رئيس پژوهشگاه صنعت نفت در گفت و گو با «مشعل» اعلام کرد:
احتمال کشف ذخاير جديد نفت و گاز با اقدام هاي پژوهشي
با توجه به جايگاه پژوهشگاه صنعت نفت و نقش کليدي پژوهش در توسعه اين صنعت، در بخش دوم گفت وگوي «مشعل» جعفر توفيقي، رئيس پژوهشگاه صنعت نفت، به تشريح پروژه هاي اجرا شده و در دست اقدام اين مرکز پرداخت.
1- پروژه ازدياد برداشت از ميدان اهواز
بحث ازدياد برداشت از ميدان اهواز به عنوان يکي از ميدان هاي مهم کشور، در پژوهشگاه صنعت نفت در دست بررسي است، ضمن آنکه روش هاي مختلف ازدياد برداشت را براساس تفاهم نامه مشترک با شرکت دلف هلند در دست اجرا داريم که کمک مي کند در مطالعات و مخازن مختلف اين ميدان، روش هاي مناسبي را بر اساس سياست ها و اولويت هاي وزارت نفت شناسايي کنيم.
2- پروژه مرکاپتان زدايي از كاندنسيت ها
پروژه مرکاپتان زدايي از كاندنسيت ها پروژه موفقي است که با همکاري يک شرکت روسي به پايان رسيده است.
کيفيت محصولات نفتي به درصد ترکيبات گوگردي آنها بستگي دارد. يکي از اين ترکيبات گوگردي، مرکاپتان است که جدا کردنشان بسيار دشوار است، اما پژوهشگاه توانسته است دانش فني آن را توسعه دهد و در فازهاي 2 و 3 پارس جنوبي پياده سازي کند که هم اکنون مراحل پاياني خود را طي مي کند و دانش فني توليد شده در مرحله نصب زيرنظر پژوهشگاه است، همچنين در حال مذاکره براي پياده سازي و اجراي اين طرح پس از پايان دوره تست در تمام فازهاي پارس جنوبي هستيم.
3- طراحي و توسعه دانش فني ميني ال ان جي «مايع سازي گاز طبيعي»
طراحي و توسعه دانش فني ميني ال ان جي «مايع سازي گاز طبيعي» با توجه به اهميت فناوري ال ان جي در دنيا و پيچيدگي هايي که انتقال گاز طبيعي از نظر هزينه براي انتقال به مناطق دور دست دارد، فناوري ال ان جي در دنيا بحث مهمي است که فناوري بسيار پيچيده اي هم دارد و ما با حمايت و طبق قراردادي که با شرکت ملي گاز و يک شرکت کره اي منعقد کرده ايم، در حال توسعه دانش فني يک واحد ال ان جي هستيم.البته در اين ميان با شرايط بين المللي پيش آمده در خصوص توافق برجام، منتظر پيامدها و شرايط روز هستيم، اما در هر حال و در هر شرايطي که ممکن است براي حضور شرکت کره اي در پروژه پيش بيايد، با کمي دشواري قطعا کار را ادامه مي دهيم و پروژه را به پايان مي رسانيم.
4- توليد ماده بودار کننده گاز طبيعي
پروژه ديگر، توليد ماده بودارکننده گاز طبيعي با عنوان ادورانت (odorant) است که در اين زمينه کاملا به خارج وابسته بوديم و مواد را از خارج وارد مي کرديم، اما با اجراي اين پروژه، اين توانمندي در داخل ايجاد شد.
گاز طبيعي از نظر ايمني براي مصرف حتما بايد بودار شود که هم اکنون پژوهشگاه، دانش فني آن را توسعه داده و به دست آورده است.
5- مطالعه جامع ميدان گازي هما
«پروژه مطالعه جامع ميدان گازي هما» مربوط به شرکت نفت مناطق مرکزي است، در حال حاضر ويژگي ها، مشخصات مخزن، مسائل مرتبط با برداشت و مهندسي آن مخزن مورد مطالعه قرار گرفته است.
