وی از انبار اصفهان، کرج و تهران (شمالغرب) به عنوان انبارهای پایلوت برای اجرای این طرح نام می برد و می گوید: در دنیا سه روش تبریدی، غشایی و کربن اکتیو برای اجرای طرح کهاب به کار برده می شود که همه این روش ها در انبارهای اصفهان، کرج و شمالغرب پیاده شد و خوشبختانه نتایج مثبتی از میزان کارآیی و اثربخشی هر یک از این موارد حاصل شد. به نحوی که نصب سيستم بازيافت بخار بنزين(VRU) در انبار نفت شهر تهران (شمالغرب) به شيوه تبريدي این قابليت را دارد که از ورود روزانه 6 هزار مترمكعب بخار بنزين به هوا جلوگیری و حدود 9 هزار ليتر در روز نيز بازيافت بخار بنزين حاصل شود. در انبار نفت شهركرج شيوه غشايي اجرایی شد که این سیستم قابلیت جلوگيري از ورود روزانه 4 هزار مترمكعب بخار بنزين به هوا را دارد، ضمن آنکه حدود 6 هزار ليتر در روز نيز بازيافت بخار بنزين به دست می آید. نتایج حاصل از طراحي و نصب سيستم بازيافت بخار بنزين (VRU)به روش جذبي در انبار نفت كلانشهر اصفهان نشان می دهد که تجهیزات منصوبه قابليت جلوگيري از ورود روزانه 6 هزار متر مكعب بخار بنزين به هوا را دارد و روزانه حدود 9 هزار ليتر نيز بنزين دوباره وارد چرخه مصرف می شود.
انبار نفت کلان شهرها در مسیر کهاب
مجری طرح کهاب شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران ضمن بیان این مطلب که هم اکنون انبار نفت کلان شهرهای مشهد، تبریز، اراک و اهواز مجهز به نصب سيستم بازيافت بخار بنزين(VRU) به شيوه جذبي است و پیش بینی می شود تا پایان امسال این طرح به طور کامل در کلان شهرهای عنوان شده تکمیل و اجرایی شود، ادامه می دهد: با بهره برداري از 4 پروژهVRU مذكور از ورود روزانه 14هزار مترمكعب بخار بنزين به هوا جلوگيري و حدود 21 هزار ليتر در روز نيز بنزين مجددا وارد چرخه مصرف می شود.
عبدالله پور اظهار می کند: انبار نفت بندرعباس، نخستین انبار نفتی بود که طبق پیمان کیوتو به طرح کهاب مجهز شد و در آن زمان قطعات و تجهیزات کاربردی مورد نیاز آن به صورت رایگان در اختیار ما قرار داده شد. هرچند بعدها برای تعمیر، نگهداری و به روزرسانی تجهیزات کاربردی انبار نفت بندرعباس با چالش هایی مواجه شدیم، اما خوشبختانه توانستیم موانع را برطرف کنیم و هم اکنون این انبار نفت نیز مجهز به طرح کهاب و فعال است. با بهره برداري ازاين سيستم از ورود روزانه 3 هزار مترمكعب بخار بنزين به هوا جلوگيري و حدود 4 هزار ليتر در روز نيز بازيافت بخار بنزين حاصل مي شود. همچنین انبار نفت ری هم جزو آن دسته از انبار نفتی است که قرارداد آن با یک شرکت پیمانکار داخلی آن هم به صورت فرآیند مناقصه منعقد شده و طبق برنامه ریزی های حاصله تا اواسط سال آینده به بهره برداری خواهد رسید. به گفته وی، با توجه به حجم بالا و ارزش اقتصادي بخار بنزين قابل بازيافت، سازوکارهای اجرايي اين بخش در قالب قراردادهاي EPC و از طریق شناسایی شرکت های دانش بنیان در مرحله فراخوان عمومی برای پیمان سپاری به شرکت های سازنده داخلی و بومی سازی تجهیزات این بخش است. این مهم با هدف جلوگيري از تبعات تحريم هاي اعمال شده بر واردات فناوری اين تجهيزات به كشور و ايجاد اختلال در روند پيشرفت طرح و همچنین حمايت از ساخت داخل انجام شده است كه براین اساس هم اکنون محصولات ساخت داخل طرح كهاب در حال نصب در جايگاه ها هستند.
