در نشست با مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران مطرح شد:
پیشنهاد دانش بنیان ها برای پیشرفت و مانع زدایی
مشعل شرکت دانش بنیان یا شرکت متمرکز بر دانش به شرکت هایی گفته می شود که دانش و فناوری، جزئی جدایی ناپذیر از دارایی آنها باشد. شرکت های دانش بنیان در ایران، شرکت یا مؤسسه خصوصی است که به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی شامل گسترش، کاربرد نوآوری و تجاری سازی نتایج حاصل از تحقیق و توسعه در حوزه فناوری های برتر، با ارزش افزوده فراوان و براساس معیارهای مورد نظر قانون فعالیت می کند. عمده این شرکت ها در ارتباط با صنایع بزرگ و شرکت های دولتی و دانشگاه ها قرار دارند و بیشترین فعالیت ها در این زمینه مرتبط با صنایع نفت گاز است. وزارت نفت از سال های گذشته تاکنون موضوع حمایت از شرکت های فناور و دانش بنیان را مطابق با منویات مقام معظم رهبری همواره در دستور کار قرار داده است.
در دولت سیزدهم و همزمان با نام گذاری سال 1401 به «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین»، این موضوع بیش از قبل مرکز توجه وزارت نفت قرار گرفته و تلاش شده است در جریان تعاملی با شرکت های فناور و دانش بنیان موانع و اشکالات موجود حل شده و زمینه های لازم در این مسیر ایجاد شود. در نشست شرکت های دانش بنیان صنعت نفت در اردیبهشت ماه با مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، دیدگاه ها، چالش ها و فرصت های پیش روی توسعه فعالیت های این گونه شرکت ها در صنعت نفت مطرح شد که آنها را مرور می کنیم.
9 پیشنهاد کاربردی برای شرایط بهتر دانش بنیان ها
پرهام زمانپور، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان در این نشست با تاکید بر اینکه در دنیای امروز باید نگاهمان به آینده باشد و برای این مهم توجه و اولویت دادن به فناوری و دانش روز اهمیت زیادی دارد، 9 پیشنهاد کاربردی برای توسعه روزافزون فعالیت های شرکت های فناور و دانش بنیان در صنعت نفت را مطرح کرد و گفت: ایجاد سامانه اطلاعاتی یکپارچه، جامع و در دسترس برای همه ذی نفعان، ایجاد تعامل و هماهنگی با دیگر اجزای زیست بوم فناوری از جمله شرکت های دانش بنیان، اعتبار ویژه برای گواهی دانش بنیانی جهت امکان همکاری و عقد قرارداد، قائل شدن امتیازهای واقعی و عملیاتی برای شرکت های دانش بنیان، لزوم استفاده از نرم افزارهای داخلی با هدف رفع نیاز کشور و صادرات، استفاده از شرکت های دانش بنیان در پروژه های پژوهشی و تعریف سهم مشخص برای آنها، لزوم فعالی شدن صندوق و پارک نفت با هدف ایجاد بازار برای شرکت های دانش بنیان، انتصاب نماینده ویژه برای پیگیری مطالبات شرکت های فناور و دانش بنیان و ایجاد سازوکار تشویقی برای مدیران پیشرو در تعامل با شرکت های دانش بنیان از اهمیت زیادی برخوردار است.
وی با تاکید بر اینکه اگر بتوان اطلاعات جامع صنعت نفت را در دسترس همه ذی نفعان قرار داد، می توان شاهد افزایش قابلیت جست وجو، گزارش گیری و کاهش موازی کاری بود، افزود: راه اندازی سامانه های اطلاع رسانی کاری فرابخشی است که نیازمند همکاری و هماهنگی با سایر ارگان های مربوطه از جمله ریاست جمهوری و معاونت علمی و فناوری آن و وزارت علوم است که پیشنهادهای مربوط به نحوه و جزئیات راه اندازی این سامانه در انجمن اپنا (انجمن صنفی کارفرمایی شرکت ها و موسسات پژوهشی و دانش بنیان) در حال آماده سازی است.
زمانپور ایجاد همکاری و هماهنگی با دیگر اعضای زیست بوم فناوری از جمله شرکت های دانش بنیان را از دیگر راهکارهای خود برای توسعه روزافزون فعالیت های دانش بنیان در صنعت نفت خواند و تصریح کرد: اعتباربخشی ویژه به دانش بنیان ها برای امکان امضای قرارداد می تواند در همکاری دو طرفه ما و صنعت نفت تأثیرگذار باشد.
