صنعت پتروشیمی، بیشترین سهم را در کاهش آلاینده های زیست محیطی دارد
هر روز سبزتر از دیروز
مشعل صنعت پتروشیمی در چند دهه فعالیت خود همواره به عنوان صنعتی پیشرو شناخته شده؛ اما این ویژگی تنها در حوزه صنعتی نبوده و تلاش برای حفظ محیط زیست پیرامونی مجتمع های پتروشیمی مورد تاکید بوده است. مجتمع های پتروشیمی امروز در بیشتر نقاط کشور، بخصوص استان های جنوبی فعال هستند و به همین دلیل، توسعه صنعتی آنها و اطرافشان، باید با رعایت الزام های زیست محیطی باشد. از آنجا که این موارد در شرکت های زیادی به کار گرفته شده و نتایج قابل توجهی هم داشته است، بسیاری از مجتمع های زیرمجموعه تاکنون و در هر سال، به عنوان صنایع سبز معرفی شده و از آنها تقدیر به عمل آمده است.
این روند امیدوارکننده مجتمع های پتروشیمی کشور که به شکل تصاعدی و پرتکرار ادامه دارد، در حالی است که صنعت پتروشیمی در روزها و سال های سخت فشار اقتصادی و تحریم های مستقیم و همه جانبه، توانسته سود سرشاری را نصیب خود و کشور کند. با این حال، پتروشیمی ها در شرایط سخت خود وظیفه مهم حفاظت از محیط پیرامونی را فراموش نکردند و شاهد بودیم که سهم اعتبارات مرتبط و اجرای پروژه های محیط زیستی بیشتر و بیشتر شده است.
سهم 70 درصدی در صنایع سبز
نزدیک به دو دهه است که شرکت های پتروشیمی، خصوصی شده یا به نوعی روند خصوصی سازی را طی کرده اند و به این ترتیب، وابستگی به دولت نداشته اند. این استقلال در عملکرد دست آنها را در دنیای تجارت باز گذاشته و سود سرشاری هم نصیب آنها شده است. با این حال پتروشیمی ها تلاش کردند همانطور که در اصول تجارت خوب پیش می روند، اصول دیگر دنیای تجارت و تولید ماندگار و همسو با طبیعت را دنبال کنند. شرکت های خصوصی پتروشیمی به شکل اختصاصی و در قالب هلدینگ های بزرگ یا شوراهای راهبردی منطقه ای تلاش کرده اند، سهمی در توسعه و آبادانی و حفظ محیط زیست و اجتماع اطراف خود داشته باشند. در حال حاضر شورای راهبردی صنعت پتروشیمی هر سال، سهمی را برای هر یک از پتروشیمی ها تعیین می کند و این جدا از مبالغی است که هر کدام برای پروژه های اختصاصی خود در نظر می گیرند. مثل کاشت نهال حرا و توسعه فضای سبز در محیط پیرامونی، اصلاح چرخه فاضلاب و تصفیه آب داخل تاسیسات و خاموش کردن مشعل داخلی تا حمایت از گونه های جانوری، گیاهی و... مواردی هستند که پتروشیمی ها به شکل مداوم دنبال می کنند و نکته قابل توجه در همین ویژگی، داوطلبانه بودن فعالیت هاست. این عملکرد که هر سال درخشان تر بوده، در سال 1400 به 14 شرکت در میان 20 واحد در مجموعه نفت، گاز و پتروشیمی رسید و به این ترتیب می توان گفت که پتروشیمی سهم 70 درصدی را در صنایع سبز صنعت نفت دارد و این رقم بسیار قابل توجه و امیدوارکننده است. از آنجا که سهم و نقش فلرینگ در آلودگی مناطق عملیاتی جنوب کشور بسیار قابل توجه است، صنعت پتروشیمی از سال های گذشته موضوع مهم نوفلرینگ را که قرار است در کل صنعت نفت اجرایی شود، در دستور کار قرار داده و امروز مجتمع های پتروشیمی نه تنها فلرینگ ندارند، بلکه در چند سال اخیر گازهای همراه صنعت نفت را هم که در حال سوختن در منطقه گچساران، دهلران و غرب کارون است، مدیریت می کنند. مجموعه بزرگ پالایشگاه بید بلند خلیج فارس گازهای همراه نفت موجود در منطقه گچساران را جمع آوری و به عنوان خوراک استفاده می کند و این میزان نزدیک به 15 میلیون مترمکعب گاز است. همچنین با افتتاح و بهره برداری از NGL 3100 وNGL 3200 نیز همین فرایند انجام و حدود 20 میلیون مترمکعب هم از محل این دو پروژه تامین و از سوختن بخش دیگری از گازها جلوگیری می شود.
