صنعت پتروشیمی در مسیر هدف «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» سال 1401 قرار دارد
توسعه دانش بنیان ها و تحقق هدف حذف خام فروشی
مشعل سال 1401 به «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» نام گذاری شده به عنوان یک محور مهم کاری در دستور کار نهادها و ارگان های اجرایی قرار گرفته است. این موضوع قبل از این هم بارها مورد تاکید مقام معظم رهبری قرار داشته و بسیاری از ارگان های اجرایی مهم و تاثیرگذار همچون صنعت نفت، از سال ها قبل، حرکت های مهم و چشمگیری در این مسیر داشته اند. صنعت نفت با توجه به اثرگذاری که شرکت های دانش بنیان و توسعه محور در حوزه فناوری و دانش بومی تاکنون داشته اند، همواره تلاش کرده است سهم این مجموعه ها را بیشتر و مسیر حرکت را برای آنها بازتر کند. حالا با این نام گذاری و تاکید جدی تر از سوی مقام رهبری همه زمینه های اجرایی لازم برای فعالیت بیشتر این شرکت ها را فراهم می کند و صنایعی مثل صنعت نفت که پیشتاز در این مسیر بوده است می تواند تجربیات خود را به اشتراک بگذارد و بیشتر کند.
توسعه فعالیت شرکت های دانش بنیان، از جمله مهم ترین موضوع های در دستور کار دولت ها در سال های گذشته بوده اما هر کدام به نوعی با این مسئله مهم برخورد و اقدام داشته اند. تا امروز شرکت های دانش بنیان در حوزه های کاربردی و ساختاری زیادی فعال شده اند و تاکنون سهم قابل توجهی در تولید ملی و ایرانی، تامین نیاز سازندگان داخلی و قطعه سازان و بسیاری از بخش های نرم افزاری و سخت افزاری صنعت نفت داشته اند. این همراهی به خصوص در جریان محدودیت های اقتصادی و تحریم های همه جانبه بیشتر محسوس بوده و به کمک آمده است.
در انتظار جذب بیشتر دانش بنیان ها
پس از نام گذاری سال 1401 به سال «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین»، وزیر نفت از آنچه تاکنون در صنعت نفت در این مسیر اجرایی و آغاز شده است، گزارشی ارائه کرد و از افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز با تکیه بر توان شرکت های دانش بنیان خبر داد و گفت: با توجه به نام گذاری سال ۱۴۰۱ از سوی مقام معظم رهبری به سال «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» ۳ هدف در صنعت نفت شامل افزایش ساخت داخل، افزایش تولید و افزایش صادرات ترسیم شده است.
جواد اوجی در ادامه به پیش فراخوانی که حدود سه ماه قبل به شرکت های دانش بنیان و توانمند در پنج محور ارائه شده اشاره وتصریح کرد:این محورها شامل احیای چاه های کم بازده برای افزایش تولید نفت و گاز، جمع آوری گازهای مشعل، بهینه سازی مصرف انرژی، ساخت کالا و ادواتی که تا پیش از این از خارج تأمین می شد و توسعه زنجیره صنایع تکمیلی پتروشیمی بود.
وزیر نفت تأکید کرد: درباره توسعه ساخت داخل، ما نیازهای کالایی خود را بر اساس فراخوانی که به شرکت های دانش بنیان دادیم اعلام کردیم تا واردات این کالاها در سال ۱۴۰۱ به حداقل برسد.
اوجی همچنین در آخرین نشست از کارگروه توسعه اقتصاد دانش بنیان با موضوع دانش بنیان کردن صنعت نفت کشور، گزارشی از اقدام های صورت گرفته برای دانش بنیان کردن صنعت نفت و گاز کشور ارائه کرده است و مقرر شد کارگروهی مشترک میان وزارت نفت و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری تشکیل و نقشه راهی جامع برای دانش بنیان کردن صنعت نفت و گاز کشور با برنامه زمان بندی مشخص تدوین و گزارش دهی شود.
مفهوم دانش بنیان برای خانواده پتروشیمی آشناست
اما یکی ازحوزه هایی که شاید بیشترین تاثیر و کارکرد شرکت های دانش بنیان و فناور را شاهد بوده و برای آن زمینه سازی کرده، صنعت پتروشیمی بوده است. این صنعت به عنوان مجموعه ای که برای ادامه فعالیت و تولید خود و حضور در بازارهای جهانی نیاز به آخرین فناوری های روزآمد دنیا دارد، با محدودیت های اقتصادی و تحریمی رو به رو بود، اما توانست بخش زیادی از نیاز خود را به کمک دانش بنیان ها تامین کند. جواد اوجی، وزیر نفت، هشتم دی ماه 1400 در بازدید از شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با اشاره به پروژه های مهم و تاثیرگذاری این مجموعه و سایر شرکت های دانش بنیان در ارتباط با پتروشیمی، همچنین ورود مطلوب شرکت ملی صنایع پتروشیمی ورود مطلوبی به موضوع تکمیل زنجیره ارزش افزود: امروز به من قول داده شد که تا پایان دولت سیزدهم در تأمین کاتالیست های مورد نیاز صنعت پتروشیمی به همت شرکت های پژوهشی و دانش بنیان و شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی خودکفا شویم.
اوجی همچنین در پانزدهمین نمایشگاه ایران پلاست هم گفت: خوشبختانه صنعت پتروشیمی در بحث فناوری های دانش بنیان در کشور پیشتاز است و هم اکنون شاهد هستیم که بخش اعظمی از کاتالیست های مورد نیاز کشور بومی سازی شده است و تا پایان دولت سیزدهم در این زمینه در کشور خودکفا می شویم.
مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم تاکید کرده که استفاده حداکثری از ظرفیت دانش بنیان ها برای توسعه صنعت پتروشیمی در دستور کار جدی قرار دارد و افزوده است: در برنامه های هفتم و هشتم توسعه باید از ظرفیت های موجود شرکت های دانش بنیان برای توسعه صنعت پتروشیمی استفاده کرد.
وی اظهار کرد: امسال باید با برنامه ریزی دقیق و جامع برای تحقق اهداف بزرگ در صنعت پتروشیمی گام برداریم و در این مسیر تمامی بخش های شرکت باید آهنگ واحدی داشته باشند. باید به سطحی از آگاهی و دانش برسیم تا با همراهی همه تلاشگران، اهداف پیش بینی شده صنعت پتروشیمی محقق شود و مفهوم دانش بنیان برای تمامی خانواده بزرگ صنعت پتروشیمی آشناست و واحدها با توجه به حوزه مسئولیت های خود در این زمینه فعالیت های بسیار خوبی داشته اند.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی افزود: بسیاری از دانش های فنی، تجهیزات و کاتالیست های صنعت پتروشیمی به طور کامل در حال داخلی سازی هستند و باید با توجه به ظرفیت های موجود در داخل کشور و تکیه بر توان داخلی از واردات آنها بی نیاز شویم.
شاهمیرزایی ادامه داد: برای تحقق برنامه های توسعه ای صنعت، نقش مدیریت برنامه ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می توان با نگاهی نو و فناورانه با تکیه بر توان موجود در مسیر پیشرفت، توسعه و تحقق برنامه های هفتم و هشتم حرکت کرد.
وی اظهار کرد: بر اساس اعلام مدیریت طرح ها، در سال جاری ۶ طرح پتروشیمی به طور کامل به بهره برداری می رسند و انتظار داریم طرح های دیگری نیز به این تعداد افزوده شوند. در گام دوم انقلاب با توسعه صنعت پتروشیمی چشم انداز جدیدی از این صنعت محقق می شود و همه محصولات راهبردی این صنعت شناسایی شده و با توجه به برنامه ریزی ها، تلاش می شود این محصولات در داخل کشور تولید شوند.
خام فروشی هدف غیرمستقیم دانش بنیان محور شدن
حذف و یا کاهش خام فروشی به خصوص در صنعت نفت یکی از مهم ترین اهداف کشورمان از ابتدا تا امروز بوده است و مقام معظم رهبری نیز بارها بر این مسئله حیاتی تاکید کرده اند. جواد اوجی، وزیر نفت هم در هفته اول کاری خود و در نشست مشترک با مدیران صنعت نفت در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس درباره اقدام هایی که در صنعت پتروشیمی اجرایی شده است، گفت: تاکنون اقدام های مطلوبی در صنعت پتروشیمی انجام شده و این صنعت، بخش زیادی از نیاز ارزی کشور را در سال های اخیر تأمین کرده است، اما معتقدیم صادرات پتروشیمی، نیمه خام فروشی است و انتظار ما از این صنعت این است که به توسعه و تکمیل زنجیره ارزش ورود کند. وی با اشاره به اینکه نباید خام فروشی را تنها در قالب نفت خام و میعانات گازی در نظر گرفت، تصریح کرد: امروز صادرات محصولات پتروشیمی نیز تا حدودی نیمه خام فروشی است. به تقریب از محصولات پتروشیمی که امروز تولید می شود، حدود ۳۰ درصد آن در کشور از سوی صنایع استفاده و نزدیک به ۷۰ درصد این محصولات صادر می شود.
به این ترتیب هر اقدام و برنامه ریزی که به سمت کاهش وابستگی در شرایط تحریمی و کاهش خام فروشی در محصولات پتروشیمی برود مورد حمایت قرار می گیرد و در این مسیر بیشترین سهم را شرکت های دانش بنیان بر عهده دارند. این سیاست مهم در جلوگیری از خام فروشی یا نیمه خام فروشی در دستورات ابراهیم رییسی، رئیس جمهوری هم مورد تاکید بوده است.
سیدابراهیم رئیسی در جریان سفر به استان خوزستان با اشاره به صنایع پایین دستی پتروشیمی که در مسیر افزایش اشتغال قرار دارند، یادآور شد: صنایع پایین دستی پتروشیمی در کنار ارزش افزوده بالا، ظرفیت افزایش اشتغال دارند، بنابراین باید تلاش کنیم در بخش پتروشیمی، خام فروشی نکنیم و این از ضرورت هایی است که باید در استان خوزستان تقویت شود.
در جریان جهش های دوم و سوم صنعت پتروشیمی که در جریان است، موضوع تکمیل زنجیره ارزش و تنوع در محصولات تولیدی به منظور جلوگیری از خام فروشی پیگیری شده و به مرحله اجرایی رسیده است و «طرح های پيشران» صنعت پتروشیمی، یکی از پروژه هایی است که کاهش و کنترل این نگرانی را هدف گرفته است. طرح های پيشران صنعت پتروشيمي براي انتقال از شمال و جنوب متانول براي جلوگيري از خام فروشي، يکي از همين برنامه های مهم است.
نکته قابل توجه در ارتباط با دو مسئله کاهش خام فروشی و توسعه فعالیت دانش بنیان ها در این است که هر دو موضوع به عنوان یک سیاست کلان و اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است.
امروز به کمک بسیاری از شرکت های دانش بنیان محصولات پتروشیمی که خام فروشی می شد، فرآوری و تبدیل به محصولات بالادست می شود. در عین حال تولید انواع کاتالیست های پتروشیمی، نوید آینده ای پر سود را برای صنعت پتروشیمی و کشور به همراه دارد.