بندي انتقال مصدومان به نزديک ترين و اولين مرکز پزشکي همچنين شناسايي و تخليه افراد درمعرض خطر است.  سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت بنا بر رسالت ذاتي خود، افزون بر آمادگي براي مديريت بحران ها در تمام مناطق خود (تاب آوري بيمارستان ها و مراکز درماني و بهداشتي در شرايط اضطراري) در سطح کشور، تکيه گاهي بسيار مهم با قدمتي بيش از 100 سال براي صنعت عظيم نفت خواهد بود که در بحران هاي صنعت نفت به عنوان تخصصي ترين گروه پاسخ بخش سلامت در شرايط اضطراري حوزه صنايع نفت، گاز و پتروشيمي در سطح کشور، براي ارائه خدمات مراقبتي به مصدومان حوادث آمادگي کامل  دارد.

برخي وظايف که ستاد مديريت بحران سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت، براي خود در نظر گرفته است، عبارتند از: برنامه ريزي براي پيشگيري و کاهش آسيب و ايجاد آمادگي براي مقابله با حادثه، جلب مشارکت ذي نفعان کليدي براي افزايش آمادگي، سازماندهي و ايجاد ساختار سازماني ويژه مديريت بحران، به کارگيري تمامي نيروهاي سازمان در برنامه هاي آمادگي، رهبري اقدام هاي پيشگيرانه، کاهش اثرات، آمادگي، پاسخ و بازسازي و نظارت و کنترل بر فعاليت هاي مديريت بحران.

 

ماموريت مديريت اچ اس اي در درمان

در سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت، توجه به مسائل سلامت، ايمني و محيط زيست يک ارزش و هدف آن ايجاد محيط کاري ايمن، صيانت از سلامت کارکنان، بيماران، خدمت گيرندگان و پيشگيري از حوادث، آسيب به اموال و محيط زيست با توجه به استانداردهاي جهاني است؛ از اين رو استقرار، توسعه و بهبود مستمر نظام مديريت سلامت، ايمني و محيط زيست، بخش جدايي ناپذير از مديريت کل سازمان است که به افزايش کيفيت خدمات، بهره وري و در نهايت رضايت مندي کارکنان و مراجعان منجر خواهد شد.

بهداشت و درمان صنعت نفت، آرمان هايي همچون استقرار، راهبري، توسعه و مميزي نظام مديريت بهداشت، ايمني و محيط زيست، حرکت به سوي ايجاد امنيت و صنعتي بدون حادثه، نظارت بر ايجاد محيط کاري سالم، ايمن و به دور از هر گونه حادثه، آسيب و خسارت به محيط زيست، صيانت از نيروي انساني، حفاظت از محيط زيست و پاسداري از سرمايه ها و اعتبار سازمان و حرکت در مسير توسعه پايدار، افزايش بهره وري و رشد و بالندگي نيروي انساني را براي خود در نظر گرفته است.

 

طب کار و اهميت آن در صنعت نفت

طب کار، شاخه اي از طب پيشگيري (Preventive medicine) است که به بررسي روابط موجود بين سلامت شاغل، توانايي انجام کار و عوامل زيان آور محيط کار شامل عوامل فيزيکي، شيميايي و ارگونوميک محيط کار مي پردازد و با در نظر داشتن محيط شغلي افراد و گروه ها نيازهاي مربوط به سلامت شاغلان را بررسي مي کند که شامل فعاليت هايي از جمله شناسايي، ارزيابي، درمان، کنترل و پيگيري درمان و پيشـگيري از بيماري ها و آسيب هاي مـرتبط با کار است.

تيم سلامت کار شامل پزشک دوره ديده طب کار به عنوان پزشک معاينه کننده، دکتراي علوم آزمايشگاهي براي انجام آزمايش هاي خون و ادرار، کارشناس بهداشت حرفه اي براي اندازه گيري يا برآورد عوامل زيان آور در محيط کار شاغلان، کارشناس شنوايي براي بررسي تاثير سر و صداي محيط کار بر شنوايي (اديومتري) شاغلان، اپراتور براي انجام تست تنفس (اسپيرومتري) زير نظرمستقيم مسئول فني تيم است. اين تيم پس از ارزيابي و تعيين عوامل زيان آور در محيط کار شروع به طراحي معاينات مي کند، يعني بر اساس نيازمندي هاي جسمي و روحي - رواني شغل مورد نظر، اقدام هاي کلينيکي و پاراکلينيکي براي هر شغل را طراحي و طي برنامه ريزي قبلي و فراخوان کارکنان، شروع به معاينات دوره اي کارکنان مي کند. در مديريت بحران، سلامت کار و اچ اس اي براي طب کار پروژه هايي در نظر گرفته شده که از آن جمله مي توان به تعيين شيوع و بروز بيماري هاي شغلي، تعيين شيوع و بروز بيماري هاي غيرشغلي (بيماري هاي مزمن غير واگير)، مقايسه بيماري هاي شغلي و غير شغلي بين شرکت هاي نفتي، مقايسه بيماري هاي شغلي و غير شغلي با شاخص هاي کشوري، اقدام هاي کنترلي براي کاهش عوامل زيان آور محيط کار و کنترل بيماري هاي شغلي و غيرشغلي اشاره کرد.

