با امضاي تفاهم نامه
همکـاري دوجانبه موزه هـاي نفت و دانشگاه تهران آغاز شـد
راحله خالقي در تفاهم نامه اي كه سه شنبه گذشته ميان حبيب الله بيطرف، معاون مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت به عنوان نماينده وزارت نفت و محمود نيلي احمد آبادي، رئيس دانشگاه تهران، به منظور گسترش همکاري، تبادل فكر، انديشه و ارتباط صنعت نفت با دانشگاه تهران به امضا رسيد، موزه هاي نفت همكاري خود را در زمينه هاي پژوهشي، علمي، صنعتي و هنري با دانشگاه تهران آغاز کرد. در اين تفاهم نامه، زمينه هاي همکاري و نحوه اجرا در قالب 15 ماده مطرح شده است. مشاركت در انجام طرح ها و مطالعات كاربردي، همكاري در انتشار كتب تاليفي و ترجمه، برگزاري انواع نشست ها، همايش ها و كارگاه هاي آموزشي و پژوهشي در سطح ملي و بين المللي، حمايت از پايان نامه ها، مطالعات پژوهشي، كارگاه هاي طراحي و هنري در مقطع كارشناسي ارشد و دكترا از جمله مفاد اين تفاهم نامه هستند. همچنين بر اساس اين تفاهم نامه، دانشگاه تهران متعهد مي شود طرح هاي پژوهشي مورد نياز مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت را پس از تصويب مراجع ذي ربط و تامين اعتبار آن ها، اجرا کند. ايجاد زمينه هاي لازم براي انجام بازديدهاي علمي و تحقيقاتي از مراکز، موسسات و آزمايشگاه هاي متعلق به دانشگاه و صنعت نفت نيز از جمله تعهدات قيد شده ميان اين دو نهاد است. اين نشست با هدف و آشنايي بيشتر با فرهنگ صنعتي نوين در دنيا تحت عنوان ميراث صنعتي برگزار شد که به تازگي در مراکز آموزشي کشور بويژه دانشگاه تهران مورد توجه ويژه قرار گرفته است. اهميت اين موضوع آنچنان بود که پيش از اين آيين، گروه مرمت دانشکده معماري دانشگاه تهران، سميناري يک روزه را با عنوان طراحي و انطباق پذيري پالايشگاه هاي نفتي با موزه با حضور دانشجويان و استادان دانشگاه و مسئولان موزه هاي صنعت نفت برگزار کرد. مطلبي که در ادامه مي خوانيد، اهم بياناتي است که در نشست هفته گذشته مطرح شد. ضروري است در ابتدا اندکي با مفهوم ميراث صنعتي آشنا شويم.
تعريف ميراث صنعتي
ميراث صنعتي شامل آثار به جاي مانده از يک فرهنگ صنعتي است که نشانگر ارزش تاريخ فناوري از لحاظ اجتماعي، علمي و معماري است. به بيان ساده تر، ميراث صنعتي شامل بقاياي مواد صنعتي مانند مکان ها، بناها، گياهان، ماشين آلات و تجهيزات است. ميراث صنعتي همچنين به خانه ها، مجتمع هاي صنعتي، مناظر صنعتي، محصولات و فناوري ها و اسناد جامعه صنعتي اشاره دارد. حفظ اين ميراث، به شيوه هاي علمي و تخصصي امروز، مورد توجه بسياري از مراکز تحقيقاتي و پژوهشي قرار گرفته است. از جمله اين تلاش ها مي توان به تشکيل کميته بين المللي حفظ ميراث صنعتي (TICCIH ) اشاره کرد که هدف آن ترويج، توسعه و مطالعه باستان شناسي صنعتي و حفاظت از ميراث صنعتي است. ايران از سال 1391 به اين کميته پيوست و پيروز حناچي، مدير گروه مرمت ابنيه و بافت دانشکده معماري دانشگاه تهران، نماينده ايران در اين کميته است.
وزارت نفت به ظرفيت هاي علمي دانشگاه تهران باور دارد
حبيب الله بيطرف، معاون مهندسي، پژوهشي و فناوري وزارت نفت از مسئولان حاضر و نماينده وزارت نفت در عقد اين تفاهم نامه، با ابراز خرسندي از انعقاد اين پيمان همکاري و توسعه تعاملات صنعتي، پژوهشي، علمي و هنري گفت: وزارت نفت به ظرفيت هاي علمي، فناوري و پژوهشي دانشگاه هاي معتبر ايراني بويژه دانشگاه تهران باور دارد و در حوزه هاي مختلف از اين ظرفيت ها استفاده مي کند، به طوري که در حوزه هاي بالادستي و پايين دستي، مهندسي مخازن، پتروشيمي، پالايش و حتي گاز توانسته ايم به راهکارهاي علمي و کاربردي خوبي با دانشگاه دست يابيم. اين همکاري ها در حد شعار نيست و دانشگاه و صنعت نفت در زمينه پژوهش و انتقال فناوري فراتر رفته و ايجاد انستيتوها و مراکز تخصصي ازدياد برداشت، نمونه اي از تحقق اين اهداف است که مي تواند سال ها به عنوان هسته اجرايي و عملي خدمات ارائه کند. مجموعه صنعت نفت در تلاش است با کمک شما و با اتکاي ظرفيت هاي داخلي و بالغ کشور، کار خود را بهتر انجام دهد تا نتايج ماندگاري برجا بماند. وزير نفت، پرچم دار اين موضوع است و با سندي که امروز امضا خواهد شد، مي خواهيم اين کار را رسميت ببخشيم و چارچوبي را براي تداوم آن ايجاد کنيم که مقطعي نباشد.
