نگاهي به خدمات اجتماعي خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه فارس
تلمبـه خانـه اي که زندگي آورد
مشعل معصومه اصغري غوره ها هنوز انگور و ليموها هنوز آبدار نشده اند. دماي هوا در ميانه روز به پايين 40 درجه نمي آيد و سايه ها پناهي کوتاه براي فرار از آفتاب، اما مرداني هستند که زير همين آفتاب و در همين گرما از چندي قبل و همين حالا مشغول کندن ديواره هاي جاده اي در مسير شيراز هستند، جاده اي که با شيب هاي خطرناک، جان مردم را به خطر مي اندازد. کسي فکر نمي کرد تلمبه خانه اي در مسير خط لوله 230 کيلومتري گچساران به شيراز که چهار دهه قبل احداث شده است، بتواند اين گونه بر زندگي مردم منطقه اثرگذاري داشته باشد. تلمبه خانه اي که ديگر مجموعه اي از سازه هاي فلزي و سيماني و لوله هاي انتقال نيست و فعاليت شبانه روزي آن پشتوانه و آرامش خاطر براي ساکنان منطقه فارس دارد. تلمبه خانه شهيد صفري نژاد، فارغ از تعهدهاي فني و اجرايي و رديف هاي اعتباري در چند دهه گذشته توانسته است در بزنگاه هاي مهم نقشي بي بديل در زندگي مردم نورآباد ممسني استان فارس داشته باشد. اقدام هايي که وقتي از دور به آنها نگاه مي کنيد، کوچک به نظر مي آيند، اما براي تعاملات مشترک مردم و نفت در اين منطقه بزرگ بوده است.
جاده دسترسي تلمبه خانه شهيد صفري نژاد به شيراز، متعلق به شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه فارس که در مسير خط انتقال نفت از گچساران به شيراز قرار گرفته، از دهه 50 تا امروز به نقطه مرکزي زندگي در نورآباد تبديل شده است و در زندگي مردم اين منطقه تاثير فراوان دارد. اين جاده و مسيرهاي دسترسي که براي خطوط انتقال نفت در اين سال ها ايجاد شده، هر سال بازسازي مي شوند و به مسيرهاي دسترسي روستاهاي قديم و جديد و شهرهاي تازه ظهور تبديل شده است؛ مسيرهايي که اگر برف بيايد و سيلي جاده را خراب کند، باز هم اين شرکت خطوط لوله و مخابرات است که در کنار اداره راه، پاي کار است و راه را باز مي کند.
وقتي تلمبه خانه شهيد صفري نژاد در منطقه نورآباد ممسني فارس ايجاد شد، روستايي آن اطراف نبود، اما روستاهاي زيادي مثل همين روستاي «دولت آباد حسني» که در جوار تلمبه خانه ايجاد شده، از فواصلي دور به اين روستا مي آيند تا از آب و نان گرفته تا پزشک شيفت، در دسترس شان باشند. محلي ها مي گويند نام دولت آباد به خاطر همين خدمات نفت در اين منطقه بوده و به مرور اين همکاري مشترک ميان محلي ها و کارکنان خطوط لوله و مخابرات نفت شکل مي گيرد؛ رابطه اي که بيشتر به خاطر مي ماند از حضوري که ثابت کرده پشت مردم را خالي نمي کند. تلمبه خانه ابتدا کارکنان اقماري داشته و کارکنان و خانواده هايشان در اين مجموعه اقامتي حضور داشته اند و خدمات نه تنها شامل کارکنان بلکه شامل مردم محلي اطراف هم مي شده، اما حالا که سال هاست کارکنان اقماري و خانواده ها در اين مرکز نيستند، امکانات قبلي براي مردم محلي باقي مانده است.
دبيرستان پسرانه شهيد اکرم مرادي از سال 1360 براي کارکنان و مردم محلي خدمات داشته و مرکز پزشکي تلمبه خانه تا قبل از ايجاد خانه بهداشت، مرجع اصلي براي درمان مردم محلي تا چند روستا اطرافش بوده است. حالا هم وقتي خانه بهداشت بسته است و پزشک ندارد، مردم محلي به پزشک شيفت تلمبه خانه که 24 ساعته حضور دارد، مراجعه مي کنند.
خدماتي براي حسن همجواري
آنچه در گذشته و امروز در قالب انواع خدمات اجتماعي بين شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه فارس واقع در شهرستان نورآباد ممسني و مردم اين منطقه در جريان بوده و هست، اعتبارات جداگانه ندارد و تنها يکي دو سال است که رديفي محدود براي برخي خدمات اجتماعي در نظر گرفته اند. عمده اين خدمات به واسطه نياز اعلام شده از سوي ادارات دولتي و اعلام مردم و از محل هزينه هاي جاري شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه فارس انجام مي شود. بسياري از اين خدمات از جمله به کارگيري ماشين آلات سنگين دراجراي پروژه هاي زيرساختي، بدون داشتن رديف اعتباري و دريافت هزينه و تنها همسو با تامين نيازهاي همجواران نفت انجام مي شود.
