صنعت پتروشیمی تعامل پرسود و سازنده خود با دانش بنیان ها را توسعه می دهد
مسیر هموارتر می شود
مشعل شرکت های دانش بنیان، توانسته اند از سال های گذشته تاکنون، سهم و جایگاه خود را در صنعت نفت بسیار زودتر از صنایع دیگر باز کنند. در این میان، صنعت پتروشیمی پیشتازی چشمگیری در این روند داشته و امروز شرکت های دانش بنیان و فناور در افزایش میزان تولید و دسترسی به دانش فنی و تامین تجهیزات و نیازهای فنی صنعت پتروشیمی نقش بی بدیلی دارند. درست به دلیل همین عملکرد است که به صورت خودجوش و زیرساختی توانسته اند در میان شرکت های خصوصی صنعت پتروشیمی بدون حمایت های دولتی جایگاهی مناسب داشته باشند و هر روز این سهم بیشتر شود.
شرکت های دانش بنیان توانسته اند صنعت پتروشیمی را از گردنه مهم، حساس و بسیار سخت گذر تحریم ها و شرایط اقتصادی سخت به سلامت عبور داده و بخش زیادی از بار فشارها و محدودیت های فنی و مالی را کاهش دهند و این اثرگذاری تاکنون از نگاه تیزبین مسؤولیت کشور، بخصوص مقام معظم رهبری دور نبوده است. این اثرگذاری شرکت های دانش بنیان و توسعه آن در حوزه های مختلف صنعتی، همواره مورد تاکید رهبر معظم انقلاب بوده و در زیرمجموعه های اجرایی و اقتصادی دولت ها طی سال های گذشته در اولویت برنامه ریزی قرار داشته است. نامگذاری سال 1401 به نام سال «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» گویای این توجه مضاعف به شرکت های دانش بنیان در صنعت، بخصوص صنایع پرسودی همچون صنعت پتروشیمی است.
سهم دانش بنیان ها در کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری
شرکت های دانش بنیان تاکنون در حوزه های کاربردی و ساختاری زیادی نظیر بخش های پزشکی و سلامت ، كشاورزي و محیط زیست یا برخی صنایع فولادی و نانو فعال بوده اند؛ اما شاید یکی از تاثیرگذار ترین حضورها، در صنعت نفت و بویژه صنعت پتروشیمی بوده است. این مجموعه های جمع وجور و جوان و تا حد زیادی مستقل و خصوصی، با عبور از تحریم ها و فشارهای اقتصادی مختلف توانسته اند سدشکن تحریم باشند و صنایع مختلف از جمله صنعت پتروشیمی را در پروژه های از قبل برنامه ریزی شده جهش دوم و سوم و طرح های پیشران کمک کنند. پس از نامگذاری سال 1401، وزیر نفت در گزارشی که به دولت و مراجع رسمی ارائه کرد، مشخص شد که صنعت نفت از سال ها قبل این نهضت را اجرایی کرده و می تواند گزارش های قابل توجهی برای ارائه داشته باشد. اوجی در حاشیه دیدار مسؤولان نظام با رهبر معظم انقلاب اسلامی ثمره دانش بنیان شدن صنعت نفت را کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری دانست و گفت: امیدواریم با تحقق این امر در صنعت نفت، میزان ساخت داخل تجهیزات صنعت نفت (هم اکنون ۶۰ تا ۷۰ درصد داخلی سازی) افزایش یابد و به سمت صادرات این محصولات برویم.
وزیر نفت با بیان اینکه بتازگی وزارت نفت برای استفاده از شرکت های دانش بنیان، در پنج حوزه شامل افزایش تولید، چاه های کم بازده، بهینه سازی مصرف سوخت، جمع آوری گازهای همراه نفت، تکمیل زنجیره ارزش افزوده در صنعت پتروشیمی و نیازهای کالایی وزارت نفت که از خارج وارد می شود، فراخوانی در میان دانش بنیان ها اعلام کرد، گفت: در این فراخوان، تعداد قابل توجهی شرکت حضور یافتند که در حال ارزیابی این شرکت ها هستیم.
چشم انداز جدید پتروشیمی با دانش بنیان ها
مرتضی شاهمیرزایی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم تاکید کرد که در برنامه های هفتم و هشتم، برای توسعه صنعت پتروشیمی، باید از ظرفیت های موجود در شرکت های دانش بنیان استفاده کرد.
او گفت:در سال جاری باید با یک برنامه ریزی دقیق و جامع برای تحقق اهداف صنعت پتروشیمی گام برداریم و در این مسیر تمام بخش های شرکت باید آهنگ واحدی داشته باشند، ضمن اینکه باید به سطحی از آگاهی و دانش برسیم تا با همراهی همه تلاشگران، اهداف پیش بینی شده صنعت پتروشیمی محقق شود. امروز مفهوم دانش بنیان برای تمامی خانواده بزرگ صنعت پتروشیمی آشناست و واحدها با توجه به حوزه مسؤولیت های خود در این زمینه فعالیت های بسیار خوبی داشته اند.
شاهمیرزایی افزود: بسیاری از دانش های فنی، تجهیزات و کاتالیست های صنعت پتروشیمی، به طور کامل در حال داخلی سازی هستند و باید با توجه به ظرفیت های موجود در داخل کشور و تکیه بر توان داخلی، خود را از واردات آنها بی نیاز کنیم.
