سهم بزرگ پژوهشگاه صنعت نفت در میانه تحریم و محدودیت های اقتصادی
رقابتی چند جانبه با شرکت های خارجی
مشعل پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان بازوی علمی و فناوری صنعت نفت طی حداقل 6 دهه اخیر توانسته است سهم قابل توجهی در افزایش تولید داخلی، کاهش وابستگی به شرکت های خارجی و خام فروشی در محصولات اولیه داشته باشد. راهبرد پژوهشگاه صنعت نفت، ایجاد ارزش افزوده از راه تولید و تجاریسازی فناوری، با رویکرد اصل انجام پژوهش برای توسعه و داخلی سازي فناوریهای جدید است. نکته قابل توجه در مورد پژوهشگاه این است که در این مسیر سخت و در رقابت با شرکت های خارجی همواره پیشرو و موفق بوده و توانسته است سهم زیادی را در تحولات صنعت نفت به خصوص در دوران تحریم و محدودیت های اقتصادی که شرکت های خارجی اعمال کرده اند، داشته باشد.
پژوهشگاه صنعت نفت در چند دهه اخیر توانسته است در توليد محصولات ارزشمندي نظير دانش فني و تجهیزات و قطعات مورد نیاز صنعت نفت، اختراع و در نهايت ارايه مقاله های معتبر در سطح بین الملل رسالت واقعي پژوهشگاه، را اجرایی کند و نه تنها در داخل کشور نیاز شرکت ها و زیرمجموعه های صنعتی به خصوص صنعت نفت را تامین کند، بلکه در دوره های مختلف زمانی که شرکت های خارجی حضور نداشتند و یا به دلیل تحریم ها ایران را ترک کردند، توانست نیاز صنعت به تولیدات خارجی و دانش فنی را تا حد زیادی تامین و جبران کند.
تبدیل رقابت به یک نگاه راهبردی
پژوهشگاه صنعت نفت در حوزه های مختلف اجرایی صنعت نفت از تولید تجهیزات و مواد مختلف تا تجهیز و دسترسی به آزمایشگاه های استاندارد و تراز بین المللی خود را در یک رقابت همه جانبه می بیند و در این سال ها تلاش کرده است خلا نیاز شرکت های داخلی به آخرین فناوری و تحولات صنعتی را پر کند. این مجموعه در جریان این رقابت همواره نسبت به بروزرسانی خود در همه زمینه ها اقدام کرده است. موضوع قابل توجه این است که پژوهشگاه در شکل دادن شرکت های دانش بنیان و فناور و همکاری با آنها پیشتاز بوده و به این ترتیب همچنان در چرخه رقابت با آخرین تغییرات تکنولوژی و نیازهای صنعت باقی مانده است. این مجموعه طی سال های گذشته تا امروز در سایه فضای داخلی و بین المللی که وجود داشته ارتباط و تعامل خوبی با موسسات تحقیقاتی مشابه، سرمایه گذاران و شركت های دانش بنیان كشورهای مختلف ایجاد کرده و نسبت به تبادل اطلاعات و دانش فنی اقدام کرده است. این تعامل به مرور زمان منجر به افزایش توانمندی های داخلی و در نتیجه موفقیت و رقابت پذیری با شرکت های فناور برتر دنیا شده است. نکته قابل توجه این است که پژوهشگاه صنعت نفت در نهایت هوشیاری و در میزان مناسب از فرصت های فناورانه و همکاری های علمی و تحقیقاتی در داخل و خارج کشور استفاده کرده و توانسته هم خود را در هر مرحله چند مرحله جلوتر ببرد و هم نیاز صنعت نفت را تامین کند. پژوهشگاه صنعت نفت در حوزه های مرتبط با نفت و گاز از جمله صنایع بالادستی، پایین دستی و محیط زیست عملکردی غیر قابل جایگزینی دارد و امروز می توان گفت حتی اگر تحریم ها در همین شکل همه جانبه باقی بماند، پژوهشگاه می تواند نیاز صنعت نفت را تا حد زیادی تامین کند.
جعفر توفیقی، رئیس پژوهشگاه صنعت نفت در روزهای پایانی 1400 و در آیین رونمایی از اسناد تکمیل زنجیره ارزش نفت کوره با استفاده از دانش فنی بومی (پژوهشگاه صنعت نفت) در شرکت پالایش نفت بندرعباس تاکید کرد: هم اکنون پژوهشگاه صنعت نفت بزرگ ترین سد مقابل تحریم های کشورهای غربی در پروژه های پالایشی و پتروپالایشی است. این مرکز در همه فرآیندهای پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی دارای فناوری اثبات شده است. وی اعتماد مدیران صنعت نفت به پژوهشگاه را از سرمایه های اصلی این مرکز علمی خواند و گفت: دانش فنی تکمیل زنجیره ارزش نفت کوره هم اکنون تنها در اختیار شرکت های معدود آمریکایی و اروپایی است که خوشبختانه ما امروز به آن دست یافته ایم.رئیس پژوهشگاه صنعت نفت با بیان اینکه این مجموعه با شبکه ای از دانشگاه ها و مراکز علمی و تحقیقاتی و پارک های فناوری کشور ارتباط مستقیم برقرار کرده است، گفت: مدیران صنعت نفت باید بدانند که ما در مذاکرات با شرکت های خارجی هموار پشت آنها ایستاده ایم تا بتوانیم فناوری های روزآمد دنیا را در ایران بومی سازی کنیم. او در عین حال تاکید دارد که تعداد زیاد و قابل توجه پژوهش های صنعتی از سوی کارفرماهای صنعتی و تامین تکنولوژی هایی که صنعت به پژوهشگاه صنعت نفت سفارش داده، نشانگر آن است که پژوهشگاه صنعت نفت، درصد زیادی از خلأ حضور شرکت های خارجی را پر کرده است.
