ایران و روسیه
گر چه روابط ایران و روسیه در ادوار مختلف تاریخ، همواره دارای فراز و فرودهایی بوده است؛ اما با نگاه به روابط انرژی ایران و روسیه از بدو روی کار آمدن دولت سیزدهم، تقویت و توسعه مناسبات و همکاری های دوجانبه با روسیه با همان رویکرد همسایگی دنبال شده و این کشور به عنوان شریک دیرینه ایران از مقاصد مهم کشورمان در مسیر تحقق هدف گذاری های دیپلماسی انرژی بوده است. گام نخست در این راه با سفر جواد اوجی، وزیر نفت به مسکو در دی سال ۱۴۰۰ آغاز شد. جواد اوجی ۲۸ دی پارسال، به عنوان رئیس ایرانی کمیسیون مشترک ایران و روسیه عازم مسکو شد؛ سفری که به امضای اسناد مهمی برای توسعه میدان های نفت و گاز، پتروپالایشگاه و انتقال فناوری انجامید و وزیر نفت پس از دیدارهای فشرده در مسکو اعلام کرد: «به جرأت می گویم که یکی از پربارترین سفرها بود و بسیار بیشتر از آنچه انتظار داشتیم، حاصل شد.»
طی سفر رئیس جمهوری و وزیر نفت به روسیه در مسیر توسعه همکاری های صنعت نفت از جمله انتقال فناوری، افزایش برداشت و ساخت برخی قطعات مورد نیاز صنعت نفت و... با این کشور تفاهمنامه همکاری امضا شد. ایران با توجه به زیرساخت های موجود آمادگی خود را برای تجارت و سوآپ گاز از روسیه به ایران و دیگر کشورهای همسایه اعلام کرد. همچنین پیشنهادهایی در زمینه تبدیل گاز به ال ان جی و صادرات در قالب آن ارائه و مقرر شد، از توان شرکت های روسی در ساخت تجهیزات و انتقال فناوری استفاده شود. از سویی پیشنهاد شد، شرکت های دو کشور با تأسیس کارخانه مشترک در ایران و تولید تجهیزات، افزون بر استفاده در ایران، آن را صادر کنند. سپس این روند با تداوم سفرها ادامه داشت که نقطه عطف آن با امضای تفاهمنامه ای میان ایران و روسیه، فصل جدیدی از مناسبات دو کشور در حوزه دیپلماسی انرژی رقم خورد؛ تفاهمنامه ای 40 میلیارد دلاری میان ایران و روسیه که از آن به عنوان بزرگ ترین سرمایه گذاری خارجی در تاریخ صنعت نفت ایران یاد می شود که زمینه های استراتژیک و توسعه میدان های نفت و گاز با اولویت میدان های مشترک میان شرکت ملی نفت ایران و گازپروم روسیه را دربرمی گیرد. طبق اعلام وزیر نفت و با توجه به مذاکرات و تفاهم با شرکت دولتی گازپروم روسیه، قرار است در زمینه تأمین گاز و اجرای پروژه صادرات گاز به کشورهای عمان و پاکستان به صورت مشترک پیگیری شود.
ایران و قطر
سفر هیأت ایرانی به قطر پس از 10 سال به منظور تقویت مناسبات اقتصادی و سیاسی و در عین حال حضور در ششمین نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی ای سی اف) را می توان تصویرتمام نمای «دیپلماسی فعال انرژی ایران» تلقی کرد؛ سیاستی مهم که از بدو روی کارآمدن دولت سیزدهم، وزارت نفت با قدرت آن را دنبال کرده است. ایران اعلام آمادگی کرد که با همه کشورهای عضو جی ای سی اف در انواع روش های موجود در تجارت گاز طبیعی و ال ان جی اعم از سوآپ مشارکت داشته باشد. راهبرد منطقه ای جمهوری اسلامی ایران نیز در طول این اجلاس، مبتنی بر افزایش تولید و صادرات گاز طبیعی و دسترسی هرچه بیشتر ملت های منطقه به این سوخت پاک اعلام شد که با توجه به شبکه توزیع گسترده گاز طبیعی در کشور ایران و با در نظر گرفتن ظرفیت ها و نیازهای موجود در منطقه، جمهوری اسلامی ایران اعلام می کند آمادگی تبدیل شدن به مسیری امن برای ترانزیت گاز بین تولیدکنندگان و بازارهای مصرف را دارد. تاکید بر ارتقای امنیت تقاضای گاز طبیعی، با پیگیری اهداف و رسالت مجمع کشورهای صادرکننده گاز و نقش ایران در تأمین بلندمدت انرژی از دیگر موارد مطرح شده از سوی اوجی در طول این سفر بودکه امضای ۱۴ سند همکاری، مشارکت فعال در «مجمع کشورهای صادرکننده گاز» (GECF) و غافل نبودن از اولویت بخشی به همکاری با کشورهای همسایه و تقویت سیاست همسایگی» از دستاوردهای آن محسوب می شود.
