قلب تپنده نفت جنوب
علي کاظيم پور شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران، يکي از شرکت هاي مهم زير مجموعه شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب است.قرار گرفتن تأسيسات اين شرکت در چهار استان کهگيلويه و بوير احمد، خوزستان، بوشهر و فارس از ويژگي هاي اين شرکت به شمار مي رود که در کنار قرار گرفتن تلمبه خانه عظيم گوره و چندراهه نفت خام صادراتي کشور در حوزه عملياتي اين شرکت، گچساران را به قلب صادرات نفت خام کشور تبديل کرده است. نفت گچساران و چند شرکت مهم ديگر، با خط لوله به تلمبه خانه گوره منتقل شده و با افزايش فشار، در نهايت به سمت پايانه خارک براي صادرات هدايت مي شود. راهبري تمام اين مراحل، تعمير و نگهداري اين تأسيسات بر عهده کارکنان تلاشگر شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران است. شركت بهره برداري نفت وگاز گچساران، يكي از شركت هاي مهم فرعي تابع شركت ملي مناطق نفت خيز جنوب و دومين توليد كننده نفت خام است كه با متوسط توليد 630 هزار بشكه نفت و بيش از يك ميليارد فوت مكعب گاز خشك در روز، سهم عمده اي در تأمين درآمدهاي اقتصادي كشور دارد. همچنين قرار گرفتن تلمبه خانه گوره و چندراهه بزرگ نفت خام صادراتي ايران در حوزه عملياتي اين شركت در ساحل گناوه، گچساران را به عنوان يك شركت مهم در عرصه توليد و صدور نفت خام مطرح کرده است. اداره مركزي اين شركت از نظر جغرافيايي در استان كهگيلويه و بويراحمد واقع شده است؛ اما تأسيسات شركت در چهار استان كهگيلويه و بويراحمد، خوزستان، بوشهر و فارس قراردارد. همين ويژگي خاص، موقعيت اين شركت را در بين ساير شركت ها از درجه اهميت ويژه اي برخوردار کرده است.
تاريخچه و موقعيت
ميدان نفتي گچساران در فاصله 220 كيلومتري جنوب شرقي اهواز قرار گرفته و شامل سازندهاي شكافدار آسماري و بنگستان مي شود كه در جهت عمومي شمال غربي/ جنوب شرقي طاقديس هاي ميادين نفتي جنوب ايران واقع شده است.
عمده توليد نفت، از سازند آسماري اين ميدان صورت مي گيرد كه عمدتاً از سنگ هاي كربناتي تشكيل شده است.
مخزن نفتي گچساران در سال هاي 1302 تا 1303 مورد مطالعه قرار گرفت و چاه شماره (يك) در سال 1304 در اين منطقه حفاري شد. اولين چاه توليدي چاه شماره (13) با دبي 12 هزار بشكه در روز بود كه در سال 1318 راه اندازي شد.
طي ده سال اول 5 حلقه چاه در گچساران حفاري و اين تعداد تا زمان ملي شدن صنعت نفت به 14 حلقه رسيد، ولي فقط چاه هاي شماره 8 ( با دبي 13 هزار بشكه در روز) و شماره13(با دبي 12 هزار بشكه در روز) توليدي بودند. اولين چاه بنگستاني كه به توليد رسيد، چاه شماره 36 بود كه بهره برداري از آن از سال 1340 آغاز شد.
تاريخچه بهره برداري از مخزن نشان مي دهد كه به جز يك دوره كوتاه بين سال هاي 1330 تا 1332، توليد از مخزن گچساران همواره ادامه و ميزان توليد نيز سير صعودي داشته است، به طوري كه در سال 1353 به حداكثر ميزان بالغ بر 940 هزار بشكه در روز رسيد و بيشترين توليد از چاه شماره (35 ) به ميزان 90 هزار بشكه در روز بود، ضمن اينکه اولين واحد بهره برداري (واحد بهره برداري گچساران يک) در سال 1322با ظرفيت اسمي 245 هزار بشكه در روز احداث شد و در مدار قرارگرفت، همچنين صادرات نفت از طريق تلمبه خانه گوره از سال 1346 شروع شد و كماكان ادامه دارد.
