تبريز، شهر خانه هاي تاريخي
خانه قاسم اهري
خانه دکتر قاسم اهري واقع در خيابان حزب ، از قديمي ترين خانه هاي موجود در اهر است. اين بنا داراي سرسرا و اتاق هاي متعدد است.زيباترين قسمت بنا نورگيرها و تزئينات داخل آن است و در سال هاي اخير قسمت هايي از بنا آسيب ديده که به وسيله سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان در دست مرمت و استحکام بخشي است و پس از اتمام براي ايجاد و راه اندازي موزه ارسباران اختصاص خواهد يافت.در سال 84 پارکي به نام پارک دکتر قاسم اهري مقابل اين بنا از سوي شهرداري احداث شد.
عمارت شهرداري تبريز
عمارت شهرداري تبريز در سال 1314 خورشيدي در محل گورستان متروک و مخروبه کوي نوبر با نظارت مهندسان آلماني در زمان رياست شهرداري حاج ارفع الملک جليلي بنا شده است. اين ساختمان داراي يک برج ساعت چهار صفحه اي است که با طنين موزون زنگ هايش هر 15 دقيقه يک بار، گذشت زمان را به گوش مردم تبريز مي رساند. نماي خارجي تالار شهرداري تبريز از سنگ تراشيده بوده و نقشه ساختمان آن با نمونه ساختمان هاي کشور آلمان قبل از جنگ جهاني دوم مطابقت دارد. اين بنا وسط شهر تبريز و در ميداني موسوم به ميدان ساعت واقع شده و در حال حاضر به موزه اي به نام موزه شهر و شهرداري شده است.
خانه مشروطه
خانه مشروطه واقع در محله قديمي راسته کوچه (خيابان شهيد مطهري فعلي) از بناهاي تاريخي دوره قاجار است که تاريخ بناي آن به سال 1245 خورشيدي مي رسد. اين خانه متعلق به حاج ميرزا مهدي کوزه کناني معروف به ابوالمله، از بازرگانان خوش نام شهر تبريز و يکي از حاميان بزرگ نهضت آزاديخواهي مردم آذربايجان بوده است. در دوران خودمختاري آذربايجان در سال هاي 1324 تا 1325 نيز محل تجمع سران فرقه دمکرات آذربايجان بوده است.
خانه امير نظام گروسي
خانه اميرنظام گروسي در دوره ناصرالدين شاه و در زمان پيشکاري امير نظام گروسي ساخته شده است. موزه قاجار، يکي از موزه هاي شهر تبريز است. اين موزه در محل خانه اميرنظام گروسي و در محله ششگلان قرار گرفته است. موزه قاجار در سال 1385 خورشيدي پس از مرمت و بازسازي، به طور رسمي راه اندازي شد. خانه اميرنظام گروسي که در دوره ناصرالدين شاه و در زمان پيشکاري امير نظام گروسي و توسط وي ساخته شده است، در سال 1370 توسط سازمان ميراث فرهنگي خريداري شد با شماره 1749 در فهرست آثار ملي کشور ثبت شد.
مشعل: اندروني و بيروني، شيشه هاي رنگي، سقف هاي گچ بري، حوض خانه و سرداب همه و همه زيبايي هاي خانه هاي تاريخي شهر زيباي تبريز است؛ تبريز شهر خانه هاي تاريخي و قديمي زيبا است. وجود 800 خانه تاريخي و قديمي در شهر تبريز، به نوعي اين شهر را به عنوان پايتخت و ويترين خانه هاي تاريخي در ايران تبديل کرده است که به نظر مي رسد با وجود اين همه خانه تاريخي در شهر اولين ها، معرفي اين آثار تاريخي و ديدني براي توسعه صنعت گردشگري در کشورمان و به ويژه اين منطقه مغفول و مهجور مانده است. در مطلب پيش رو به معرفي اين خانه هاي زيبا پرداخته ايم:
خانه استاد شهريار
موزه استاد شهريار تبريز، يکي از موزه هاي شهر تبريز است که در محله مقصوديه، يکي از محلات قديمي تبريز، خيابان ارتش جنوبي کوچه مقصوديه قرار دارد. ساختمان موزه شهريار پيش تر محل زندگي محمدحسين شهريار، شاعر معاصر ايران بوده است. اين خانه با قدمت دوره پهلوي دوم (1347) در سال 1367 و بعد از درگذشت استاد، از سوي شهرداري تبريز خريداري شده و هم اکنون زير نظر اين نهاد اداره مي شود. منزل استاد شهريار در زيربنايي افزون بر 250 متر و مساحتي حدود 241 متر در 2 طبقه ساخته شده است.
