همراهی یک روز کاری با کارگران تعمیرات اساسی پالایشگاه تهران
تعمیرات در واحد ج
سمیه راهپیماپالایشگاه تهران بابیش از نیم قرن قدمت، از نظر موقعیت جغرافیایی در جنوب شهر تهران، در همجواری شهر ری واقع شده است و مهم ترین بخش آن به پالایشگاه جنوبی اختصاص داردکه سولفورزدایی نفت سفید وسولفورزدایی نفت گاز درآن انجام می شود. بخش شمالی پالایشگاه تهران از 10 سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرده و از آن به منطقه «ج» یاد می شود، به دلیل نزدیکی به شهر با هدف رعایت مسائل زیست محیطی احداث شده است. تعمیرات اساسی در پالایشگاه های نفت که در تامین سوخت نقشی اساسی دارند، فعالیتی بسیار مهم است که به نوعی جان بخشی دوباره به فعالیت آنها به شمار می رود. این مهم در بازه زمانی مشخص ۳ تا ۴سال تعمیرات اساسی با هدف رفع عیوب و در صورت امکان، تعویض قطعات واحدها در دستور کار پالایشگاه ها قرارمی گیرد. گزارش پیش رو نیز با رویکرد تعمیرات اساسی پالایشگاه تهران در واحدهای مختلف آن از جمله سولفورزدایی از نفت سفید، سولفورزدایی از نفت گاز، واحد هیدروژن شماره ۳، واحد گوگردسازی شماره ۳، واحدهای آمین ۲ شمالی و جنوبی و واحد آب ترش تهیه شده است. عملیات تعمیرات اساسی دراین پالایشگاه چندی پیش شروع شده و در هفته پیش رو به پایان خواهد رسید. آنچه از نظرتان می گذرد، شرحی است بر روند اجرای این عملیات مهم در یک روز کاری که در گفت وگو با مهندسان، بخش هایی از آنها نام برده شد. نمی دانم چه تصویری از یک پالایشگاه نفت دارید؛ شاید تصویری از آن را در قاب تلویزیون و عکسی از آن را در مجله ای تخصصی یایکی از روزنامه ها دیده باشید که به طورحتم نمی تواندگویای عظمت واقعی آن باشد؛ اما آنچه واقعیت دارد اینکه برای خود شهری است از لوله، اتصالات به هم پیوسته و دودکش که در نگاه اول از دیدن آن گیج می شوی؛ اما با کمی دقت نظر، به نظم و نظام، ظرافت چینش حجم عظیمی از آهن و فولاد و از همه مهم تر فعالیتی که در چنین محیطی سخت انجام می شود، پی خواهی برد؛ البته همه اینها به مدد متخصصان وکارکنانی است که در آن فعالیت می کنند. حال تصورکنید نظم و چیدمان بخش هایی از این پالایشگاه به منظورجان بخشی دوباره به آنها برای مدتی به هم بریزد و قطعات و اتصالات آن جدا شود. این رخداد در دستور کارپالایشگاه تهران قرار گرفته و گروه هایی در بخش های مختلف آن تلاش می کند به بهترین نحو و در زمانی مشخص این مهم را انجام دهند.
عقربه های ساعت روی ۹:۴۰ دقیقه ایستاده که وارد پالایشگاه تهران می شوم. با عبور از گیت حراست و اطلاعات، به سمت واحدهایی که در آنها تعمیرات اساسی صورت می گیرد، هدایت می شوم. درحین عبور از کنار تاسیسات، صدای مهیب توربین ها، حرارت و گرمای ناشی از فعالیت واحدهای فراورشی، آزار دهنده است. مهندسان به همراه تیم های عملیاتی خود، درجای جای بخش های تعیین شده برای تعمیرات اساسی در پالایشگاه تهران مشغول به کارهستند. قطرات عرق برچهره شان هویداست و با لباس های ضخیمی که بر تن دارند، ناچارند ساعت ها این شرایط را تحمل کنند و این عرق ریزی همچنان ادامه یابد.