تعداد صنایع سبز هر روز بیشتر می شود
صنایع پتروشیمی در حوزه محیط زیست، جزو صنایع پیشرو هستند و مهم تر اینکه نسبت به موارد نظارتی و الزام های قانونی با ارگان های دولتی همکاری دارند. در سال 94 از 42 شرکت پتروشیمی، 32 شرکت جزو صنایع آلاینده بودند که در سال 98 با توجه به سختگیرانه تر شدن الزام های محیط زیستی، از 56 شرکت تولیدی، تنها 19 شرکت آلاینده بودند. صنعت پتروشیمی در سال 1400 با 5 عنوان منتخب از میان 6 صنعت برگزیده کشور، بیشترین سهم را در صنایع برگزیده سبز کشور کسب کرده و مفتخر به دریافت تندیس زرین شده است. همچنین در بخش صنایع و خدمات سبز، تعداد هفت شرکت پتروشیمی مفتخر به دریافت تندیس سیمین صنعت سبز کشور و 2 واحد خدماتی صنایع پتروشیمی نیز موفق به دریافت تندیس سیمین واحدهای خدماتی شدند. شرکت های پتروشیمی پارس، لرستان، مارون، نوری و پالایشگاه گاز بید بلند خلیج فارس در بخش صنایع برگزیده سبز، شرکت های پتروشیمی آریاساسول، امیرکبیر، پردیس، زاگرس، فن آوران، مروارید و مهاباد در بخش صنایع سبز و سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی و شرکت عملیات غیرصنعتی پازارگاد نیز در بخش خدمات سبز در این همایش انتخاب و معرفی شدند. بر اساس قانون تمامی مجتمع های پتروشیمی و پالایشگاه ها صنایع آلاینده هستند و باید جریمه پرداخت کنند، مگر اینکه بر اساس نظر کارگروه های سازمان محیط زیست، عملکرد آنها غیرآلاینده شناخته شوند. بر همین اساس تمام مجتمع های تولیدی آلاینده باید بر اساس ماده 38 قانون مالیات بر ارزش افزوده، یک درصد کل فروش خود را به عنوان عوارض آلایندگی پرداخت کنند و این روند تا زمانی که غیرآلاینده معرفی شوند، ادامه دارد. تقریبا تمام شرکت های پتروشیمی در این چند سال تلاش کرده اند خروجی صنعتی آنها به محیط زیست اطرافشان کمترین میزان خسارت را داشته و با استانداردهای ملی و بین المللی تطبیق داشته باشد. ضمن اینکه علاوه بر استانداردهای سازمان محیط زیست در شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز استانداردهای سختگیرانه تری وجود دارد و در صورت رعایت و عدم رعایت این موارد، امتیاز و تشویق یا تنبیه و جریمه هایی در انتظار مجتمع ها خواهد بود.
کاهش 40 درصدی آلایندگی در سه سال
حالا اما در شروع قرن جدید و تحولات پیش رو، مشاور اجتماعی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی از کاهش 40 درصدی صنایع آلاینده در بخش پتروشیمی خبر داده است. علی ربانی با اشاره به اینکه صنایع آلاینده افزون بر اینکه نارضایتی عمومی ایجاد می کند، جریمه ای معادل یک درصد از فروش آن واحد را هم شامل می شود، افزود: تعداد صنایع آلاینده در صنعت پتروشیمی در سه سال گذشته بیش از 40 درصد کاهش یافته است. مشاور اجتماعی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ادامه داد: ظرفیت صنعت پتروشیمی تا پایان برنامه هشتم توسعه دو برابر می شود که با توجه به پیش بینی سرمایه گذاری 80 میلیارد دلاری لازم است، بنابراین 3.2 میلیارد دلار یعنی حدود چهار درصد باید در حوزه اجتماعی سرمایه گذاری شود. بر اساس این گزارش، صنعت پتروشیمی همواره یک قدم در موضوعات محیط زیستی جلوتر از صنایع دیگر است. به عنوان نمونه در حالی که صنایع مختلف همچنان در تکاپوی رعایت اصول اولیه محیط زیستی هستند، این صنعت وارد فاز جدیدی از اقدامات خود می شود. یکی از مهم ترین زمینه های پیگیری هم موضوع «مدیریت کربن» است. این موضوع به عنوان یکی از الزام های محیط زیستی بین المللی در صنایع داخلی کشور بسیار کم رعایت می شود؛ اما صنعت پتروشیمی از صنایع پیشرو در رعایت «مدیریت کربن» است، بخصوص چند شرکت از جمله پتروشیمی های شیراز، رازی و مارون گواهینامه مدیریت کربن را از سازمان ملل متحد دریافت کرده اند که این اقدام ها در کشور و صنعت نفت بی سابقه است. در حال حاضر طرح پتروشیمی همت در منطقه پارس جنوبی در نوبت اجرا قرار دارد و در این طرح از CO2 موجود چه در پالایشگاه ها و چه پتروشیمی های منطقه استفاده و با شبکه های جمع آوری CO2 و ترکیب با گاز آمونیاک، اوره تولید خواهد شد.