مديران خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه فارس و مسئولان اجرايي اين منطقه مي گويند: «نگاه بوميان به خدمات نفت منفي نيست؛ در بسياري از موارد حتي مردم متوجه اينکه چه کساني اين خدمات را انجام مي دهند، نمي شوند و ما هم تبليغاتي کار نمي کنيم. بالاخره به خاطر محروميت ها انتظاراتي دارند، اما اين را هم مي دانند که ما دريغ نمي کنيم، مسئله مهم، حسن همجواري است که ميان ما وجود دارد.»
تعداد زيادي از مردم روستاهاي اطراف تلمبه خانه که حالا تعداد و جمعيتشان با وجود مهاجرت کاهش يافته است، در شرکت هاي زيرمجموعه و پيمانکاري شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت مشغول هستند و به نوعي اين مجموعه توانسته است نيروهاي بومي قابل توجهي را شاغل کند.
نورآباد هم جزء شهرستان هايي است که بي آبي و خشکسالي گريبانگير زمين هايش شده و رنگ از رخسار ديم کاري ها و بلوط هاي سبزش برده است، حتي حالا هم که آب نيست، مردم محلي به کاشت گندم و جو ديم اصرار دارند؛ به همين دليل حجم زيادي از فضاي خالي درخت هاي دامنه جنگل هاي بلوط را براي کشت آماده و يا به باغ انگور تبديل کرده اند. اين اقدام مردم محلي و کشاورزان به مرور درختان بلوط را از بين برده و خالي شدن دامنه کوه ها و پيشروي مزارع ديمي که محصول مناسب و پرباري هم ندارند، گوياي حال نامساعد اين منطقه است؛ جنگل هايي که جزء منابع طبيعي است و کشاورزان بعد از تغيير کاربري ادعاي مالکيت هم مي کنند.
حذف پيچ هاي خطرناک
علي رضايي، از سال 90 رئيس خدمات ترابري خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه فارس که مشغول سرويس دهي به واحدهاي عملياتي و فني و مراکز انتقال نفت است، در جريان بسياري از جزئيات تعامل با همجواراني که گاه نفت از زمين هايشان رد شده قرار دارد. او مسئول پروژه تسطيح و خاکريزي جاده هاي دسترسي محلي و مسير خطوط لوله است. افزون بر اينها درباره جزئيات انجام خاکبرداري و تسطيح زمين يک حسينيه، محل احداث پايگاه هلال احمر شهرستان نورآباد، خاک برداري و حفاري ميدان تير نيروي انتظامي هم صحبت مي کند و مي گويد: اين اقدام ها معمولا اعتبار خاصي ندارند و با تعامل مجموعه و البته دستور هيئت مديره از ماشين آلاتمان براي کمک به اين پروژه ها استفاده مي کنيم. پيش تر براي اين اقدام ها بايد مجوز مي گرفتيم اما از دو سال گذشته مجوزي براي اين اقدام ها داده شده و ما بر همان اساس اقدام مي کنيم.
رضايي مي گويد: در پروژه برداشتن «پيچ هاي خطرناک جاده تلمبه خانه شهيد صفري نژاد به شيراز» که براي کارکنان شرکت و البته براي مردم اين منطقه بسيار مهم و حياتي است، از ماشين آلاتمان استفاده مي کنيم. اين مسير حداقل 13 نقطه حادثه خيز داشت که بارها خسارت هاي جاني و مالي داشته و از سوي اداره راه اعلام نياز شد.
حسينيه اي براي مردم
حسينيه اي که رضايي درباره آن صحبت مي کند، محل اجتماع و سالني براي عزا و عروسي و مراسم هاي محرم و تعزيه و ... مردم روستاي «مال محمود» از توابع شهرستان نورآباد است. حسينيه اي که در تابستان، کلاس هاي آموزشي هم خواهد داشت و فعلا بچه ها جلوي مسجدي کوچک روستا جمع شده اند و زير آفتاب داغ، دوچرخه سواري مي کنند.
کلنگ حسينيه با 20 ميليون تومان کمک نقدي شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت اين منطقه بر زمين خورده و در ادامه براي مخروط کاري و شن ريزي و تسطيح کردن زمين به مردم کمک کرده اند. شوراي روستا مي گويد «مسئولان و نماينده هاي مجلس قول هاي زيادي مي دهند، اما پاي کار مشکلات ما همين شرکت خطوط لوله است».