حمايت بخش دانشگاهي در حفظ ميراث صنعتي
اکبر نعمت الهي، مدير موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت از ديگر مسئولان حاضر و باني برنامه ريزي و انعقاد اين تفاهم نامه، با تاکيد بر گسترش تعامل ميان دانشگاه و صنعت و سازمان دهي اين ارتباط اظهار داشت: طي نشست هايي که اين مديريت با دانشکده معماري دانشگاه تهران برگزار کرد، تصميم گرفته شد تا اين همکاري، شکل سازمان يافته تري به خود بگيرد. صنعت نفت در دوران اصلاحات، خيز بلندي برداشت تا بتواند موزه اي در صنعت نفت ايجاد کند و فعاليت هايي نيز در اين زمينه انجام داد. اين امر ميسر نشد تا سال 92 که دوباره وزير نفت، بيژن زنگنه به روي کار آمد تا ايجاد موزه ها را در اولويت برنامه هاي صنعت نفت قرار دهد. اين پروژه در سال 93 کليد خورد و مسئوليت اجراي آن به عهده من گذاشته شد. طرح اوليه با ايجاد سه موزه در شهرهاي مسجدسليمان، آبادان و تهران آغاز و متناسب با تاريخچه هرکدام، رويکرد متفاوتي براي هريک در نظر گرفته شد. موضوع اصلي در موزه نفت مسجد سليمان، کشف و توليد نفت و همچنين توسعه فناوري هاي اوليه مرتبط با آن، در موزه آبادان، پالايش و صادرات نفت و در موزه تهران، علوم و فناوري است. نعمت الهي، در ادامه از انتخاب مشاوران اصلح و زبده در راه اندازي هريک از موزه ها سخن گفت و افزود: ما براي هريک از اين موزه ها مشاور گرفتيم و فاز مطالعاتي آغاز شد. در ابتدا و باتوجه به پژوهش هاي انجام شده، بنا بود شهرهاي مسجدسليمان و آبادان، شهر موزه شوند؛ چرا که گوشه گوشه آن با نفت در ارتباط است. اما باتوجه به وسعت کار، تصميم بر آن شد که در فاز نخست، نقاط مهم و کليدي به موزه تبديل شوند که براي شهرهاي آبادان و مسجدسليمان، هريک پنج موقعيت انتخاب شدند. مدير موزه ها و مرکز اسناد با اشاره به ديگر موزه هاي نفت گفت: 22 نقطه تاريخي ديگر در کشور براي موزه شدن انتخاب شده اند که پروژه مطالعاتي آن در دست انجام است. تاکنون دو موزه به بهره برداري رسيده است؛ موزه بنزين خانه آبادان و سبزوار و سه موزه ديگر نيز سال جاري به بهره برداري خواهند رسيد: موزه کارآموزان آبادان، موزه نفت کرمان و موزه بنزين خانه دروازه دولت. از ديگر نيز فعاليت هاي مهم اين مديريت نيز مي توانم به ثبت ملي 124 نقطه تاريخي در کشور اشاره کنم که ثبت ملي مابقي آنها در سازمان ميراث فرهنگي در حال انجام است. وي در پايان به ديگر فعاليت هاي اين مجموعه اشاره کرد و گفت: از مهم ترين فعاليت هاي اين مجموعه، شناسايي و گردآوري اشيا و اسناد قديمي صنعت نفت در سطح کشور است که بخش جمع آوري شده آن در حال مرمت و بازسازي است. ما تاکنون توانسته ايم بيش از 25 ميليون برگ سند جمع آوري کنيم که بخشي از آنها آماده و مرمت شده اند. ما به اسنادي دست پيدا کرده ايم که عمر آنها بيش از عمر صنعت نفت در کشور است، يعني 127 سال و همچنين نقشه هايي که با دست کشيده شده اند. ما کار بزرگي را شروع کرده ايم، بنابراين به حمايت بخش دانشگاهي کشور نياز داريم تا اين وظيفه ملي را به سرانجام برسانيم.