خانه پروين اعتصامي
پروين اعتصامي در تاريخ 25 اسفند 1285 خورشيدي در خانه اي در محله ششگلان تبريز و در کوچه اي به همين نام، متولد شد و تا 6 سالگي که به همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد، در اين خانه پرورش يافت. پروين اعتصامي که در اصل نام وي «رخشنده» بود، در خانواده اي فاضل و در دامان پدري دانشمند و مادري شاعر تربيت شد و به يُمن بهره مندي از فضاي ادبي و شاعرانه اي که در خانه پدري وجود داشت و قريحه اي سرشار از ذوق ادبي و توانايي فراواني که در اين زمينه از آن برخوردار بود، به سرودن شعر روي آورد.
خانه حريري
خانه حريري مربوط به دوره قاجار و در تبريز واقع شده است. اين اثر در تاريخ 27 دي 1377 با شماره ثبت 2242 به عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. تاريخچه اين بنا به اوايل دوران قاجار برمي گردد؛ دو حياط بيروني و اندروني و دو بلوک خانه دارد که هر دو رو به قبله است. نماي ساختمان بيروني جلوه گاه هنر اصيل ايراني و داراي نقاشي هاي بسيار زيبا و اصيل است که الهام گرفته از موضوع هاي اساطيري قديم از جمله داستان يوسف و زليخا از قرآن مجيد و ديگر تواريخ و داستان هاست و سقفي سراپا نمونه قدرتمند و شگفت انگيزي از مينياتور ايراني است.
خانه حيدرزاده
عمارت تاريخي واقع در منطقه مقصوديه شهر تبريز است که در سمت جنوب ساختمان شهرداري تبريز قرار دارد. هيچ سند تاريخي مبني بر زمان احداث اين خانه در دست نيست، اما تحقيقات نشان مي دهد که خانه حيدرزاده در حدود سال 1870 توسط حاجي حبيب لک ساخته شده است. اين خانه در سال 1378 در فهرست ميراث ملي ايران با شماره 2524 به ثبت رسيد. خانه حيدرزاده در سال 1380 بازسازي شد و هم اکنون به عنوان مرکز اطلاع رساني گردشگري استان آذربايجان شرقي و تبريز استفاده مي شود.
خانه لاله اي
خانه لاله اي مربوط به اوايل دوره پهلوي است و در تبريز، خيابان تربيت جنوبي، کوچه صدري واقع شده است. اين اثر در تاريخ 20 آذر 1379 با شماره ثبت 2919 به عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. اين بنا در دو طبقه با عرضه 900 متر مربع و اعياني 600 مترمربع احداث شده، مربوط به دوره پهلوي اول است. قسمت اصلي بنا در سمت شمال قرار گرفته و داراي دو
ورودي از طرف غرب و جنوب غربي است و بدنه شرقي و غربي حياط آن، داراي حوض و باغچه است و طاق نماهاي آجري دارد.
خانه گنجه اي زاده
خانه گنجه اي زاده مربوط به دوره قاجار است و در تبريز، محله تاريخي مقصوديه، روبه روي دانشکده معماري واقع شده است. اين اثر در 8 مرداد 1381 با شماره ثبت 6021 به عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. اين خانه 3 هزار مترمربع مساحت دارد و اعياني آن در 3 طبقه متشکل از تعدادي اتاق در يک رديف بدون اندروني و بيروني است. اين بنا شامل دو بخش است؛ بخش شرقي متعلق به دوره قاجاريه و بخش غربي که اوايل پهلوي اول به ساختمان قبلي اضافه شده است. پلان هاي معماري، ترکيب دو بخش مجموعه، ايوان ها، راه پله هاي دو طرفه و کاربرد مطلوب آجر از خصوصيات بارز اين بناست.
خانه قدکي تبريز
اين خانه و خانه بهنام و خانه گنجه اي زاده در مجموع از کاربري مسکوني به کاربري آموزش عالي تغيير عملکرد داده و جزء مجموعه دانشگاه هنر اسلامي تبريز است و در محور تاريخي و فرهنگي تبريز واقع شده است. بنا متعلق به اواسط دوره قاجاريه بوده که در دو دوره تکميل شده و شامل اندروني و بيروني است.
