یک زنگ هشدار
فرید غلامی، رئیس اچ اس ای شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجد سلیمان از دیدگاه دیگری به مقوله معاینات طب صنعتی نگاه می کند، به اعتقاد او معاینات طب صنعتی مانند زنگ هشداری است که در صورت نهفته بودن یک بیماری به موقع نشان داده می شود و می توان برای رفع آن اقدام کرد، این روند برای مشاغلی که درگیر کارهای عملیاتی هستند، اهمیتی ویژه دارد، زیرا کارکنان این بخش ها به خاطر درگیری های ذهنی و شغلی که دارند، کمتر به سلامت خود می پردازند. تمام کارکنان تحت پوشش ملزم به انجام معاینات دوره ای هستند و بیماران زمینه ای و خاص و برخی مشاغل با شرایط ویژه تری بررسی می شوند. به عنوان مثال، آتش نشان ها به دلیل زمان بروز حادثه آدرنالین بیشتری در بدن آنها ترشح می شود و تحت تنش های خاصی قرار می گیرند؛ به همین دلیل در معاینات دوره ای به صورت خاص مورد پایش قرار می گیرند.
سنجش روانی کارکنان
در معاینات طب صنعتی علاوه بر ارزیابی های مختلف سلامت جسمی، مبحث روان شناسی و سلامت روان هم مورد پایش قرار می گیرد. در این خصوص پرسشنامه ۲۸ سوالی سلامت روان ( GHQ_28) به مراجعه کنندگان داده می شود و پس از تکمیل فرم از سوی فرد، اطلاعات پرسشنامه وارد سیستم وسپس آنالیز می شود. اگر مورد خاصی نباشد، پیگیری نیاز نیست ولی در صورت وجود مشکل برای مشاوره روان شناسی یا ویزیت روان پزشک ارجاع داده می شود. سیمین صالحی، کارشناس روان شناسی بهداشت و درمان صنعت نفت مسجد سلیمان در این باره می گوید: بعد روان شناسی کارکنان شامل استرس، اضطراب، افسردگی، خستگی کاری و اختلال در عملکرد اجتماعی بررسی می شوند. بیماری های روحی شایع در مناطق جنوب به شکل کلی همان استرس، اضطراب، اختلالات عصبی و مشکلات رفتاری و بیشتر افسردگی و خودکشی است که ناشی از نابرخورداری به امکانات رفاهی، آموزشی و فرهنگی مناسب است. او به کارکنان توصیه می کند که خود مراقبتی، داشتن برنامه منظم برای خواب و تغذیه، ورزش و ... داشته باشند و در برنامه های اجتماعی فرهنگی برای ارتقای نشاط اجتماعی شرکت کنند و در کارگاه های آموزشی مهارت های زندگی و کاهش آسیب های اجتماعی حضور داشته باشند و مراودات روزمره با دوستان یا همکاران خود برقرار کنند.
بیماری و ترخیص از کار
معاینات دوره ای پیمانکاران، یکی از مواردی است که همواره مورد مغفول واقع شده است و این افراد به دلیل نوع قراردادی که دارند، باید در بیرون از صنعت نفت مورد پایش قرار گیرند، در این باره روح اله فلاح، رئیس اداره آزمایشگاه شیمیایی مسجد سلیمان می گوید: متاسفانه در طب صنعتی پیمانکاران یک مقدار بی نظمی وجود دارد زیرا اطلاعات کافی در زمینه سلامت آنها در پرونده درج نشده است. بخصوص در دو سال اخیر به دلیل کرونا این بی نظمی ها بیشتر شده است. او در ادامه به اهمیت معاینات طب صنعتی در آزمایشگاه ها تاکید می کند و ادامه می دهد: پایش کارکنان از بعد جسمی و روحی همواره در معاینات طب صنعتی بسیار مهم است و این سنجش در فضای آزمایشگاهی و صنعتی به دلیل استرس و ناراحتی های جسمی که برای افراد به وجود می آید، اهمیت زیادی دارد، زیرا افرادی که در آزمایشگاه های شیمیایی کار می کنند، بعد از مدتی دچار بیماری های تنفسی و پوستی می شوند و برای درمان به کلینیک های تخصصی فرستاده می شوند و گاهی اوقات به دلیل شرایط خاصی که برای آنها بوجود آمده از کار ترخیص می شوند. اگر معاینات طب صنعتی پیمانکاران نیز در داخل صنعت نفت انجام شود، جلوی از دست دادن نیروی کار گرفته می شود و فرد می تواند در مراحل اولیه بیماری خود را با هزینه کمتری درمان کند. بهتر است دندانپزشکی نیز شامل حال معاینات طب صنعتی شود.