6- ارائه دانش فني 8 واحد پالايشگاهي
پروژه ارائه دانش فني 8 واحد پالايشگاهي براي شرکت پالايش نفت الفروقلس سوريه به اتمام رسيده و پژوهشگاه صنعت نفت، تمامي مدارک فني شامل ليسانس، مهندسي پايه را انجام و تحويل کارفرما داده است.
7- رفع آلاينده هاي زيست محيطي
پروژه رفع آلاينده هاي زيست محيطي به ويژه از خاک که بسياري از مناطق نفت خيز متاسفانه درگير معضل خاک هاي آلوده به مواد نفتي هستند، در پژوهشگاه به خوبي در حال انجام است.
يکي از اين پروژه ها را که سازمان حفاظت از محيط زيست با آژانس همکاري هاي بين المللي ژاپن در دست اجرا دارد و پژوهشگاه به درخواست طرف ژاپني، بخشي از اين پروژه يعني «پايش آلاينده هاي آب و رسوبات در نواحي سواحلي بندرعباس» را در قالب يک قرارداد فرعي در دست اجرا دارد.
8- پروژه مرواريد خليج فارس
پروژه مرواريد خليج فارس، پروژه بسيار موفقي است که با عنوان «مدل سازي حوزه و سيستم هاي هيدروکربني خليج فارس و درياي عمان» با گستره حدود 180 هزار کيلومتر مربع به منظور کشف منابع جديد نفت و گاز در منطقه انجام شد.
اين طرح با احتمال 70 و 80 درصد، به شناسايي ذخاير جديد نفت و گاز که آمار ارائه شده تا حدود 15 ميليارد بشکه ذخيره نفت، افزون بر ذخاير کشف شده و حدود 200 تريليون فوت مکعب گاز درجا به جز ذخاير گازي تاکنون کشف شده را تاييد کرده است؛ البته اين مطالعات احتمالي است و با استفاده از اطلاعات زمين شناسي، لرزه نگاري و رسوبي، شبيه سازي شده است که اين موضوع، مديريت اکتشاف که پروژه هاي اکتشافي خود را با درصد موفقيت بيشتري مطالعه و اجرايي مي کند، کمک خواهد کرد تا از مرحله «احتمال» فراتر رود و به «قطعيت» دست يابد.
با توجه به موفقيت بزرگ اين پروژه بناست که طرح مرواريد 2 را در حوزه رسوبي لرستان هم انجام دهيم که همين پروژه در اين منطقه هم اجرايي خواهد شد و اميد مي رود که افزون بر ذخاير نفت و گاز شناخته شده، داراي ذخاير نفت و گاز جديد باشد؛ البته در اين پروژه با دو شركت نفتي بين المللي و دانشگاه لهستان همکاري کرديم. مدت زمان اجراي پروژه به دليل وسعت زياد و حجم داده ها حدود 5 سال طول کشيده است.
9- طرح کيميا
طرح ملي کيميا با هدف بومي سازي افزايه هاي پرمصرف و مورد نياز صنعت حفاري اجرا شد و در فاز اول به توليد چند قلم از افزايه هاي گل و سيمان حفاري انجاميد. در صنعت حفاري، يکي از بخش هاي پرهزينه، سيالات حفاري است. افزايه هاي با کيفيت بالا از هدر رفت گل حفاري جلوگيري مي کند و بر سرعت حفاري و کاهش هزينه ها تاثير مي گذارد.در طرح کيميا، پژوهشگاه موفق شد افزايه هاي جديدي را به صنعت حفاري معرفي کند که افزون برکارآيي بالا، دوستدار محيط زيست نيز باشند. خوشبختانه محصولات اين طرح، آزمايش ميداني را با موفقيت پشت سر گذاشته و مورد تاييد کارفرما قرار گرفته و در نمايشگاه بيست وسوم نفت رونمايي شده است.