خانه بلورچيان
خانه بلورچيان از جمله آثار اواخر دوره قاجاريه است و در محله سرخاب قاپوسي شهر تبريز قرار دارد. اين خانه که سردر پر نقش و نگارش توجه هر بيننده اي را به خود جلب مي کند، از در ورودي با يک پله مي توان وارد هشتي اش شد. ساختمان اصلي در قسمت شمالي آن قرار دارد و رو به جنوب داراي ايوان ستون دار است. طنبي مشرف به ايوان و اتاق هاي جانبي (گوشوار) طرفين ايوان را تشکيل مي دهد. حياط اندروني در شمالي ترين بخش ساختمان و طرفين آن اتاق هاي در شرق و غرب که مشرف به حياط اندروني است. خانه بلورچيان داراي زيرزمين بوده و اتاق هاي زير طنبي براي نشيمن تابستاني (حوضخانه) و ديگر اتا ق ها به صورت انباري و مطبخ استفاده مي شود.
خانه شربت اوغلي
خانه شربت اوغلي متعلق به حکومت قاجاريه است که اوايل پهلوي اتاق هايي در دو طبقه به ضلع شمالي حياط باغچه اضافه شده است. اين ساختمان دو طبقه و داراي اندروني و بيروني است.خانه شربت اوغلي براي استفاده مسکوني ساخته شده ولي در سال 1369 براي شهرداري تبريز خريداري و بعد از مرمت توسط ميراث فرهنگي تبديل به فرهنگسراي تبريز شده است. اين اثر به شماره 3222 در تاريخ شش اسفند1379 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.
خانه سرخه اي
خانه سرخه اي مربوط به دوره قاجار است و در تبريز، خيابان ثقةالاسلام، نرسيده به در قديمي سرخاب قاپوسي واقع شده است. اين اثر در تاريخ 19 مرداد 1379 با شماره ثبت 2779 به عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. خانه سرخه اي که نيمه دوم حکومت قاجارها ساخته شده است، در آذربايجان شرقي و در شهر تبريز قرار دارد. اين خانه در دو طبقه ساخته شده و متعلق به ميرزامهدي فراشباشي، داماد مظفرالدين شاه بوده است. خانه سرخه اي داراي اندروني و بيروني است و هشتي اصلي آن در ضلع جنوبي قرار دارد و دسترسي به بخش اندروني و حياط آن از طريق حياط بيروني امکان پذير است. مهم ترين عوامل تزيين در خانه سرخه اي گچبري هاي متنوع در داخل و خارج ساختمان و انواع تزئينات چوبي و آيينه کاري هاي سقفي است.
خانه ختايي تبريز (خانه هنرمندان تبريز)
ختاييان، خانواده بازرگان و ثروتمندي بودند که نزديکي باغ شمال در خانه ها و باغ هاي بزرگ تو در تو در کوچه صدر منزل داشتند. آنان با محافظه کاري و درايت توانستند در تمام سال هاي جنگ و انقلاب آذربايجان، خود را در امان نگه دارند تا اين که روس ها در روز اول محرم سال 1330 با وجود آتش بس اعلام شده، به اين خانه حمله برده و افرادي را که از ترس در زيرزمين خانه مخفي شده و قرآن به سر گرفته بودند، کشتند و خانه را غارت کردند.
خانه بهنام
خانه بهنام، يکي از ساختمان هاي تاريخي شهر تبريز است که اواخر دوران زنديان و اوايل دوران قاجار، به عنوان يک خانه مسکوني ساخته شده است.در زمان پادشاهي ناصرالدين شاه قاجار، اين خانه نوسازي و با نقاشي هايي تزيين شد.اين خانه شامل يک ساختمان اصلي، به عنوان ساختمان قشلاقي و يک ساختمان کوچک به عنوان ساختمان ييلاقي است. مانند بسياري از خانه هاي قديمي ايراني، اين خانه داراي دو حياط اندروني و بيروني است. خانه بهنام، بخشي از مدرسه معماري دانشگاه هنر اسلامي تبريز است.
خانه سيف العلما
خانه سيف العلما در محله گزاوشت، از محلات قديمي شهر بناب، در خيابان شهيد بهشتي (خيابان دريا ) قرار دارد. اين بنا مربوط به اوايل دوره قاجاريه است که به منزل سيف العلما شهرت دارد و متعلق به شيخ علي قاضي است.