بهینه سازی مصرف انرژی از اهم مولفه های مدیریت تامین سوخت زمستانی است. گاز استان خراسان رضوی اقدامات شاخصی در این عرصه داشته است. لطفا برنامه ها و اولویت های بهینه سازی این شرکت را عنوان کنید؟

اعتقاد بنده که البته بسیاری از کارشناسان انرژی هم بر این مسأله اذعان دارند، این است که موضوع بهینه سازی یکی از اولویت های فراموش شده در کشور ماست، بویژه در امر انرژی. تمرکز شرکت ها بیشتر بر توسعه بوده تا بهینه سازی. توسعه هم در جای خود مسأله مهمی است؛ اما باید این را هم در نظر داشت که توسعه بی رویه، فی نفسه نمی تواند اثربخشی لازم را به همراه داشته باشد. باید به فکر زیرساخت ها هم بود که یکی از مهم ترین الزام های زیرساختی، موضوع بهینه سازی مصرف انرژی است. درست است که ایران از نظر ذخایر نفت و گاز بالاترین در دنیاست؛ اما این منابع عظیم انرژی محدود بوده و قطعا نمی تواند در بلندمدت، پاسخگوی نیاز ما با این روند فزاینده مصرف باشد. واقعیت امر این است که مصرف داخلی در حوزه انرژی بی رویه است و عدد و ارقام موجود، این موضوع را براحتی اثبات می کند.

شرکت گاز استان به عنوان قطب پژوهشی حوزه بهینه سازی انرژی تعیین شده و انصافا اقدام های خوبی هم از گذشته تاکنون انجام داده است. مرور بخشی از این دستاوردها خالی از لطف نیست. بررسی و ارزیابی افزایش بازدهی تجهیزات گازسوز، نخستین موضوع پژوهشی بود که شرکت گاز استان خراسان رضوی به آن ورود پیدا کرد و نقاط ضعف و قوت آن را مورد واکاوی قرار داد. اینکه تجهیزات گازسوز هم اکنون دارای چه رده انرژی است، چه میزان گاز مصرف می کند و قرار است آن را به چه عددی برسانیم، از جمله محورهای مورد بررسی بود. ارزیابی های حاصله، منتج به این شد که زیرساخت های لازم در این زمینه وجود ندارد و مراکزی هم نداریم که مشخص کند برچسب انرژی تجهیزات گازسوز مانند رادیاتورها یا مشعل ها در چه رده ای جای دارد.

به این منظور، طرحی را در قالب پروژه پژوهشی با همکاری اداره کل استاندارد استان تعریف و آزمایشگاهی را هم با اعتباری بالغ بر 5 میلیارد تومان تجهیز کردیم. آزمایشگاه هم اکنون در شرف بهره برداری است که امیدوارم بتوانیم با امکانات این آزمایشگاه برچسب انرژی را برای تجهیزات گازسوز نصب کنیم. نکته حائز اهمیت آن است که یک حرکت علمی، هدفمند و با ضابطه در حال شکل گیری است که بر اساس آن، کاهش قابل اثبات یا مصرف بهینه اتفاق می افتد و گامی جدی در مسیر بهینه سازی مصرف انرژی است؛ هرچند این مسأله تاکنون مورد غفلت بوده؛ اما امیدواریم که با راه اندازی آزمایشگاه بتوانیم هر چه سریع تر برای تحقق اهداف مصرف بهینه در سطح استان، گام هایی جدی برداریم.

باید به صورت جدی و با یک برنامه ریزی هدفمند، نسبت به کاهش قابل اندازه گیری مصرف انرژی در کشور گام برداشت و این موضوع فرابخشی است و عزمی ملی را می طلبد، ضمن اینکه در کنار اقدامات شرکت گاز استان، افزایش بازدهی سرشعله های اجاق گازها، آبگرمکن های گازی، بخاری ها و... منتج به نتایج مطلوب و مثبتی شده که ضوابط تدوین استانداردها یا اصلاح  فرایندها در اختیار اداره کل استاندارد قرار داده خواهد شد تا مبنا و ملاک عمل شود.