نبود پزشک متخصص مقیم
جمعیت تحت پوشش بهداشت و درمان صنعت نفت مسجد سلیمان با احتساب کارکنان رسمی و قرارداد مدت معین یک هزار و 230 نفر است که این تعداد با نیروهای پیمانکاری به سه هزارو812 نفر می رسد. متاسفانه به دلیل مقیم نبودن پزشک طب کار،پیمانکاران در معاینات طب صنعتی پایش نمی شوند و بررسی سلامت آنها از طریق مرکز طب کار شهرستان مسجد سلیمان صورت می گیرد. به دلیل اینکه صنعت نفت از صنایع پر استرس است و کارمندان درگیر مسائل شغلی هستند، خیلی به سلامت خود اهمیت نمی دهند؛ به همین دلیل از مسائل پزشکی غافل می شوند و فشار خون، بیماری قلبی، مشکلات داخلی در آنها زیاد است. روح الله مدیح، رئیس واحد سلامت و طب کار بهداشت و درمان صنعت نفت مسجد سلیمان در این باره می گوید: جواب نهایی پایش سلامت کارکنان به اداره آنها انتقال داده می شود، اگر مشورت ما کارساز باشد، تغییر محل کار اعمال می شود، اما در مواردی لازم است که فرد از عملیات خارج و به محیط دفتری منتقل شود که از متخصص طب کار بهداشت و درمان صنعت نفت اهواز نخواهی می کنیم. اگر مسئله پیچیده و در حیطه اختیارات ما نباشد، مانند شخصی که دچار تشنج شود یا اینکه گرفتگی عروق داشته باشد و نتواند عمل کند، از شب کاری و عملیات معاف می شود باید در شورای عالی وزات نفت نظر نهایی صادر شود که این شخص به لحاظ بیماری که دارد، محل کارش تغییر دهد. به گفته او، در معاینات صنعتی پایه، سنجش قد و وزن، دور شکم، بینایی و شنوایی انجام می شود و بسته به نوع شغلی که افراد دارند، معاینات آنها نیز ویژه است؛ مانند افردی که در حراست، ایمنی و آتش نشانی مشغول به کار هستند و یا غواصان نفتی که نوع کار و فعالیت شان پر خطر است. حراستی ها حتما در معاینات دوره ای تست ورزش دارند، از آتش نشان ها نیز تست ورزش، سعود از ارتفاع، تست پله و ...گرفته می شود و بر اساس دستور عملی که هر ساله شورای عالی طب کار وزارت نفت برای ما ارسال می کند، معاینات تکمیلی نیز انجام می شود. عمده مشکلات کارکنان به اسکلتی و عضلانی، شنوایی و عوارض پوستی باز می گردد و شاهد هستیم که استفاده ناصحیح از میز اداره و زاویه نا مناسب با مانیتور آرتروز مفاصل و انگشتان بیشتر در منشی ها و افرادی که با کامپیوتر شایع است. همچنین افرادی که در مناطق عملیاتی هستند و با توربین پمپ های آب و جاهای که آلودگی صدا دارد، به مرور زمان مشکل شنوایی پیدا می کنند. اگر این مشکلات ناشی از کار باشد به متخصص طب کار ارجاع داده می شود و در صورت تایید جزو بیماری های شغلی محسوب می شوند ، اما گاهی اوقات از قبل دچار مشکلات اسکلتی و عضلانی است و با کار تشدید می شود. مدیح، بزرگ ترین مشکل در معاینات طب صنعتی را نداشتن پزشک متخصص کار مقیم بیان می کند و می گوید: به دلیل نداشتن پزشک متخصص کار مقیم آمار درستی از طب کار پیمانکاران نداریم. معاینات طب صنعتی پیمانکاران در بیرون انجام می شود و ما نه پزشک را می شناسیم و آنها نیز آشنایی با محیط های صنعتی ندارند؛ از این رو در پایان سال آنالیز درستی از بیماری های طبی آنها نداریم و تنها هزینه ای به پیمانکاران داده می شود و بدون آنکه آنالیز خاصی صورت گیرد، در پرونده کارکنان درج می شود. برای رفع این مشکل قول مساعد داده شده که در نیمه اول امسال پزشک طب کار مقیم داشته باشیم. در حال حاضر معاینات جنرال را تکمیل می کنیم و ارجاعات و مشاوره های متخصصان را جمع و در سیستم مربوط به طب کار وارد می کنیم. او ادامه می دهد: پرسشنامه ای در بدو ورود هر فرد به موازات طب صنعتی تهیه می شود و از مسائل روزانه و کاری و هر سوالی که با پرسش های عامیانه که قابل فهم برای همه باشد، پر می کنند و بعد کارشناس روان شناسی روی این مسائل کار می کنند و بر اساس امتیاز دهی که می شود، اگر فردی نیاز به ارجاع به روان شناس داشته باشد، به مشاوره روان شناسی و در نهایت روان پزشک ارجاع می دهیم.
سخن پایانی
نیروی انسانی هر سازمانی از سرمایه های بار ارزش و اثرگذار به شمار می رود؛ از این رو پایش سلامت جسمی، روحی، روانی کارکنان همواره یکی از دغدغه های مدیران ارشد است. معاینات شغلی که از سوی واحد طب صنعتی صورت می گیرد، یکی از مهم ترین و شاخص ترین واحدها برای ارائه گزارش از صحت و سلامت کارکنان به شمار می رود و برخورداری از برنامه های معاینات شغلی و ارجاع کارکنان و اطمینان ازپیگیری های لازم، یکی از سنجه های مدیریتی است که سلامت کارکنان را رصد کرده و آرامش و ایمنی روحی و روانی آنان، همکارانشان و خانواده هایشان را به همراه دارد. دراین میان علاوه بر سنجش سلامت کارکنان رسمی و قراردادی باید سنجش نیروهای پیمانکاری نیز به صورت منظم انجام شود تا این افراد متناسب با شرایطی که دارند، بتوانند وظایف خود را به نحو احسن انجام دهند.