گذر از چالش ها با تصمیم گیری های تعاملی
عبدالله پور عنوان می کند: طرح کهاب در سه مرحله تجهیز جایگاه های سوخت، نفتکش های بنزینی و انبارهای نفت اجرایی می شود که بیشترین قدرت مانور شرکت پخش مربوط به انبارهای نفتی است و تصمیم گیری حوزه های دیگر منوط به سیاست گذاری های بخش خصوصی است؛ از این رو اعمال فشار و ایجاد محدودیت برای اجرای طرح در جایگاه های عرضه سوخت و نفتکش ها قطعا با نتایج معکوس روبه رو خواهد بود. تجربه نشان داده که تصمیم گیری های صرفا دستوری قابلیت اجرایی نخواهد داشت؛ بنابراین باید به شیوه ای تعاملی و تشویقی چالش ها را حل وفصل کرد. از سوی دیگر با محدودیت تعداد جایگاه ها در کشور مواجه هستیم و امکان بسته کردن آنها لطمات جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت.
طرح کهاب شامل سه مرحله است؛ مرحله یک آن لوله کشی از مخازن زیرزمینی تا محل تخلیه جایگاه های عرضه سوخت است که هم اکنون در همه جایگاه های سراسر کشور اجرایی شده؛ مرحله دوم شامل برگشت بخارات بنزین در حین سوخت گیری خودروها و مرحله سوم نیز شامل نصب دستگاه های استحصال بخارات بنزین در جایگاه هاست. یکی از مهم ترین رسالت های این طرح، تجهیز بیش از 4 هزار جایگاه سوخت به دستگاه هایی است که بتواند در فرآیند بارگیری، نگهداری و فروش بنزین میزان 1.5 تا ۲ درصدی تبخیر بنزین را به صفر برساند. از ابتدای مهرماه سال ۹۹ همه جایگاه های تازه تأسیس عرضه سوخت، تنها در صورتی که مجهز به تجهیزات کنترل و بازیافت بخار بنزین باشند، قابل بهره برداری خواهند بود که نشان از آن دارد که این طرح با جدیت در حال اجرا و پیگیری است.
فرهنگ سازی گسترده برای اجرای طرح
به گفته عبدالله پور، اطلاعات نشان می دهد از میان 4 هزار و 2٠٠ جایگاه سوخت کشور، اغلب آنها تاکنون موفق شده اند گام های اول و دوم طرح را عملیاتی کنند و استمرار این فرآیند نیازمند عزمی راسخ ازسوی جایگاهداران است. تجهيز بيش از 97 درصد مجاري عرضه به تجهيزات و ادوات مورد نياز كنترل بخار بنزين (STAGE I)، اجراي موفقيت آميز سيستم stageII +vapor saver در تعدادي از جايگاه هاي كشور و شروع عمليات تجهيز جايگاه هاي تحت پوشش شركت هاي زنجيره اي توزيع سوخت و ساخت داخل قطعات مورد نياز تجهيز جايگاه ها به سيستم STAGE I و دستيابي به دانش فني ساخت اين قطعات در داخل كشور، از دیگر اقدام های شرکت پخش فرآورده های نفتی ایران برای اجرای طرح کهاب در میان جایگاهداران است.وی همچنین از تجهيز 5 هزار و 200 دستگاه تانكر حمل زميني بنزين به تجهيزات هدايت و نگهداري بخار بنزين خبر داده و می گوید: نفتكش ها وظيفه اصلي انتقال بنزين و انواع فرآورده ها از انبارهاي نفت به جايگاه ها را به عهده دارند كه دراثر جابه جايي اين فرآورده در زمان بارگيري در انبار نفت و حركت در مسير و سپس تخليه آن در جايگاه مقادير قابل ملاحظه اي تبخير شده كه اين امر با نوسازي نفتكش ها و نصب تجهيزاتي روي آنها در حال اجراست.
مجری طرح کهاب شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران با اذعان به این موضوع که اولویت نخست، سلامت شهروندان است و از این نظر بایسته است فرهنگ سازی گسترده برای اجرای این طرح در میان جایگاهداران و به طور اخص عموم مردم شکل گیرد، می افزاید: ناآگاهی به لزوم اجرای طرح کهاب روند عملیاتی کردن آن را با کندی روبه رو کرده است. باید انگیزه لازم برای ترغیب سرمایه گذاری فراهم شود. ضرورت تحقق چنین مسیری از سمت وزارت نفت و به ویژه شرکت پخش فرآورده های نفتی به عنوان متولی اصلی این طرح پذیرفته شده و تمهیدات لازم نیز برای بازگشت سرمایه به کارگرفته شده است. مادامی که فرآیند تکمیل طرح در جایگاه ها به تائید شرکت پخش برسد، به ازای فروش هر لیتر بنزین، مبلغی به عنوان حق العمل طرح کهاب به جایگاه دار پرداخت خواهد شد و این امر تا زمان استهلاک میزان سرمایه گذاری تداوم خواهد یافت.