ایران و آمریکای جنوبی
وزیر نفت 9 اردیبهشت در رأس هیاتی، به چند کشور آمریکای لاتین از جمله ونزوئلا و نیکاراگوئه سفر و طی ملاقات با مقام های بلندپایه این کشورها بر توسعه روابط دوجانبه، بویژه در حوزه انرژی تأکید کرد. در جریان این سفرها چند تفاهمنامه و قرارداد نیز امضا شد که با توجه به اهمیت آن، به سرخط اخبار آمد.
مقصد نخست وزیر نفت، ونزوئلا بود که در سال های گذشته همواره از مقاصد اصلی دریافت فراورده های نفتی ایران بوده است. بدون شک بحران بنزین در این کشور و کمک ایران و حل این بحران هنوز در ذهن ها باقیمانده است. دولت سیزدهم نیز در تلاش برای تحکیم روابط با این شریک تجاری و گشودن مرزهای جدید همکاری با آن است. رضایت دیدار طرفین در توییت نیکولاس مادورو، رئیس جمهوری ونزوئلا بازتاب یافت که نوشت: «از جناب جواد اوجی، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران پذیرایی کردم. نشستی سازنده برای تعمیق پیوندهای برادری و همکاری در زمینه انرژی. همچنین بار دیگر بر قدردانی و محبت خود نسبت به مردم ایران تأکید کردم.»
اوجی نیز در پاسخ توییتی به آن نوشت: «امروز دیدارهایی با رئیس جمهوری محترم ونزوئلا، جناب آقای مادورو و دیگر مقام های عالی ونزوئلا داشتیم. روابط ایران و ونزوئلا سابقه تاریخی دارد و ما می خواهیم از تمامی ظرفیت ها برای توسعه روابط و همکاری های مشترک بهره گیری کنیم.»
هاوانا و ماناگو از دیگر مقاصد سفر وزیر نفت کشور بود. او در کوبا با مقام های ارشد این کشور از جمله میگل دیاز کانِل، رئیس جمهوری کوبا، ریکاردوکابریساس روس، معاون اقتصادی رئیس جمهوری کوبا، وزیران نفت و انرژی این کشور گفت وگو و راه های همکاری دو کشور در بخش انرژی را بررسی کرد و در نیکاراگوئه افزون بر دیدار و گفت وگو با دانیل اورتگا، رئیس جمهوری و گوستاوو پورراس کورتس، رئیس مجلس ملی نیکاراگوئه، در کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور با حضور شش وزیر کابینه نیکاراگوئه نیز حضور یافت و درباره همکاری های دوجانبه رایزنی کردند.
اوجی در دیدار با اورتگا تأکید کرد: ایران، یاور کشورهای آمریکای لاتین، بویژه نیکاراگوئه در روزهای سخت تحریم آمریکا بوده و است. سیاست جمهوری اسلامی ایران حمایت از حفظ استقلال، آزادی و حق تعیین سرنوشت ملت ها و مداخله نکردن در دیگر کشورهاست، از این رو مداخله بعضی از کشورها در امور داخلی نیکاراگوئه را بشدت محکوم می کنیم.
8 قرارداد و تفاهمنامه با سه کشور آمریکای لاتین در بخش های توسعه و تولید در میدان های نفت و گاز، ارتقا و نوسازی پالایشگاه ها و بهره گیری از ظرفیت های پالایشگاهی، آموزش نیروی انسانی و کارشناسی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، صدور خدمات فنی_ مهندسی و انتقال فناوری و توسعه بازارهای صادراتی نفت خام، میعانات گازی و فراورده های نفتی از جمله دستاوردهای سفر جواد اوجی، وزیر نفت و هیأت همراه به سه کشور آمریکای لاتین بود.
آنچه مسلم است، جهت گیری دیپلماسی انرژی ایران می تواند کسب سهم هرچه بیشتر در ﺗﺄمین تقاضای جهانی انرژی همراه با سهم هرچه بیشتر در ﺗﺄمین امنیت انرژی باشد؛ هدفی که به تحکیم جایگاه راهبردی برای ایران از نظر تولید، عرضه و ﺗﺄمین امنیت جریان جهانی انرژی می انجامد.
