نگاهی به تامین قیر و آسفالت به عنوان یکی از نیازهای مهم شهرها
ادامه نهضت قیر رایگان برای مناطق محروم
مشعل آسفالت ماده ای ترکیبی است که از مخلوط کردن شن و ماسه و قیر ساخته می شود و در ساخت جاده، باند فرودگاه و پشت بام ساختمان ها و موارد دیگر به کار گرفته می شود. اصلی ترین کاربرد آسفالت در ساخت جاده ها است که در آن از ترکیب شن و ماسه و قیر برای ساخت بتن آسفالتی استفاده می شود. باید توجه داشت که منظور از آسفالت در زبان فارسی «بتن آسفالتی» است که به طور خلاصه به آن آسفالت گفته می شود. آسفالت امروز، یکی از مهم ترین موادی است که در شهرها و زندگی شهری مورد استفاده هر روزه است و شهرداری ها برای امور شهر نیاز فوری و جدی به آن دارند و وزارت نفت، مجموعه ای است که طی سازوکار و روالی قانونی، قیر مورد نیاز برای آسفالت را تامین می کند.
مسیرهای آسفالته به راه های زمینی گفته می شود که معمولاً هموار هستند و سطح روی آن ها با لایه های صافی پوشیده شده تا عبور خودروها و انواع وسایل نقلیه از روی آنها آسان تر باشد و به عبارتی می توان گفت این مسیرهای آسفالت بیشتر برای عبور خودروها کارکرد دارند. امروز از آسفالت خیابان های شهری و گرفتن چاله های آن گرفته تا پوشش آسفالت جاده های بین شهری و روستایی، یکی از مهم ترین دغدغه های مسئولان شهری است.
. دنیای متنوع و در حال تغییر آسفالت های با کیفیت
شاید در ذهن ما آسفالت یک مدل بیشتر نباید و همین یک مدل را در کل زندگیمان کف خیابان ها دیده باشیم، اما آسفالت با توجه به کاربرد ویا منطقه جغرافیای به سه دسته آسفالت گرم، آسفالت حفاظتی و آسفالت سرد تقسیم می شود. آسفالت گرم، یکی از معروف ترین موارد است و به آن دسته از آسفالت هایی اطلاق می شود که در آن ها قیر و مصالح سنگی گرماگرم مخلوط شوند و گرماگرم پخش و متراکم می شود. در این نوع آسفالت مصالح سنگی بیشتر از ۹۰ درصد مخلوط آسفالت را تشکیل می دهد و بیشتر مصارف راه سازی دارد. آسفالت گرم هم انواعی دارد که شامل آسفالت رویه، آستر، قیری، ماسه آسفالت، آسفالت متخلخل و یا آسفالت حفاظتی می شود. ممکن است هنوز این صنعت در کشور ما دچار تحولات بزرگ نشده باشد اما کیفیت، کارکرد و مواد تشکیل دهنده آسفالت و جایگزین های آسفالت در دنیا آنقدر زیاد و پیچیده شده که تبدیل به دنیای از رنگ و مدل و کیفیت را دارند. راه سازی و روکش کردن خیابان ها استانداردها و الگوهایی دارد که بدون آنها شهرداری ها گواهی پایان کار پروژه را نمی دهند. روکش کردن خیابان ها کاری بسیار دشوارتر از آسفالت کردن مسیر درب منزل تا پارکینگ اتومبیلتان است. اما آسفالت کردن خیابان ها با این نوع آسفالت بسیار متفاوت است چرا که آسفالت مطلوب می بایست در برابر ترافیک و عبور و مرور سنگین اتومبیل ها و بدی شرایط آب و هوایی بسیار مقاوم بوده و از نظر همواری به گونه ای باشد که بتوان روی آن هاکی بازی کرد.همچنین اگر عمل آسفالت کردن خیابان ها به خوبی صورت گرفته و از آن به خوبی محافظت شود، جذابیت خاصی را به خیابان ها و خانه ها و مغازه ها می بخشد؛ به همین جهت است که طراحان و مهندسان با استفاده از خلاقیت خود تغییرات جالبی را در رنگ و الگوی آسفالت کاری پدید آورده اند.حتما در شهر یا خیابانی که از آن تردد می کنید، شاهد بوده اید که آسفالت جدا شده و چاله ای پدید آورده یا گود رفته و آب شده است . آسفالت معمولا در شرایطی که درست و با کیفیت ارائه نشده باشد، در زمستان و تابستان با تغییرات جوی تغییر شکل می دهد و عدم توجه به این پدیده های جوی باعث هدر رفتن اعتبارات می شود. باید از آسفالت خیابان ها طوری محافظت شود که در زمستان ها در اثر برف و یخبندان آسیبی نبیند و در تابستان هم آلودگی و کثیفی بر آن تاثیر گذار نباشد. اگر آسفالت این گونه باشد، بدیهی است که مقرون به صرفه، بادوام و دائم خواهد بود و همچنین نگهداری از آن نیزراحت تر است.