بازه زمانی 4 ساله برای بازگشت سرمایه
بر اساس ابلاغ مصوبه هیئت دولت، بازه زمانی 4 ساله برای بازپرداخت میزان سرمایه گذاری طرح کهاب در جایگاه های عرضه سوخت در نظر گرفته شده است که عبدالله پور با اذعان به این مسئله ابراز امیدواری می کند: مکاتباتی با وزارت نفت برای افزایش بودجه این طرح انجام شده که امیدواریم با تخصیص به موقع آن، به تسریع در روند بازپرداخت سرمایه گذاری ها بینجامد.
وی ادامه می دهد: آنچه مسلم است، پرداخت یکباره هزینه تجهیز طرح کهاب در جایگاه ها برای دولت امکان پذیر نیست، اما صرفه اقتصادی حاصل از اجرای چنین طرحی جدای از کاهش میزان مصرف بنزین و آلودگی هوا، کاملا واضح و مبرهن است و به همین خاطر با استقبال همه جایگاه های عرضه سوخت محدوده شهری کلانشهرها و مراکز استان ها روبه رو بوده است. با این اوصاف میزان دوره بازگشت سرمایه دقیقا به میزان فروش بستگی دارد و از یک تا 10 سال ادامه خواهد داشت؛ از این رو جایگاهی که به مراتب میزان فروش کمتری در روز دارد، مدت زمان دوره بازگشت سرمایه آن نیز طولانی خواهد شد. با وجود این بر اساس زمان بندی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی، تجهیز طرح کهاب در مرحله نخست جایگاه های عرضه سوخت کلان شهرها را هدف قرار داده و در مراحل بعدی مراکز استان ها و دیگر شهرهای مجاور مدنظر قرار خواهد گرفت.
ضرورت برگزاری دوره های آموزشی
عبدالله پور در تشریح مهم ترین اقدام های آموزشی و تصمیم های اتخاذ شده برای اجرای طرح کهاب به مواردی از جمله اجراي پروژه پژوهشي ساخت داخل و دستيابي به دانش طراحي و ساخت سيستم بازيافت بخار بنزين براي جايگاه هاي عرضه سوخت با همكاري پژوهشگاه صنعت نفت، برگزاري 6 دوره آموزشي اجرا و نظارت بر طرح كهاب برای کارشناسان مهندسی و اچ اس ای مناطق پخش در اصفهان، بندرعباس و بابلسر، برگزاري سمينار آموزشي يك روزه برای مسئولان محيط زيست سراسركشور به منظور آشنايي با فعاليت هاي طرح كهاب و نحوه تعامل با سازمان محيط زيست براي نظارت برحسن اجراي طرح كهاب، مساعدت هاي فني و تخصصي به ساخت داخل نخستین سيستم بازيافت بخار بنزين به روش تبريدي جذبي برای نصب در انبار هاي نفت، همچنين ساخت داخل سيستم هاي بازيافت بخار بنزين جايگاهي ازسوی شركت هاي نفت ابزار، پایش تجارت آسمان، فاخر صنعت نوپاک و كاهش قيمت های دستگاه بازیافت بخار بنزین به يك سوم نمونه هاي خارجي اشاره کرد.بر اساس آنچه آمد، یک طرح ملی با همه وسعت و گستردگی زمانی که در مسیر اجرا قرار می گیرد، ناخودآگاه با چالش های عدیده ای دست و پنجه نرم می کند. اما به واقع نقش سازنده تعامل در میان نهادهای ذی نفع به عنوان مولفه ای تاثیرگذار مسیر پیشرفت و توسعه را هموار خواهد کرد. طرح کهاب نیز از آن دست موضوع هایی است که با انواع انتقادهای کارشناسان و مدیران جایگاه های سوخت روبه رو است و چنین می نماید که تا رسیدن به اهداف اصلی خود مسیر دشواری در پیش دارد و بهتر است همه ذی نفعان و مسئولان مربوط با ایجاد شرایط حداقلی، فرآیند اجرای آن را تکمیل کنند.
نکته حائز اهمیت آن است که این طرح نقش مهمی در صرفه جویی اقتصادی دارد؛ از این رو ضروری است دست سودجویان و فرصت طلبان برای کسب سودهای کلان را کوتاه کرد و از دیگر رو همراهی و همکاری شهروندان با مسئولان در فرآیند اجرای طرح بر اثربخشی بیش از پیش این طرح کمک شایانی خواهد کرد.