وی قائل شدن امتیازهای واقعی و عملیاتی همچون تغییر در نحوه تسویه قراردادهای شرکت های دانش بنیان، استفاده از توان دانش بنیان ها در پروژه های پژوهشی، لزوم استفاده از نرم افزارهای داخلی با هدف رفع نیاز کشور و صادرات، فعال شدن صندوق و پارک نفت با هدف ایجاد بازار برای شرکت های دانش بنیان، انتصاب نماینده ویژه برای پیگیری مطالبات شرکت های فناور و دانش بنیان، همچنین ایجاد سازوکار تشویقی برای مدیران پیشرو در همکاری با شرکت های دانش بنیان را دیگر راهکارهای توسعه روزافزون فعالیت های شرکت های دانش بنیان در صنعت نفت برشمرد.
زمانپور همچنین حضور در مناقصات، عقد قرارداد و یا گرفتن پروژه از شرکت های زیرمجموعه وزارت نفت،گرفتن انواع مجوز، گواهی و رتبه صلاحیت پیمانکاری یا مشاوره، دریافت انواع پروانه کار از جمله پروانه بهره برداری فنی و مهندسی را از جمله دغدغه های شرکت های دانش بنیان عنوان و اظهار کرد: در همه این مراحل برای گواهی دانش بنیان بودن شرکت ها تقریبا هیچ مزیتی در نظر گرفته نشده است؛ از این رو پیشنهاد می شود مدرک دانش بنیانی شرکت ها، معادل مجوزهای دیگر برای حضور در مناقصات و قراردادها ملاک محاسبه قرار گیرد و کفایت داشته باشد.
ضرورت رفع مشکلات در مرحله عقد قرارداد
هیوا خالدی، مدیرعامل یکی دیگر از شرکت های دانش بنیان فعال در زمینه توربین نیز در این نشست گفت: امروزه در کشورهای همچون کانادا، شرکت های بزرگ صنعتی از شرکت های دانش بنیان در قبال خلق دانش، حمایت های ویژه ای انجام می دهند و این موضوع سبب شده بیش از ۹۰ درصد فناوری توربین در اختیار این کشورها باشد. وی با اشاره به توانمندی و خوداتکایی شرکتی که وی مدیرتش را به عهده دارد، اظهار کرد: در این شرکت تولید کننده توربین برای صنعت نفت و دیگر صنایع، بدون اتکا به دانش فنی شرکت های خارجی،تاکنون به ارزش بیش از چهار میلیارد یورو توربین و کمپرسور برای بخش مختلف صنعت نفت تولید و نصب شده است.
خالدی با اشاره به اینکه هم اکنون ۶۵ درصد از گاز مصرفی کشور به وسیله کمپرسورهای این شرکت جابه جا می شود، تصریح کرد: هم اکنون نوسازی و بهسازی ناوگان توربین کلاس ۱۰ تا ۱۶ مگاوات در دستور کار قرار دارد. به گفته وی توربین های گازی و کمپرسور یکی از ده محصول پیچیده تجاری شده در دنیاست که در صنایع مختلف از جمله نفت و گاز کاربرد دارد و بیش از 65 درصد بازار آن در اختیار امریکایی هاست. این فعال صنعتگر در زمینه ساخت توربین با اشاره به این که شرکت تحت مدیریت وی ساخت توربین را از تحت لیسانس زیمنس شروع کرده است، افزود: با توجه به تحریم ها که از سال ها پیش با آن رو به رو هستیم، طراحی و ساخت توربین های گازی با تکیه به توان داخلی در دستور کار قرار گرفت؛ به گونه ای که هم اکنون طراحی و ساخت این توربین ها در داخل انجام می شود.
خالدی با اشاره به برخی دغدغه ها حوزه کاری خود اظهار کرد: با وجود تعامل و ارتباط مستمر و قراردادهای مختلف قبلی، عقد قرارداد کماکان به عنوان یک مشکل مطرح است. هرچند در چند ماه گذشته این روند تسریع شده است و می توان امیدوار بود که با عقد یکی از قراردادها، حداقل برای یک زنجیره 300 نفره ایجاد شغل شود.
تاکیدبر سرمایه های فکری در پیشبرد اهداف صنعت نفت
مریم فولادی، مدیرعامل یکی دیگر ازشرکت های دانش بنیان در این نشست با تأکید بر ارزش بالای سرمایه های فکری و فناوری در صنعت نفت اظهار کرد: بر اساس بررسی ها در سال ۲۰۲۰ میلادی در بیش از ۵۰ شرکت بورسی فعال در ایالات متحده آمریکا بیش از ۹۰ درصد ارزش هر شرکت به دارایی های فکری و فناوری مربوط بوده است.