اهمیت آسفالت برای حمل و نقل عمومی در شهرها
تردد در شهرها و تسهیل در این زمینه و حمل و نقل عمومی، از مهم ترین مباحثی است که تهران و سایر کلانشهرهای کشور با آن روبه رو هستند. همه شهروندان و به طور مستقیم قشری که از خودرو یا حمل و نقل عمومی استفاده می کنند، نیاز به تردد شهری و عبور از شریان های مختلف شهری دارند. در این میان حمل و نقل عمومی آن بخشی است که دولت ها و شهرداری ها به شکل مشخص در قبال آن وظایف مختلفی را بر عهده دارند. بخش قابل توجهی از شهرها و طبیعتاً به دلیل فراگیری خدمات آن، شهروندان فارغ از آنکه در کدام قشر جامعه قرار داشته و یا در چه سطح تحصیلاتی باشند، به عنوان کاربر حمل و نقل عمومی از این امکان و وسیله استفاده می کنند، بنابراین حمایت از توسعه حمل و نقل عمومی و اختصاص سهم مناسب بودجه برای ارتقای و تقویت آن درواقع حمایت از شهروندان و افرادی محسوب می شود که از این امکان استفاده می کند؛ به همین دلیل است که دولت ها در دوره های مختلف سهم قابل توجهی از اعتبارات بودجه ای را برای تامین نیازهای حمل و نقل عمومی و یکی از مهم ترین آنها یعنی قیر و در ادامه آسفالت اختصاص می دهند.هر سال وزارت نفت بنابر تکلیف مشخص شده برای این وزارتخانه، میزانی از قیر را به شکل رایگان یا با قیمت محدود اما مشخص در اختیار وزارت کشور و نماینده آن سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور قرار می دهد تا متناسب با سهمیه هر شهر در اختیار شهرداری ها قرار گیرد. این قیر در همه معابر شهری و بین جاده ای و روستایی پخش می شود و نیاز شهرها برای پوشش هر منطقه به آسفالت را تامین می کند و دیگر فرقی نمی کند با خودرو شخصی از آن بگذرند و یا از وسایل حمل و نقل عمومی مثل تاکسی یا اتوبوس استفاده کنند.
وزارت نفت و تامین قیر
اما داستان تعهد و تحویل قیر از سوی وزارت نفت به وزارت کشور و یا نمایندگان مجلس هر استان، داستانی حاشیه ای دارد که باید برخی جوانب آن مجدد مورد ارزیابی قرار گیرد. از آنجا که چند سالی است قیر به صورت رایگان بین شهرداری ها و نمایندگان مجلس ارائه می شود و برخی معتقدند این شرایط، باعث فساد و رانت شده است، خوب است سابقه این اقدام و اتفاق ها را بررسی کنیم. در سال 1392 به دلیل کمبود اعتبارات دولت، بسیاری از پروژه ها متوقف مانده بود و دولت تصمیم گرفت حواله قیر را به شکل رایگان برای اتمام طرح های عمرانی به پیمانکاران ارائه کند. این حواله ها هم به نمایندگان مجلس شورای اسلامی هر استان تحویل و از آن طریق در استان ها و پیمانکاران پخش می شد. این روند تا سال 98 ادامه داشت، اما در سال ۱۳۹۹ توزیع قیر رایگان به دلیل وجود رانت و فساد گسترده حذف شد، اما مجلس یازدهم بدون توجه به ایرادهای وارد شده و مخالفت های وزارت نفت، توزیع قیر رایگان را دوباره در دستور کار دولت قرار داد. اگرچه این طرح تا امروز محل اختلاف است اما براساس بند «ز» تبصره یک ماده واحده لایحه قانون بودجه سال ۱۴۰۱، وزارت نفت مکلف است نسبت به قرار دادن نفت خام به صورت ماهانه در اختیار پالایشگاه اقدام کند و ۱۵هزار میلیارد تومان نفت خام و وکیوم باتوم (ماده اولیه تولید قیر) را برای تولید ۲.۵ میلیون تن قیر پیش بینی شده، در اختیار ۶ دستگاه اجرایی قرار دهد.غلامحسین رضوانی، نماینده مجلس شورای اسلامی درمورد طرح توزیع قیر رایگان در بودجه 1401 گفته است: طرح های مجلس، نتیجه تعامل تمام نمایندگان محسوب می شوند و طرح توزیع قیر رایگان نیز، مصوبه مجلس برای بودجه سال ۱۴۰۰ بوده که مانند سال های قبل، تکرار شده است. این طرح چندین سال متوالی تصویب شده است و موافقان و مخالفانی دارد و عمده نمایندگان شهرستان ها، با این طرح موافق هستند. رحیم زارع، سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ مجلس شورای اسلامی گفت: نمایندگان در نشست این کمیسیون با تأمین قیر رایگان با اولویت مناطق محروم موافقت کردند. جواد اوجی، وزیر نفت هم به موضوع تحویل قیر رایگان به دستگاه های ذی ربط نیز اشاره و بیان کرد: سهمیه ها در این باره مشخص و حواله ها نیز توزیع شده است که امیدواریم این موضوع به سرعت اجرایی شود. بر این اساس، دستگاه های اجرایی که سهمیه دارند شامل، وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، سازمان نوسازی وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور، بسیج سازندگی، وزارت صنعت، معدن و تجارت می شوند.