روش های مهار یک پدیده آسیب رسان در صنعت نفت
خوردگی به وقت خط لوله
مشعل بیش از14هزار کیلومتر خط لوله انتقال نفت خام و فراورده های نفتی مدفون شده در زیر زمین، فراورده های تولیدی پالایشگاه های کشور را به مبادی مصرف می رسانند. این خطوط که بهره بردار و متولی نگاهداشت آنها شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران است، راه های پرپیچ وخمی را ازجاده های کوهستانی گرفته تا بستر رودخانه های خروشان طی می کنند تا سیال درون آنها ایمن و پایدار به مقصد برسد. یکی از مهم ترین موارد آسیب رسان به خطوط لوله انتقال نفت و گاز، پدیده خوردگی است؛ پدیده ای که به دلایل مختلفی همچون نوع خاک، هوا، اقلیم، نوع سیال و. . . به وجود می آید. از آنجا که بخش عظیمی از خطوط لوله انتقال نفت خام و فراورده های نفتی ناگزیر به عبور از زیر زمین، بستر رودخانه ها، نقاط سخت گذرکوهستانی و بیابان ها هستند، بی تردید این سرمایه عظیم و با ارزش را با آفاتی رو به رو می سازند و «خوردگی» یکی از مهم ترین آنهاست.
دامنه خوردگی بسیار وسیع است و در برخی صنایع مانند نفت که صیانت از منابع و حفاظت محیط زیست در آن موضوعی حیاتی به شمار می آید، اهمیتی بسزا دارد. با توجه به اهمیت موضوع «خوردگی وتاثیرهای آن بر خطوط لوله انتقال نفت خام و فراورده های نفتی» با رحمان رضایی، رئیس واحد مهندسی خوردگی شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه غرب که 17 سال سابقه فعالیت دراین حوزه را دارد، گفت و گویی انجام شده است که مشروح آن را در ادامه می خوانید.
پیمایش سیالات درون خطوط لوله و نوع آنها، خوردگی در لوله های انتقال را به اصلی تفکیک ناپذیر بدل کرده و ازآنجا که آسیب های جانی ومالی زیادی درپی دارد، علم مهندسی خوردگی تعریف شده است تا با کمک آن بتوان درحدممکن از وقوع چنین موارد ناگواری پیشگیری کرد. برای مهندسی خوردگی به عنوان علم و ابزار پیشگیری کننده از آن، پیش نیازهایی تعریف شده است که آگاهی ازاصول خوردگی و روش های مقابله با آن، برخورداری از دانش کافی در زمینه خواص شیمیایی ومتالوژیکی- فیزیکی، فلزات و آلیاژها، همچنین تسلط برآزمون های خوردگی الکتروشیمیایی از جمله آنهاست. خوردگی را می توان خطری بزرگ و جدی برای پایداری مواد دانست؛ خطری که تقریباً برتمام مواد مهندسی ازجمله استحکام بالا- دمای بالا ومواد سبک وزن تاثیر می گذارد به همین دلیل، یک مهندس خوردگی باید انواع محیط های خورنده و روش های مقابله با آنها را بشناسد و با توجه به شرایط، روشی را انتخاب کندکه این پدیده را قابل کنترل کند یا سرعت آن را به کمترین حد ممکن کاهش دهد. رحمان رضایی، رئیس واحد مهندسی خوردگی شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه غرب در تعریف خوردگی می گوید: خوردگی در فلزات یک واکنش الکتروشیمیایی در جهت پایداری فلزات خالص شده توسط ترکیبات پایدارترمانند سولفید وهیدروکسید است؛ به گونه ای که شکل ظاهری با تغییر اندازه های مهندسی دگرگون شود. در واقع خوردگی یک فرایند الکتروشیمیایی است که صنایع مختلف همواره با آن دست به گریبان هستند و همه ساله هزینه های مالی زیادی را به آنها تحمیل می کند.
کاهش خسارت، مبنای مهندسی خوردگی
رضایی می گوید: خطوط لوله درصنعت نفت و زیرمجموعه های آن(پالایشگاه های نفت، گاز یا شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت) همواره درمعرض خوردگی قرار دارند و با وجود تلاش های فراوان برای کاهش آن، همچنان خسارت های قابل توجه ناشی از این پدیده را شاهد هستند.
وی بابیان این که خوردگی می تواندروی عمر تجهیزات، بهره برداری از آنها، همچنین بازگشت سرمایه وکیفیت محصولات تولیدی اثربگذارد، ادامه می دهد: هیچ عاملی نمی تواند از این فرایند طبیعی (تخریب خودبه خود ماده)به طورکامل جلوگیری کند، اما استفاده ازروش های موجود می تواند فرایند آن را به تعویق بیندازد و یا نرخ انجامش را تاحد زیادی کاهش دهد.
رضایی می گوید: سالانه بخش های قابل توجهی ازخطوط لوله نفت در اثر شدت خوردگی داخلی تعویض یا تعمیر می شوند که هزینه زیادی دربر دارد؛ به همین دلیل، بررسی وتعیین عوامل موثر بر خوردگی داخلی وانواع آن درصنعت نفت و بهینه کردن روش های پایش، همچنین روش های جلوگیری از خوردگی داخلی باهدف کاهش خسارت های خوردگی، مبنای کار واحد مهندسی خوردگی قرار می گیرد.
رئیس واحد مهندسی خوردگی شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه غرب در توضیح مسئولیت واحدخوردگی با اشاره به این که مهم ترین وظیفه این واحد، پایش خطوط لوله به منظور پیشگیری ازخوردگی آن است، اظهار می کند: در این واحد هفت نفرنیروی متخصص با کار مداوم وبازدیدهای برنامه ریزی شده، خوردگی احتمالی خطوط لوله حوزه استحفاظی منطقه غرب را پایش وکنترل می کنند.