مخازن و تأسيسات
تعداد تأسيسات شركت گچساران تا قبل از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي 9 واحد بهره برداري، 2 واحد نمكزدايي، يک مجتمع گاز و گاز مايع و تعداد چاه هاي حفاري شده 235 حلقه بود.در حال حاضر شركت بهره برداري نفت وگاز گچساران، مسئوليت توليد صيانت شده از 17 ميدان نفتي را با توليد روزانه 3 /619 هزار بشکه در روز(ميانگين دبي توليد سال 96) با استفاده از807 حلقه چاه، 10 واحد بهره برداري، 7 واحد نمكزدايي، 12 ايستگاه تقويت فشار و تزريق گاز، 3 مجتمع پالايشگاهي گاز و گازمايع شامل پالايشگاه گاز و گاز مايع900 پازنان2 و پالايشگاه هاي گاز و گاز مايع1200 گچساران و 1300 سياهمكان، سيستم توليد و تزريق گاز پازنان/گچساران، سيستم انتقال گاز خط لوله 42 اينچ آغار/ دالان مشتمل بر 12 ايستگاه شيرخانه و لخته گير مايع بين راهي، 8 آزمايشگاه شيميايي، 6 واحد آبرساني، 79 مجموعه تفكيك گر سرچاهي و 27 مجموعه تفكيك و تقويت فشار سرچاهي (در کل 106 مجموعه )، 3 ايستگاه برق و 7 هزار و 113كيلومتر خط لوله 4 تا 52 اينچ را بر عهده دارد.
اين شركت داراي 16 مخزن در مدار است كه عمده توليد نفت آن از مخازن گچساران، بي بي حكيمه و رگ سفيد2 صورت مي گيرد.
مخازن بينك، گلخاري، نرگسي، چلينگر، پازنان2، منصور آباد، سياهمكان، گرنگان، سولابدر، چهاربيشه، رودك، كيلوركريم و خويز نيز به ترتيب چهارمين تا شانزدهمين مخازن در مدار اين شركت محسوب مي شوند.
توليد و تزريق گاز
بر اساس مطالعات انجام شده، بيشترين بازيافت نفت از مخازن گچساران و بي بي حكيمه زماني ميسر خواهد بود كه تزريق گاز در اين مخازن انجام شود که در اين زمينه از سال 1356 تاكنون، گاز گنبدي مخزن پازنان پس از فرآورش در كارخانه گاز و گاز مايع900 از طريق خط لوله 26 اينچ انتقال گاز در ميدان گچساران تزريق مي شود. علاوه بر آن طي سال به طور متوسط، روزانه حدود 300 ميليون فوت مكعب گاز همراه نفت مخزن گچساران جمع آوري شده و پس از فرآورش در 4 ايستگاه تقويت فشار ضعيف و مايع گيري و شيرين سازي در پالايشگاه گازوگازمايع 1200، ميزان 190ميليون فوت مكعب از آن به اضافه 470 ميليون فوت مكعب گاز گنبدي پازنان در 18 حلقه چاه تزريق مي شود. در مخزن بي بي حكيمه نيز از آبان ماه سال 1374 تاكنون تزريق گاز انجام شده كه به طور متوسط روزانه حدود 120 ميليون فوت مكعب گاز همراه نفت ميادين رگ سفيد و بي بي حكيمه جمع آوري و پس از فرآورش در 5 ايستگاه تقويت فشار ضعيف (ايستگاه رگ سفيد يک مربوط به شركت آغاجاري)، مايع گيري و شيرين سازي در پالايشگاه گاز و گازمايع 1300 و فشار افزايي در ايستگاه تزريق گاز سياهمكان، 70 ميليون فوت مكعب از آن به اضافه حدود 150 ميليون فوت مكعب در روز گاز گنبدي مخزن پازنان در 6 حلقه چاه در مخزن بي بي حكيمه تزريق مي شود.
توليد گاز مايع و نفتا
علاوه بر توليد نفت و گاز، گازمايع و نفتا نيز از ديگر توليدات با ارزش اين شركت است كه گازمايع در مجتمع هاي پالايشگاهي گاز و گاز مايع1200 و1300 گچساران و بي بي حكيمه به ميزان 23 هزار بشکه در روز و نفتا درمجتمع گازوگازمايع900 پازنان(2) به ميزان 13 ه ب ر توليد مي شود. نفتا به مايعات سنگين گازي اطلاق مي شود كه پس از فرآورش گاز و مايعات گازي در مجتمع گاز و گاز مايع900 به دست مي آيد.
اين محصول، به عنوان خوراك مجتمع پتروشيمي بوعلي سينا بندر امام استفاده مي شود و در نتيجه، ارزش افزوده زيادي را ايجاد مي کند.