اورژانس پيش بيمارستاني

گروهي سابقه تشکيل اورژانس بيمارستاني را به حادثه فرود گاه مهر آباد تهران مرتبط مي دانند که در سال 1352 به دليل ارتعاشات ناشي از سرو صداي موتورهاي غول پيکر هواپيماهاي جت، سقف سالن انتظار فرو ريخت و در آن حادثه درد ناک 16 نفر کشته و 11 نفر مجروح شدند و دو سال بعد در سال 1354 از سوي کارشناسان کشورهاي خارجي سيستم اورژانس پيش بيمارستاني Emergency Medical Services طراحي شد که بتواند در چنين موقعيت هايي براي کمک به مصدومان و مجروحان در شرايط بحراني فعال شود. اورژانس پيش بيمارستاني به مجموعه خدمات فوريت هاي پزشکي اطلاق مي شود که درمان هاي اضطراري يا انتقال مصدوم در خارج از محيط بيمارستان صورت گيرد. اين سيستم در کشورمان به نام مرکز فوريت هاي پزشکي و در صنعت نفت به اورژانس صنعتي (در مراکز پزشکياري، آتش نشاني و طب صنعتي )شناخته مي شود که قدمتي بيش از 100 سال دارد و در حال حاضر تحت نظر واحد هاي سلامت کار و اچ اس اي در سطح سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت است.  با توجه به بالا بودن ريسک خطر حوادث در سايت هاي عملياتي صنعت نفت، اين سيستم درقالب اور‍ژانس پيش بيمارستاني(Emergency Medical Services) زير مجموعه مراکز سلامت کار و متولي مديريت سلامت در حوادث در مناطق عملياتي صنعت نفت است. کار اورژانس پيش بيمارستاني صنعت نفت از صحنه حادثه در سايت هاي عملياتي تا مرکز درماني تعريف شده است و بعد از رسيدن به نخستين مرکز درماني، بيمار يا مصدوم خود را به آنها تحويل مي دهد، فعاليت هاي اين اورژانس در 6 مرحله انجام مي شود که عبارتند از: اطلاع به مرکز پزشکياري يا طب صنعتي، اخذ اطلاعات وضعيت بيمار و نوع حادثه، اعزام آمبولانس از مرکز طب صنعتي و يا پزشکياري به همراه تيم مربوطه، انجام اقدام هاي فوري و ترياژ بيماران، انتقال مصدوم به داخل آمبولانس و اعزام بيمار تحويل بيمار به نزديک ترين مرکز درماني.

پرستاران صنعتي

پرستاران صنعتي، پرستاراني کار آزموده هستند که در خط مقدم حوادث و اورژانس ها خدمت مي کنند، پرستاران صنعتي پس از معاينه بيماران و مصدومان به انجام کمک هاي اوليه پزشکي مي پردازند و همزمان وضعيت بيمار را به اطلاع پزشک مي رسانند.

کنترل علائم حياتي، آتل بندي، مراقبت از زخم ها و اندام هاي آسيب ديده، گرفتن نوار قلب، مانيتورينگ قلبي، تزريقات داخل وريدي ( با هماهنگي پزشک معالج )و اقدام هاي ضروري ديگر، از وظايف اوليه و بسيار مهم پرستاران صنعتي است.همچنين  مشارکت در عمليات احياي قلبي- ريوي در خصوص بيماران بدحال، برقراري ارتباط با مراکز اصلي اورژانس و حضور مداوم و موثر بر بالين در محل حادثه، اورژانس درمانگاه و در کابين آمبولانس و تحويل بيمار به مراکز درماني مجهز، از وظايف اختصاصي پرستاران است.

 زماني که واحد امدادي به محل مي رسد، اقدام به گرفتن شرح حال بيمار و معاينه فوري مي کند. پس از معاينه در صورت نياز به ارائه خدمات فوري شامل: باز کردن راه تنفس بيمار و اکسي‍ژن رساني، کنترل خونريزي، ثابت سازي اندام ها، احياي قلبي - ريوي، رگ گيري و شروع مايع درماني اقدام مي کند. پس از اقدام هاي فوري، شرح حال بيمار از طريق تلفن يا بي سيم به اطلاع پزشک مي رسد و پزشک درخصوص نوع مراقبت و داروهاي مصرفي کارکنان را راهنمايي مي کند.

بهداشت محيط

واحد بهداشت عمومي و محيط زير مجموعه طب صنعتي و بهداشت ( معاونت سلامت کار و اچ اس اي ) در مناطق 14 گانه سازمان بهداشت و درمان است. چارت سازماني و سمت هاي اين واحد در هر منطقه براساس گستردگي شامل رئيس واحد بهداشت / کارشناس ارشد بهداشت / کارشناس بهداشت است.  وظيفه کلي اين واحد ها نظارت بر اجراي استانداردهاي بهداشتي در تمامي مراکز تحت پوشش براي حفظ و ارتقاي سلامت کارکنان و خانواده هاي آنان و انجام مداخلات مرتبط به منظور رفع نواقص و مشکلات بهداشتي است. هدف نهايي اين واحد، تامين حفظ و ارتقاي سطح سلامت از طريق درگير کردن آگاهانه و فعالانه کارکنان در برنامه هاي بهداشت محيط و جلب همکاري برون بخشي و درون بخشي از طريق کنترل عوامل محيطي است.  حفظ بهداشت عمومي و محيط در مواردي مانند تامين آب آشاميدني سالم، برقراري سيستم مديريت پسماند، تصفيه فاضلاب، استفاده صحيح از گندزداها و کنترل عوامل بهداشت محيطي در اماکن، کنترل بيماري ها و مبارزه با حشرات و جوندگان، از مهم ترين اهداف اين واحد است.