موزه فقط تاريخ نيست، آينده است
محمود نيلي احمدآبادي، رئيس دانشگاه تهران هم در اين نشست، ضمن تشکر از رويکرد وزارت نفت در همکاري هاي مشترک با دانشگاه گفت: ما در زماني که مهندس زنگنه، تصدي وزارت نفت و مهندس بيطرف، تصدي وزارت نيرو را به عهده داشتند، بهترين تجربه هاي دانشگاهي را به دست آورديم. ما الگوهاي جديدي را براي ارتباط ميان صنعت و دانشگاه ابداع کرديم و توسعه داديم و امروز اين الگوها به عنوان الگوهايي فراگير در سطح کشور مطرح شده اند. تشکيل موسسات نوع سوم در قالب مشارکت دانشگاه و صنعت از جمله اين الگوهاست. دانشگاه به واسطه اين الگوها، يک زيست بوم همکاري مشترک ميان متخصصان صنعت و محققان دانشگاه ايجاد کرده و مرزهاي دانشگاه و صنعت را برداشته است. نيلي احمد آبادي با تاکيد بر حفظ چارچوب هاي قانوني و حقوقي اذعان داشت: اگرچه سيستم کارفرمايي و پژوهشگري وجود دارد؛ اما در تصميم سازي و تصميم گيري کار مشترک انجام مي شود. بحث هاي حقوقي و قانوني پابرجا خواهند ماند؛ اما تعامل و همکاري، محور همه اين کار است. وي با ابراز خرسندي از حمايت هاي وزير نفت، اين حرکت را جرياني پايدار خواند و اظهار اميدواري کرد که اين اقدام، الگويي شود براي ساير نهادها و موسسات داخلي. نيلي احمدآبادي در ادامه از دانشگاه تهران به عنوان يک اثر تاريخي و ميراث ملي ياد کرد که هم به لحاظ جايگاه علمي در کشور، جزو آثار تاريخي و ملي محسوب مي شود و هم از جنبه معماري و ساخت بنا. رئيس دانشگاه تهران در ادامه، تشکيل موسسات و شکل گيري مراکز تخصصي مشترک را نتيجه همکاري سازنده ميان اين دو نهاد عنوان کرد و گفت: برخي ساختمان ها و مجموعه ها، توان تبديل شدن به موزه هاي نسل اول و برخي ديگر ظرفيت تبديل به موزه هاي نسل سوم و چهارم را دارند. وي در پايان بر اهميت نقش و جنبه آموزشي موزه ها تاکيد کرد و اظهار داشت: موزه فقط يک تاريخ نيست، يک آينده است و دانشگاه مي تواند در ايجاد خلاقيت، نوآوري و برقراري ارتباط بيشتر با مخاطب کمک کند. من اطمينان دارم با نگاهي که وزارت نفت به اين موضوع دارد، در آينده شاهد اتفاقات بزرگي خواهيم بود.
صنعت؛ تهديد يا فرصت؟
پيروز حناچي، مدير گروه مرمت ابنيه و بافت دانشکده معماري دانشگاه تهران با اشاره به جايگاه ميراث صنعتي و اهميت آن در حفظ صنايع قديمي، تاريخي و اثرگذار در دنيا گفت: ميراث صنعتي، تحولات بسياري را در دنيا به وجود آورده است. به دنبال انقلاب صنعتي و توسعه شهري و متعاقب آن بروز برخي مشکلات و مسائل که بر اثر توسعه صنعت در شهرها ايجاد شده، بسياري از صنايع در شهرها از حوزه انتفاع خارج شده اند. اين مسئله در ابتدا يک تهديد به شمار مي آمد، اما با تبديل آنها به ميراث فرهنگي و تاريخي، اين تهديد جاي خود را به فرصت داد و سرآغازي شد براي ظهور تحولات و ايجاد يک جريان جهاني. به طور مثال تبديل نيروگاه برقي در انگلستان و يک بندر نفتي در بلژيک به موزه. اولين کنفرانس جهاني هم در اين حوزه در آيرون بريج انگلستان برگزار شد و به دنبال آن سازماني جهاني شکل گرفت به نام TICCIH و پروفسور مارتين، استاد دانشگاه ميشيگان رياست آن را برعهده گرفت و ما هم به عضويت اين مجموعه در آمديم. سندي هم به همين منظور در سال 2003 در روسيه نگاشته شد که بر اساس مفاد قيد شده در آن، آثار صنعتي به دلايل ارزش جهاني بايد حفظ شوند. وي در ادامه به صنايعي که ميراث صنعتي وارد آن شده از جمله کشاورزي، سراميک، ارتباطات، انرژي، نفت، نيرو، شيشه، آهن، چرم، فولاد، حمل و نقل دريايي، مکانيک، متالوژي، معادن، کاغذ، نساجي، توريسم، آب و ... اشاره کرد و افزود: ما خوشحاليم که صنعت نفت ايران در اين حوزه پيشروست. اميدواريم با اين همکاري دو جانبه، جلسات TICCIH را در ايران و با حضور صنعت نفت برگزار کنيم.