گازمايع يا ان جي ال نيز پس از شيرين سازي گازهاي ترش دريافتي از واحدهاي تقويت فشار و تزريق گاز در مجتمع هاي پالايشگاهي 1300 و 1200 و طي فرآيندهاي خاص آبزدايي، ايجاد سرمايش با استفاده از سيكل تبريد پروپان و در نهايت پايين آوردن درجه حرارت سيال تا 30- درجه سانتي گراد توليد و براي تأمين بخشي از خوراك مجتمع هاي پتروشيمي بندر امام ارسال مي شود.
اقدام ها و موفقيت هاي کسب شده در سال هاي گذشته
1- ساخت سه دستگاه تفكيك گر سيار MOSهركدام با ظرفيت حدود 2 هزار بشكه نفت در روز به منظور انجام آزمايش چاه ها
2- ساخت 6 دستگاه چاه پيما براي انجام آزمايش هاي درون چاهي در راستاي توليد صيانتي
3-انجام پروژه مطالعه و بررسي تعداد 44 حلقه از چاه هاي غير قابل تعمير بي بي حكيمه و توليدي کردن آنها كه با پيگيري و در نهايت اعلام قابل تعمير بودن تعداد 37 حلقه از آنها كه از سال 94 تاكنون 19حلقه از چاه هاي مذكور تعمير و بادبي 5/10هزار بشكه در روز در مدار توليد قرار گرفتند و 3 حلقه ازچاه ها نيزدر حال تعمير هستند و تعمير بقيه آنها در سال هاي آينده برنامه ريزي شده است.
4-شناسايي، برقراري ارتباط و واگذاري تعميرات اساسي توربين هاي سولار سنتار براي اولين بار به بخش خصوصي كه با حمايت فني، به تعميرات اساسي دو دستگاه توربين سولار منجر شد و در ادامه ازطريق شركت ملي مناطق نفت خيز جنوب، ساخت روتور توربين سولار و ارائه در نمايشگاه بين المللي نفت و گاز را به دنبال داشت.
5- تميزسازي و رفع مانع دوره اي چاه هاي رگ سفيد و سياهمكان به منظورجلوگيري ازتوليد آسفالت در راستاي تثبيت توليد
6-نصب تلمبه در مجموعه هاي تفكيك و تقويت فشار چهاربيشه يک و گ س301 و منصورآباد3
7-تلاش، برنامه ريزي و پيگيري رفع تنگناهاي تعميراتي ازطريق مهندسي معكوس، حمايت از سازندگان داخلي و ساخت قطعات از سوي آنها و همچنين تعمير و ساخت برخي قطعات در كارگاه مركزي شركت، به گونه اي كه بسياري از تهديد هاي ناشي از تحريم به فرصت تبديل شده است، ازجمله ساخت قطعات توربين هاي وركسپور در تلمبه خانه استراتژيك گوره و پروانه كمپرسور كوپربسمر در مجتمع گاز و گازمايع 900
8-رفع مشكل لرزش كمپرسورهاي ايستگاه تقويت فشار بينك با استفاده از توان نيروهاي با تجربه و امكانات موجود و حذف پروژه مربوطه با اعتبار حدود سه ميليارد تومان
9- برنامه ريزي و برگزاري جلسات مستمر درخصوص پيگيري اجراي اقدام هاي اصلاحي و پيشگيرانه و پيشنهادهاي تصويب شده منتج از مميزي ها، بازنگري مديريت و نظام مشاركت
10- استقرار و اجرايي کردن سيستم نظام پيشنهادها و برگزاري جشنواره هاي ساليانه، به طوري با ايجاد بستر همدلي و مشاركت، سرانه پيشنهاد از 0/7به 2/2 ( يعني بيش از سه برابر) افزايش يافته و از زمان اجرا تاكنون 9460 ميليارد ريال سود و صرفه حاصل شده، در حالي كه تاكنون فقط مبلغ دو ميليارد ريال پاداش داده شده است.
11-جمع آوري مخزن و تجهيزات مجموعه تفكيك گر چاه 232 ميدان گچساران و استفاده از مخزن و تجهيزات مربوطه به منظور توسعه تسهيلات توليد ميدان منصورآباد
12-توليد بهينه از چاه هاي پتانسيل دار و چاه هاي تناوبي به منظور تحقق بخشي از برنامه ساليانه توليد نفت خام ( برنامه ترميمي ساليانه)
13-ساخت انواع قطعات مورد نياز توربين هاي ورکسپور،کلارک، سولار، رستون، رولزرويس (نشت بندهاي تفلوني « بوش» چرخ دنده ها و ...)