استفاده از اين افزايه ها و سيالات طراحي شده با توجه به افزايش سرعت و کاهش هزينه هاي حفاري، موجب صرفه جويي چند ميليارددلاري در حفر هر حلقه چاه شده و با در نظر گرفتن تعداد چاه هاي قابل حفر در هر سال، قطعا رقم قابل توجهي خواهد بود و بازده اقتصادي فراواني براي صنعت نفت به همراه خواهد داشت.
10-طراحي و ساخت حسگرهاي قابل حمل براي اندازه گيري آلاينده هاي زيست محيطي
با توجه به حساسيت وزارت نفت در خصوص مقادير ناچيز و خطرناک آلاينده ها «ترکيبات گوگردي، نيتروژن دار و هيدرو کربن ها» که براي سلامت آب و خاک مضرند، پژوهشگاه صنعت نفت به سفارش شرکت ملي نفت ايران اقدام به ساخت چند حسگر براي شناسايي و تشخيص ترکيبات گوگردي، مونوکسيد کربن و هيدرو کربن ها و آروماتيک ها کرد که حسگرها تحويل کارفرما و با موفقيت آزمايش شد. کاربرد اين حسگرها در صنعت نفت بسيار وسيع است. در صنعت نفت بيش از 70 نوع حسگر داريم که به طور عمده از شرکت هاي خارجي تامين شده است.
11- طرح پاکسازي زيستي خاک هاي آلوده به ترکيبات نفتي
اين طرح با کارفرمايي شرکت ملي نفت ايران براي پاکسازي زيستي خاک هاي آلوده به ترکيبات نفتي به عنوان يک فناوري روز و با استفاده از تکنيک هاي بايو فناوري يا بايوزيستي براي تصفيه آب، خاک و هوا رونمايي شد.
به طور مثال پژوهشگاه در جزيره سيري 2 هزار تن خاک آلوده به لجن هاي نفتي را با باکتري هايي که ساخته و شناسايي کرده، توانسته رفع آلودگي کند و با گياه هاي مناسب کشت شده به فضاي سبز تبديل کرده است.
همچنين پاکسازي زيستي استخرهاي هرزآب حفاري در منطقه خانگيران انجام شده که خاک آلوده بيش از 10 هزار تن با روش هاي بيوزيستي انجام شده است. در کنار اين پروژه پاکسازي 300 تن خاک آلوده ناشي از شکستگي خط لوله در مجاورت روستاي گاو زرد انجام شده است.
قرارداد جديد براي پاکسازي زيستي 50 هزار تن خاک آلوده، يکي از بزرگ ترين پروژه هاي زيستي در جزيره خارک است که براي پاکسازي خاک هاي آلوده به هيدروکربن هاي نفتي، مناقصه برگزار، پژوهشگاه برنده و قرارداد امضا شده است. فناوري پژوهشگاه در اين زمينه کاملا قابل رقابت با فناوري خارجي و روز دنيا و شرکت هاي بين المللي است.
12- پروژه تدوين نظام بومي مديريت خوردگي و پياده سازي در شرکت ملي گاز ايران
پروژه بسيار کليدي پژوهشگاه که قرارداد آن منعقد شده، «مديريت خوردگي در شرکت ملي گاز ايران» است. خوردگي تجهيزات نفتي، يکي از مهم ترين معضل هاي صنعت نفت در خشکي و درياست و از نظر ايمني و اقتصادي بسيار لطمه مي زند و سال هاست که ده ها ميليارد تومان بهاي خوردگي را در صنعت نفت و گاز پرداخت مي کنيم. پژوهشگاه قراردادي با شرکت ملي گاز با عنوان «مديريت يکپارچه مطالعات خوردگي در صنعت گاز» امضا کرد تا راه هاي مقابله و منشا خوردگي «هوا، آب و خاک» را بررسي کنيم که مديريت اين مطالعات در شرکت ملي گاز را به عهده داريم. بر اساس اين ماموريت، مطالعه، رصد و پايش صنعت گاز را در دست اجرا داريم و قرار است راهکار ارائه دهيم که چگونه مي شود با خوردگي در صنعت گاز مقابله کرد.