وی با بیان اینکه در گام دوم انقلاب با توسعه صنعت پتروشیمی، چشم انداز جدیدی از این صنعت محقق می شود، گفت: همه محصولات راهبردی صنعت شناسایی شده و با توجه به برنامه ریزی ها، تلاش می شود که این محصولات در داخل کشور تولید شوند.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا سازندگان داخلی قادر به تأمین نیازمندی های پیچیده صنعت پتروشیمی هستند، گفت: سازندگان داخلی باید وارد این عرصه شوند و تجهیزاتی را که معمولا تا پیش از این سفارش می دادیم و از کشورهای صنعتی و پیشرو در صنایع پتروشیمی تهیه می شد،در داخل تولید کنند؛ البته تولید بعضی از این تجهیزات پیچیده صنعت پتروشیمی، کار آسانی نیست.وی افزود: تلاش ما این است با همتی که همکاران شرکت ملی صنایع پتروشیمی دارند و همچنین سرمایه گذاران خصوصی و هلدینگ هایی که پای کار آمده اند، بتوانیم این صنعت را در برنامه هشتم توسعه به طور کامل در بخش های طراحی، تأمین کالا و تجهیزات و دانش فنی و مواد مصرفی مانند کاتالیست ها کامل کنیم. این گام بلندی است؛ البته بعضی می گویند که بلندپروازانه است؛ اما با همت دلسوزان کشور بویژه جوانان، مراکز دانش بنیان، پژوهشی، دانشگاهی و توانمندی شرکت های داخلی به این برنامه دست خواهیم یافت. شاهمیرزایی همچنین در نشستی در حاشیه بیست و یکمین نمایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی روسیه، خوراک در دسترس برای توسعه صنعت پتروشیمی در ایران را یک مزیت با اهمیت برشمرد و گفت: از شرکت های دانش بنیان کشور روسیه دعوت می کنم که از فرصت های مناسب برای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران استفاده کنند.
کاهش خام فروشی؛ هدف تکمیلی توسعه دانش بنیان ها
اتفاق مهمی که در میانه تلاش برای توسعه دانش بنیان ها در صنعت نفت، بخصوص صنعت پتروشیمی رخ داده است ، تکمیل زنجیره ارزش تولید محصولات و جلوگیری از خام فروشی در کنار سود سرشار برای شرکت ها و کشور است. صنعت پتروشیمی ایران با بررسی و ارزیابی درست از بازار و آنچه در قالب جهش دوم و سوم خود و پس از آن پیش بینی کرده است، تلاش می کند محصولات خود را متنوع تر از 8 محصول اولیه و پایه یعنی متانول، آمونیاک، اتیلن، پروپیلن، بوتادین وBTX بنزن، تولوئن و زایلین عرضه کند و در این بخش است که پای شرکت های دانش بنیان به میان می آید و پیش بینی می شود، صنعت پتروشیمی ایران با اجرای برنامه های هدفمند در سال 2026 (1404) با ظرفیت تولید سالانه 57 میلیون تن به جایگاه اول منطقه دست یابد. طبق اعلام کارشناسان صنعت پتروشیمی تا به حال تنها 30 درصد از ظرفیت موجود در واحدهای تولیدی در حوزه صنایع تکمیلی پتروشیمی فعال شده اند و آنچه امروز به عنوان هدف مهم کلان آینده در نظر گرفته شده، توسعه فعالیت های صنایع تکمیلی با هدف کاهش خام فروشی در صنعت پتروشیمی است. امروزه هدف، قطع خام فروشی و استقلال اقتصادی یکی از پیش شرط های اجرای پروژه های صنعت پتروشیمی است و اجرای پروژه های تکمیل زنجیره ارزش و طرح های پیشران، فعال سازی صنایع کوچک و پارک های صنعتی و شیمیایی به همین منظور بوده است.
تاکیدهای مکرر رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد شرکت های دانش بنیان و کاهش خام فروشی از موضوعات مهمی است که سرلوحه برنامه های صنعت پتروشیمی قرا گرفته است. مقام معظم رهبری 23 فروردین ماه در دیدار مسؤولان و کارگزاران نظام، اقتصاد بدون نفت را هدفی بلندمدت خواندند و افزودند: حداقل دو دولت در مسؤولیت های هشت ساله باید همت کنند تا این مشکل به سامان برسد؛ البته اگر همان روزی که اقتصاد بدون نفت را مطرح کردیم، اجرای آن شروع می شد، امروز کشور وضع متفاوتی داشت. حضرت آیت الله خامنه ای، معاونت علمی را موظف به تعیین ضوابط کیفی و شاخص های دقیق برای پذیرش شرکت های دانش بنیان دانستند و خاطرنشان کردند: افزایش تعداد شرکت ها کافی نیست و در این زمینه باید شاخص های حیاتی دیگری همچون نوآوری، کاهش ارزبری، اشتغال آفرینی، قابلیت صادرات و رقابت پذیری نیز مورد نظر قرار بگیرد.
رهبر معظم انقلاب، با تاکید بر اینکه توسعه شرکت های دانش بنیان باید بر اساس اولویت ها و با نیازسنجی بر مبنای گره گشایی از مسائل کشور باشد، گفتند: شرکت های دانش بنیان باید در بخش هایی همچون کشاورزی توسعه یابند که امنیت اقتصادی کشور وابسته به آنهاست، ظرفیت جذب نیروهای متخصص و غیرشاغل در آنها بالاست و یا در بخش هایی مانند نفت، گاز و معادن که با خام فروشی، منابع ارزشمند کشور را بدون ارزش افزوده صادر می کنند.
بی تردید توجه به شرکت های دانش بنیان و حمایت از آنها از سوی بخش های مختلفی همچون پتروشیمی که مولد هستند و تولید محصول می کنند، می تواند راه را برای حرکتی پرشتاب تر در این صنعت مولد، هموارتر سازد.