سهم پژوهشگاه در قراردادهای مهم بین المللی
پژوهشگاه صنعت نفت از سالها قبل به شکل مستقیم و غیر مستقیم در قراردادهای بزرگ و مهم نفتی داخلی و بین المللی سهم داشته است. در واقع پژوهشگاه با اجرای طرح های پژوهشی در طرح های توسعه میادین نفتی ایفای نقش دارد و می توان گفت در این حوزه هم تبدیل به یکی از رقبای جدی شرکت های خارجی شده است. پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان یک هلدینگ تخصصی توانسته است تعداد زیادی از شرکت های فناور و دانش بنیان را در محور خود قرار دهد و در این مسیر نیاز داخلی را تامین می کند. رويكرد وزارت نفت هم در سال های گذشته تاکنون این بوده که پژوهشگاه صنعت نفت ظرفيت هاي خود در قرارداد هاي جديد نفتي را به عنوان یکی از رویکردهای محوری ارائه کند. انتقال فناوري یکی از مهم ترين بخش هاي قراردادهای نفتی است و به همین دلیل، پژوهشگاه صنعت نفت در این بخش می تواند درخشش خوبی داشته باشد. به نظر می رسد مهم ترين مركزي كه مي تواند انتقال فناوري را به نحوی شايسته انجام دهد و مباحث ازدياد برداشت را با توجه به زيرساخت هاي موجود دنبال كند، پژوهشگاه صنعت نفت است و از اين جهت می تواند در بحث انتقال فناوري که در ضمیمه قرارداد هاي نفتي مورد توجه قرار گرفته، نقش موثری ايفا می کند. در عین حال استفاده از حداكثر توان داخل (Local Content ) یکی دیگر از موضوع های تاکید شده در قراردادهای نفت است و تجهيزات، استفاده از مهندسين و مشاورين داخلي و بحث هاي مربوط به ساخت و خدمات داخلی را در بر مي گيرد. پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان نمونه تحقيقات و فعاليت هاي زيادي در برخي از مخازن كه موضوع قرارداد هاي جديد نفتي است انجام داده و اطلاعات بسيار ارزشمند و گسترده اي از اين ميادين جمع آوري كرده است كه اين اطلاعات مي تواند براي شركت هاي E&P مثمر ثمر باشد. به عبارتی ارائه خدمات به شركت هاي E&P داخلي و بين المللي خارجي كه در ايران سرمايه گذاري می كنند، همواره در دستور كار قرار دارد و از آنجا كه پژوهشگاه در ارائه سرويس هاي متعدد به شركت هاي خارجي از تجربه بالایی برخوردار است، اين فعاليت ها را مي تواند با كيفيت بالا و هزينه كم تري نسبت به مشابه خارجي خود انجام دهد.
نیروی متخصص در سطح بین الملل
می توان گفت برگ برنده و نقطه اتکای پژوهشگاه صنعت نفت در زمینه های مختلف، نیروی متخصص و دانشگاهی است که در حوزه های مختلف فعالیت دارد و در رقابتی تنگاتنگ با مراکز علمی و تحقیقاتی و صنعتی دنیا قرار دارد. پژوهشگاه به خوبی می داند که رشد و بلوغ و ماندن در چرخه رقابت بین المللی منوط به همین تلاش های تحقیقاتی محققان و نیروهای دانشگاهی است و اگر در گذر از نیازها و چالش های صنعت نفت، هوشمندان از این قدرت علمی استفاده نکند، عملا از رقابت در بازار فناوری حذف می شوند.
در حال حاضر علاوه بر کادر تحقیقاتی، تعداد قابل توجهی از دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تحقیقات خود را در همکاری با پژوهشگاه به نتیجه می رسانند و بسیاری از این پروژه های، به عنوان پروژه های موثر و حیاتی برای صنعت نفت محسوب می شوند. با توجه به نیاز روزافزون صنعت نفت به فناوری، به خصوص در غیاب شرکت های خارجی، پژوهشگاه صنعت نفت تلاش کرده سبد محصولات فناورانه و سبد مشتریان خود را گسترش دهد و همچنین تلاش کرده شرکای خود مثل دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی را برای توسعه فناوری گسترش دهد. امروز می توان گفت که پژوهشگاه صنعت نفت توانسته است در غیاب شرکت های خارجی که سالها صنعت نفت و گاز ایران را تحت سیطره خودشان داشتند و این صنعت با دانش فنی آنها ساخته شده و سرپا بود، فعالیتی مفید داشته باشد و به عبارتی امروز صنعت نفت به پژوهشگاه اعتماد دارند؛ بنابراین پژوهشگاه صنعت نفت، امروز به یک توسعه دهنده بسیار قابل اعتماد برای فناوری و یک پژوهشگاه صنعتی تبدیل شده است.