وی تأکید کرد: همکاری با بخش خصوصی در آینده انرژی کشور، جست وجو و تحلیل پتنت ها و رصد فناوری های موجود، سیاست گذاری و طراحی ساختار و اقدام های حفاظتی را می توان از جمله راهکارهای کوتاه و میان مدت برای افزایش سهم شرکت های دانش بنیان در عرصه صنعت نفت دانست.
فولادی با اشاره به این که بیشترین فناوری ها درصنعت نفت مربوط به حوزه پالایش است و بیشترین بازخورد را دارد، تصریح کرد: نوآوری و اختراع در این حوزه باسرعت زیادی درحال افزایش است و هم افزایی زیادی برای جذب سرمایه در آن وجود دارد.
وی گفت: راهکارهای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت زیادی در این مسیر با الگوی شرکت پتروناس وجود دارد که می تواند موثر باشد. این شرکت در توجه به دارایی های فکری، نگاهی ویژه به تحلیل پتنت و رصد فناوری دارد و برای توسعه فناوری خود از اسنادی که پیش از این منتشر شده استفاده کرده است.
ضرورت ایجاد فرهنگ نوآورانه در بدنه صنعت نفت
علیرضا مروج، مشاور نوسازی صنعت هوانوردی وزیر راه و شهرسازی و فعال در حوزه صادرات و انتقال فناوری نیز در این نشست ایجاد فرهنگ نوآورانه در بدنه صنعت نفت را ضرورتی انکارناپذیر برای توسعه صنعت نفت خواند و گفت: خلق شرکت ها و مدیران خطرپذیر و صبور می تواند در زمینه به کارگیری فناوری های داخلی تأثیرگذار باشد. وی افزود: نوآوری در صنعت نفت باید به سهولت بتواند هزینه و زمان پروژه ها را کاهش و دقت و کیفیت آن را افزایش دهد. امروزه شرکت های برتر دانش بنیان در دنیا ۲۵ درصد از وقت کارکنان خود را آزاد می گذارند تا بتوانند به خلق ایده های نو بپردازند.
این فعال حوزه صادرات و انتقال فناوری، راه اندازی و حمایت از مراکز شتاب بخشی حوزه انرژی، تأسیس دفاتر نوآوری انرژی در جزایر جنوبی همچون قشم، برگزاری رویدادهای انرژی مانند جایزه بزرگ شهید تندگویان، سرمایه گذاری و تأسیس صندوق های خطرپذیر با محوریت سرمایه گذاری در حل مسائل و مشکلات را از جمله راهکارهای توسعه فعالیت های دانش بنیان در صنعت نفت عنوان کرد.
مروج با تأکید بر اینکه صنعت نفت زمینه های مناسبی برای توسعه فناوری و دانش بنیان دارد، گفت: حضور در منطقه خاورمیانه و همکاری با کشورهای همسایه می تواند ما را در مسیر رسیدن به اهداف خود در زمینه توسعه فناوری های روزآمد دنیا در صنعت نفت کمک کند.
سامانه ای برای اتصال فارغ التحصیلان ایرانی خارج از کشور
محمد لباف زاده، مدیرکل امور دانش آموختگان وزارت علوم نیز در این نشست بر نحوه آموزش وپرورش در سه حوزه تحقیق، فناوری و نوآوری در صنعت نفت تأکید و اظهار کرد: اگر صنعت نفت به عنوان پیشران اقتصاد بتواند به سمت نوآوری حرکت کند بسیاری از مشکلات کشور حل خواهد شد. وی شرط دانش بنیان شدن صنعت نفت را تغییر نگاه مدیران صنعت نفت و دانش بنیان شدن خود آنها خواند و تصریح کرد: صبر و حوصله برای استفاده از فناوری های داخلی باید در دستور کار مدیران صنعت نفت باشد. مدیرکل امور دانش آموختگان وزارت علوم گفت: امروزه بر اساس آمارهای موجود ۲۰ درصد دانش آموختگان ایرانی در خارج از کشور بعد از اتمام تحصیل به کشور بازمی گردند؛ از این رو برای جلوگیری از این موضوع در حال راه اندازی سامانه ای با هدف اتصال فارغ التحصیلان ایرانی خارج از کشور به شرکت های داخلی جویای نیروی کار هستیم.
لباف زاده افزود: در سال تحصیلی جدید قصد داریم مقاطع کارشناسی و دکترای پژوهشی بر اساس نیازهای صنعت نفت در کشور ایجاد کنیم.