مهم ترین رکن، رعایت نکات ایمنی
به سمت واحد تولید سولفورزدایی نفت سفید می روم؛ جایی که به تنهایی ۴۰ درصد از تامین سوخت هوایی کشور را تامین می کند و از مدار خارج شدن آن می تواند در رفت و آمد هواپیماهای مسافربری تاثیر گذار باشد؛ اما با تدابیر و تمهیدات اندیشیده شده از سوی پالایشگاه تهران، باهماهنگی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران و دیگر پالایشگاه های کشور، خللی در تامین سوخت هوایی کشور به وجود نیامده است. ماده اولیه تولید سوخت جت یا همان هواپیمای مسافربری، کاتالیست است که تا چند سال گذشته وارد می شد و به همت دانش پژوهان و شرکت های دانش بنیان کشورمان در تولید کاتالیست خودکفا شده ایم. کنجکاو بودم تا کاتالیست را از نزدیک ببینم. به همراه یکی از کارکنان عملیات، به سمت بشکه های مملو از این ماده حیاتی برای تامین سوخت کشور می روم. وقتی مشتی از آن را در دست می گیرم، زبری این ماده را احساس می کنم، مانند رشته هایی در ابعادکوچک است که با قرارگرفتن در دیگ ها و مبدل های حرارتی، طی فرایندی به مایع تبدیل می شود. فرشاد عظیمی نیا که کارشناس ارشد مهندسی پالایش واحدهای تصفیه دیزل و سوخت جت پالایشگاه تهران است، می گوید: تعمیرات اساسی به تولید محصولات با مشخصه مطلوب و استاندارد منجر می شود و برای به روز نگهداشتن واحدهای بنزین سازی بسیار لازم و ضروری است. به گفته وی، در تعمیرات اساسی، دستورکارهایی برای رفع گلوگاه های واحد تعویض کاتالیست های واحد، شامل نظافت و پاکسازی مبدل های حرارتی و برج های تقطیر ازجمله سینی های داخل کوره ها، راکتورها، ادوات و تجهیزات دوار (کمپرسورها و پمپ ها) در نظر گرفته می شود. به طور کلی، تعمیرات اساسی باعث می شود تا راندمان بهتری در طول چهارسال آینده از کارکرد واحد داشته باشیم و عمر مفید و ایمنی آن نیز افزایش یابد. عظیمی نیا ادامه می دهد: مهم ترین رکن کار در پالایشگاه، رعایت نکات ایمنی است که همه همکاران ملزم و موظف به رعایت آن هستند و رعایت این نکات در حفاظت از جان آنها و ایمنی محل کارشان بسیار مفید است.
محورهای 20 گانه مدیریت ایمنی فرایند
با شروع کار تعمیرات اساسی در یک پالایشگاه، علاوه بر کارشناسان پالایشگاه، کارگرانی به عنوان استاد کار یا کارگر ساده بعد از گذراندن دوره های آموزشی وارد پالایشگاه می شوند و هر کدام از آنها در جایی که تخصص دارند، قرار می گیرند و شروع به کار می کنند.
درتعمیرات اساسی، واحدها را می توان به اتاق عملی توصیف کرد که اجزای آن، حکم بیماری را دارد که برای عمل جراحی بیهوش می شود تا پزشکان و تکنیسین ها به مداوا بپردازند. حال در این اتاق عمل بزرگ، یکی بالای داربست است و دیگری روی ماشین نشسته و دیگری مشغول باز کردن فلنج ها و پایش آنهاست. در واحدهای تحت تعمیرات اساسی، شور و هیجان وصف ناپذیر و در عین حال پر ریسک جاری است و یک سهل انگاری ساده، می تواند فاجعه آفرین باشد.
رضا پیرمند، رئیس اچ اس ای پالایشگاه تهران در این باره می گوید: در مدیریت اچ اس ای، پالایشگاه تهران بر مبنای مدیریت ایمنی فرایند ( PSM) که شامل 20 محور است، فعالیت می کند و در تعمیرات اساسی نیز این محورها مورد استفاده و تاکیدقرار می گیرند. تعمیرات اساسی، حجم بالایی از فعالیت را به دنبال دارد، از این رو، برای انجام این فعالیت مهم و پر ریسک، از ابتدای ورود کارگران به داخل پالایشگاه تا پایان، برنامه ریزی دقیقی انجام می شود. انجام معاینات دوره ای برای کارکنان، یکی از الزام ها ست که در این زمینه، با بیمارستان معتمدپالایشگاه تهران قرارداد بسته ایم تا افراد برای معاینات به آنجا مراجعه کنند و در صورت دریافت نامه سلامت، ادامه کار دهند. در بخش آموزش نیز افرادی که دوره ایمنی وزارت کار را گذرانده باشند، مورد قبول و تایید هستند، در غیر این صورت دوره های تکمیلی برای آنها در نظر گرفته می شود. به گفته پیرمند، در تعمیرات اساسی، شاخص هایی در نظر گرفته می شود تا آسیبی به کارکنان و واحدهای پالایشگاه وارد نشود، همچنین آموزش ها در تعمیرات اساسی را هدفمند کرده ایم تا به صورت متمرکز، رویارویی با خطرهای احتمالی در محل کار را به کارگران آموزش دهیم. این آموزش ها باعث می شود تا مخاطرات کار، ملکه ذهن افراد شود و نرخ ریسک کاهش یابد.
اتاق کنترل؛ چشم واحد
در ادامه به اتاق کنترل؛ جایی که از آن به عنوان خلبان یاد می شود، وارد می شوم. کسانی که در این اتاق کار می کنند، در حوادث، نخستین افرادی هستند که جانشان در معرض خطر است، از این رو اتاق کنترل اهمیت و جایگاه ویژه ای در پالایشگاه ها دارد.
ابوذر غفاری که یکی از کارکنان اتاق کنترل پالایشگاه تهران است، با 18 سال سابقه کار می گوید: اتاق کنترل «چشم پالایشگاه» است؛ زیرا در این اتاق مشخص می شود که در دیگر واحدها چه اتفاقی می افتد و محصولاتی که تولید می شود، آیا مورد تایید است یا خیر.