13- طرح توسعه فناوري هاي نوين براي کاهش آلاينده هاي زيست محيطي
طرحي با مديريت پژوهش و فناوري شرکت ملي نفت که کارفرماي آن شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران است، با عنوان طرح «توسعه فناوري هاي نوين براي کاهش آلاينده هاي زيست محيطي» در 5 فاز قرار است انجام شود که بيشتر بر استفاده از فناوري نانو تاکيد دارد.
فناوري نانو در کاهش آلاينده هاي زيست محيطي که بحث 4 آلاينده کليدي مونوکسيد کربن، دي اکسيد گوگرد، سولفويد هيدروژن و ترکيبات آلي فرار درآنجا مطرح است و کاهش آلاينده هاي آب با ترکيبات مختلف جزء اهداف اين پروژه است.
14-انستيتو فرآورش گاز
اخيرا با کارفرمايي شرکت ملي گاز انستيتو فرآورش گاز در پژوهشگاه تاسيس و 3 مسئوليت بسيار مهم به آن واگذار شده است؛ يکي در حوزه شيرين سازي گاز و فناوري و حلال هاي مختلف براي شيرين سازي گاز پژوهشگاه، يک حلال بومي با عنوان «پارسي سول» توليد کرده که تست هاي ميداني آن انجام شده و مورد استفاده قرار گرفته و برتري آن نسبت به حلال هاي موجود اثبات شده است.
يکي از مشکلات حلال ها در صنعت، ميزان خوردگي و آلايندگي است که حلال در پژوهشگاه تست و سنتز شده و نشان داده است که خوردگي آن کمتر و کارآيي آن در شيرين سازي بهتر است. ادامه اين پروژه، يکي از اهداف انستيتو فرآورش گاز است.
پروژه بعدي، مديريت گازهاي ارسالي به فلر است که به دليل هدر رفت اقتصادي و آلايندگي بسيار بالا هميشه به عنوان يک معضل در صنعت نفت و گاز مطرح بوده است بنابراين در انستيتو فرآورش گاز به دنبال اين هستيم که چگونه مي شود گازهاي ارسالي به فلر را کاهش داد يا براي برق استفاده کرد.
مسئله ديگر، گوگرد است. ايران به دليل سنگين بودن نفت، توليد گوگرد بسيار بالايي دارد که در انستيتو قرار است در مورد بازيافت گوگرد مطالعه شود و اين که از گوگرد چه استفاده اي مي شود، البته قبل از تاسيس اين انستيتو پروژه خوبي انجام شده که يک مورد آن توليد گوگرد کشاورزي است.
15-توسعه واحد پنتان پالايشگاه کرمانشاه
کار اخير پژوهشگاه که در نمايشگاه بين المللي نفت، گاز پالايش و پتروشيمي به عقد قرارداد با پالايشگاه کرمانشاه منجر شد، توسعه واحد پنتان بود که پژوهشگاه، اين واحد را در سال هاي قبل طراحي کرده و در حال کار با دانش فني پژوهشگاه است. پالايشگاه کرمانشاه به خاطر صرفه اقتصادي خوبي که اين واحد برايشان داشته، به فکر توسعه است که قراردادش بسته شده و توسعه دانش فني را پژوهشگاه به عهده دارد. قرارداد دوم، توليد هگزان پليمر گريد است که کاملا از خارج وارد مي شود. در اين قرارداد، پژوهشگاه دانش فني آن را توسعه خواهد داد و واحد در پالايشگاه نصب خواهد شد.