ایران و عمان
در جریان سفر اوجی به عمان براساس مذاکرات انجام شده با مقام های عمان درباره همکاری در زمینه موضوعات مختلف اقتصادی، بخصوص همکاری در بخش انرژی توافق هایی انجام شد. به عنوان محور اول توافق شد برای توسعه فازهای بعدی میدان نفتی هنگام که تنها میدان مشترک دو کشور است، کمیته فنی مشترک تشکیل شود تا در قالب کارگروهی مشترک و تیم مشترک، این میدان به صورت یکپارچه توسعه داده شود. با توجه به منابع نفتی و گازی عمان و همین طور توانمندی پیمانکاران و سازندگان ایرانی زمینه و ظرفیت بسیار خوبی برای صادرات خدمات فنی_ مهندسی ایران در بخش نفت و گاز به این کشور وجود دارد و توافق شد در بخش بالادست و پایین دست صنعت نفت، گاز، پالایشگاه ها، پتروپالایشگاه ها و تأسیسات گازی از توانمندی شرکت های ایرانی استفاده شود.
ایران و عراق
دریافت مطالبات معوقه از عراق را هم باید از عملکرد موفقیت آمیز در این دوره ارزیابی کرد که با برگزاری نشست های فشرده با وزیران نفت و برق عراق و همکاری خوب وزارت امور خارجه ایران، به امضای یک تفاهمنامه با طرف عراقی انجامید که بر اساس آن، عراق ضمن پرداخت هزینه های جاری واردات گاز از کشورمان، متعهد به پرداخت صورت حساب سال های گذشته نیز شد.
طبق اعلام وزیر نفت، طلب ۱. ۶ میلیارد دلاری گازی از کشور عراق مربوط به سال های گذشته و دولت قبل بوده که با شروع دولت مردمی سیزدهم از همان ابتدا، پول صادرات گاز به کشور عراق به صورت ماهانه و جاری دریافت شده است.
براین اساس، طبق اعلام وزیر نفت هم اکنون ایران هیچ گونه طلب گازی قدیمی از کشور عراق ندارد.
افزايش صادرات و تسويه تمام مطالبات فروش نفت
خروج از انفعال در برابر تحریم ها و رشد صادرات از دیگر مواردی بود که اوجی همواره بر آن تاکید داشت؛ موضوعی که با دستور او در برنامه قرار گرفت و سعی شد تا با تمركز ويژه بر شيوه هاي نوين بازاریابی، سهم ايران در سبد صادرات نفتي جهان را افزايش دهد.
برای دستيابي به اين هدف تلاش شد تا ضمن احیای برخی بازارهای از دست رفته طی دوران تحریم، از تمام ظرفیت ها، از جمله ظرفيت بخش خصوصی در اين زمينه استفاده شود تا به دور از حصار تعاملات محدود، فروش نفت ايران افزايش يابد.
نتیجه اين تلاش ها به موفقيت هاي قابل توجهي در زمينه فروش نفت منجرشد، به عبارت دیگر با ایجاد تنوع در قراردادهای فروش نفت و بازاریابی های بسیار دقیق توانستیم فروش نفت را افزایش دهیم. من و همکارانم از آن زمان تاکنون برای فروش نفت خام پشت میز ننشسته ایم و همواره شبانه روز در تلاش برای یافتن راهکارهای مختلف برای دور زدن تحریم و افزایش فروش بوده ایم.
وی با تأکید بر اینکه مشتریانی خوب در آمریکای لاتین، آسیا و حتی اروپا برای نفت و میعانات گازی ایران پیدا کردیم، افزود: ما برای فروش نفت دنیا را دور زدیم و مشتریان جدید خوبی پیدا کردیم که نفت ما با تأسیسات پالایشگاهی آنها سازگاری داشت؛ همچنین تهاتر نفت با کالاهای اساسی یکی دیگر از روش های ما برای فروش نفت خام بوده و هست.
وزیر نفت شناسایی پالایشگاه های فراسرزمینی و استفاده از ظرفیت خالی آنها برای پالایش نفت خام ایران را از دیگر روش های فروش نفت خام و میعانات گازی دانست و گفت: هم اکنون ۸۰ درصد از فروش نفت خام ایران به صورت نقدی و با ارزهای خارجی انجام می شود و پول نفت را تمام و کمال گرفته ایم و این روند ادامه دارد.
دفاع از سهم ایران در اوپک
رویکرد مهم وزیر نفت در نشست های مختلف اوپک و اوپک پلاس همواره با تاکید بر بازپس گیری سهم ایران در اوپک و احیای سهم در بازارهای جهانی نفت خام همراه بوده است. این روزها نیز با رسیدن مذاکرات وین به مقصد نهایی، مهم ترین حوزه ای که از این شرایط تأثیر خواهد پذیرفت، بازار جهانی نفت است. جواد اوجی اعلام کرده است: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در سریع ترین زمان ممکن، مقدار عرضه نفت خود به بازارهای جهانی را افزایش دهد و با توجه به برنامه ریزی ها و اقدام های انجام شده در سطح وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران، قادر هستیم بسرعت تولید نفت را افزایش دهیم و نیاز مشتریان خود را تأمین کنیم.