14-اجرا و راه اندازي طرح پيشنهادي دريافت گاز سرچاهي ايستگاه رگ سفيد(يک) با برقراري ارتباط خطوط لوله گاز خروجي رگ سفيد (يک) و ورودي ايستگاه رگ سفيد 2 در زمان توقف رديف هاي آن روزانه به ميزان MMSCFD18.
*تحقق 9/100درصدي توليد واقعي نسبت به توليد تعهد شده
*توليدحدود 910 هزاربشكه نفت خام با استفاده از دستگاه هاي تفكيك گرسيار (MOT , MOS) و جلوگيري از سوزاندن نفت در گودال هاي سوخت به منظور حفظ محيط زيست
*راه اندازي 10حلقه چاه توسعه اي با ميزان توليد 11 هزار بشكه در روز
* راه اندازي 13حلقه چاه تعميري با ميزان توليد5/11هزار بشكه در روز
* راه اندازي وافزايش دبي چاه هاي موجود با اقدام هاي ترميمي 47 هزار بشكه درروز
*تميزسازي، بررسي وضعيت و انجام آزمايش هاي جرياني - 103 مورد
*بررسي و انجام آزمايش هاي نسبت حجمي گازبه نفت چاه ها - 115 مورد
*تهيه و ارائه 51 مورد اصلاحيه در تاسيسات نفت، گاز و مجتمع هاي گاز وگازمايع
*موفقيت در تجديد اعتبار گواهينامه هاي مديريت كيفيت ISO9001:2015، زيست محيطي ISO14001:2015، ايمني و بهداشت حرفه اي OHSAS18001:2007 و تمديد اعتبار گواهينامه هاي سيستم مديريت بهداشت، ايمني ومحيط زيست HSE E&P FORUM:1994 و مديريت كيفيت ويژه صنايع نفت و گاز پتروشيمي ISO/TS29001:2010
*تعميرات اساسي 67 دستگاه مخزن تحت فشار درون واحدي و سرچاهي
* تعميركلي، ايمن سازي وتوپكراني خطوط لوله نفت وگاز چاه ها و تفكيك گرها- 287 مورد
* ايمن سازي نقاط بحراني خط لوله 10 اينچ انتقال گاز ايستگاه تقويت فشار بي بي حکيمه 1 به 2 حدفاصل کيلومتر صفر تا 28
*ايمن سازي خط لوله 16اينچ گاز خروجي ايستگاه رگ سفيد 2 به سياهمکان (از کيلومتر 30400 تا 31400 ) به طول 1000 متر
*ايمن سازي خط لوله 16اينچ گاز خروجي ايستگاه فشار ضعيف بي بي حکيمه 2 به سياهمکان ( در انتهاي خط به طول 1000 متر)
* ايمن سازي خط لوله 10 اينچ گاز خروجي ايستگاه گاز رگ سفيد 1 به 2 ( از کيلومتر 23 تا 24 ) و تعمير 7 نقطه بحراني منتج از توپکراني هوشمند
* ايمن سازي خط لوله 16 اينچ گاز خروجي ايستگاه گاز رگ سفيد 2 به سياهمکان ( از کيلومتر صفر تا 1/5)
* بهينه سازي و ايمن سازي خطوط لوله رو زميني و زير زميني گچساران 3 و4
* راه اندازي واحد نمكزدايي گچساران3 با ظرفيت 110 هزار بشكه در روز كه معادل 20 هزار بشكه نفت از توليدات اين شرکت اضافه شد.
* راه اندازي واحد نمكزدايي بي بي حكيمه يک با ظرفيت 55 هزار بشكه در روز كه معادل 5 هزار بشكه نفت به توليدات شركت اضافه شد.
* ايمن سازي بخش زيادي از خطوط لوله صادراتي در تلمبه خانه گوره
* عمليات نصب، راه اندازي تلمبه هاي تقويت فشار HPS مجموعه هاي تفكيك و تقويت فشار سرچاهي رگ سفيد 18 و71 و همچنين مجموعه گلخاري در مجموع با افزايش دبي به مقدار 9 ه ب ر
* احداث و راه اندازي مجموعه تفكيك و تقويت فشار ب ح145 با دبي 10 ه ب ر