خطوط لوله و مخابرات نفت اين منطقه همچنين پاي کار ايجاد يک پايگاه هلال احمر براي منطقه و جاده هاي شلوغ و بين المللي بوده است. زمين پايگاه هلال احمر را يک خير خريداري کرده و خيري ديگر قرار است آن را بسازد. سيد ايمان موسوي، رئيس هلال احمر شهرستان نورآباد، مي گويد: خانواده اي که فرزند خود را در جاده محور نورآباد به قائميه از دست داده اند، از محل ديه خود اين زمين را خريداري کرد و تسطيح اين زمين را هم خطوط لوله و مخابرات طي شش روز عمليات سنگين برايمان انجام داد.
او مي گويد: اين پايگاه تا اوايل سال 98 تکميل مي شود و تاکنون حدود 45 نفر از کارکنان اين شرکت را آموزش داده ايم و در آينده نيز دوره هاي تکميلي را برگزار مي کنيم.
خاطرات بخشدار از نانوايي نفت
چه اتفاقي بهتر از اين که بخشدار يک شهر به عنوان يکي از بوميان از خدمات شرکت هاي فعال منطقه بهره برده باشد و حالا درباره اش سخن بگويد.
رضا محمدي، بخشدار بخش دشمن زياري شهرستان نورآباد ممسني است و در دبيرستان شهيد اکرم مرادي شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت درس خوانده است. او درباره روزهاي برفي مي گويد: «ماشين هاي راهداري در برخي جاده ها گير افتاده بودند و ماشين آلات خطوط لوله آنها را نجات دادند، همچنين نيروهاي اين شرکت بارها در آتش سوزي روستاها و مسيرها با هماهنگي فوري به کمک آمده و امکانات آورده اند. زماني که برف مي آيد، يا به هر دليلي جاده بسته مي شود، اداره راه و شهرسازي، محدوديت امکانات دارد و اين شرکت گريدر و لودر مي آورد و جاده را باز مي کند.»
محمدي به کاهش تصادفات در گردنه هاي حدفاصل دولت آباد دشمن زياري تا روستاي پاقلعه که در مسير تلمبه خانه حسني به مرکز استان و شيراز است، اشاره مي کند که با کمک شرکت خطوط لوله و اداره راه و ترابري حذف شده است. او مي گويد: «اين پروژه اعتبار 500 ميليون توماني دارد، اما حضور و همراهي مجموعه هايي مانند لوله و مخابرات نفت در کاهش هزينه ها و پيشبرد کار تاثير زيادي دارد، ضمن اينکه اين شرکت در جريان مسيريابي و تسطيح مسير براي پروژه هاي خود مسيرهاي دسترسي براي روستاهايي مثل آب بيد، گوه رگ، کل گر، حرار، هجرت، تلنجي، بلميني، ککندان و ... را هم فراهم کرده است.»
بخشدار بخش دشمن زياري نورآباد از روزهايي مي گويد که بعد از مدرسه از نانوايي تلمبه خانه براي خانه نان مي گرفته و ياد مي کند و مي گويد: مرکز بهداشت داريم، اما تا کنون هيچ بيماري از مرکز بهداشت تلمبه خانه نارضايتي نداشته است.
خط لوله نفت خام گچساران به شيراز که 230 کيلومتر طول و سه تلمبه خانه دارد، خط ميعانات گازي ميدان آغاز و دالان که از شهرستان فراشبند مي آيد و خط لوله نفت از ميدان سعادت شهر سروستان با طول حدود 100 کيلومتر به سمت شيراز، سه خطي است که در حوزه شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه فارس و وظيفه تامين خوراک پالايشگاه شيراز را به عهده دارد. در مسير اين سه خط لوله منطقه حفاظت شده «بمو» و روستاهاي همجوار قرار دارند که گاه در 1000 متر خط لوله قرار دارند. «تنگه آب» بجز يک، خانواده چند سالي است که خالي از سکنه شده اما مردم محلي به خاطر «شاهزاده اسماعيل» همچنان به آنجا سر مي زنند. کشاورزي تنگه آب مانند بلوط هاي منطقه به خشکي رسيده و مردم به دنبال آب به نورآباد رفته اند. حالا فقط علي مراد ايزدي (شيخ کبوتر) تنها همجوار و مراقب خط لوله و ساکن تنگه آب است. تنها همسايه و مراقب بلوط ها و خطوط لوله که مي داند وقتي عمر او هم تمام شود، بچه هايش ديگر آنجا نمي مانند.