در کنار بحث بهینه سازی، علل و میزان هدررفت گاز در مصارف شهری هم یکی دیگر از موضوع های مهمی محسوب می شود که در حال بررسی و ارزیابی است. همانطور که می دانید، میزان و نحوه انتشار متان و کربن ناشی از آن به لحاظ مسائل زیست محیطی مهم و ضروری است. تصمیمات خوبی در این حوزه اتخاذ شده و در این زمینه شرکت گاز استان خراسان رضوی، مامور به انجام طرح پژوهشی برای بررسی و بازنگری ضرایب انتشار گاز متان و مدیریت کربن است که قرارداد آن هم در ماه اخیر به امضا رسید. در این طرح پژوهشی، قرار است به صورت پایلوت از دروازه ورودی شهر تا در ورودی مشترکان، میزان و ضرایب انتشار متان و مباحث مرتبط با مدیریت کربن بررسی و ارزیابی شود. بعدها این ارزیابی ها به صورت پروژه ای ملی در اختیار دیگر شرکت های گاز استانی قرار خواهد گرفت، ضمن اینکه در حال حاضر نحوه محاسبه بر اساس تجربیات همکاران ما در گاز خراسان رضوی در حال انجام و پیگیری است.

 

   سوالی که در این زمینه مطرح است و همواره در بسیاری از محافل رسانه ای از آن صحبت به میان آمده، این است که چرا موضوع بهینه سازی تا این حد مورد غفلت واقع شده؟ اگر بخواهم در این زمینه نمونه ای را عنوان کنم، بحث راندمان موتورخانه و بخاری هاست که گرمایش اغلب خانواده ها از این تجهیز تامین می شود و مدیریت پژوهش هم در این زمینه کارهایی را انجام داده؛ اما نتایج آن تنها به 4 یا 5 شرکت تسری پیدا کرد که البته در این عرصه شرکت گاز استان خراسان رضوی پیشگام بود.

بله کاملا درست است. طرح بهینه سازی موتورخانه های مسکونی به حدود 8 سال پیش بازمی گردد؛ البته اجرای بهینه سازی موتورخانه ها دو سالی است که به شرکت ملی گاز سپرده شده است.

از زمانی که این موضوع به شرکت ملی گاز واگذار شد، تحرکات فوق العاده ای شکل گرفت که اگر این مسأله به بحث بخاری های گازسوز و دیگر محورهای بهینه سازی گاز تعمیم داده شود، می توان شاهد اتفاق های قابل توجهی در این عرصه بود و باید از پتانسیل گازهای استانی و شرکت ملی گاز ایران هم به عنوان شرکت تخصصی بهره برد. مشهد، قطب تولید بخاری های گازسوز است و می توان با انجام یکسری تعاملات و همکاری ها و همچنین انتقال متولی سازمان بهینه سازی از زیرمجموعه شرکت ملی نفت به شرکت ملی گاز ایران، از ظرفیت های موجود نهایت استفاده را برد. همچنین در شرکت های گاز استانی، واحدی به نام بهینه سازی مصرف گاز وجود دارد که می تواند در پیشبرد اهداف بهینه سازی مصرف انرژی وزارت نفت در سطح کشور راهگشا باشد.

   آماری از میزان بهینه سازی موتورخانه ها در سطح استان دارید؟

در سطح استان بالغ بر 2 هزار موتورخانه را با اعتباری معادل 6 میلیارد تومان در مدت 18 ماه بهینه سازی کردیم، در حالی که قبل از آن شاید فقط بهینه سازی موتورخانه های شرکت گاز را به عنوان یک مسؤولیت اجتماعی در نظر داشتیم، ضمن آنکه 400 هزار مترمکعب در سال هم صرفه جویی گاز انجام شد و طبق بررسی های انجام شده، در کمتر از سه سال هزینه آن به سازمان بازگردانده خواهد شد؛ البته در مورد بخاری ها جای کار بسیاری وجود دارد که می توان انجام داد و به نتیجه درخور توجهی دست پیدا کرد.

   نظارت بر مصرف گاز ادارات دولتی از آن دست مواردی به شمار می آید که دولت بسیار بر آن تاکید داشته است. لطفا گزارشی از تخلفات انجام شده را ارائه کنید و اینکه آیا گاز اداره ای قطع شده است یا خیر؟

بدون اقرار می گویم که ما در حوزه کشف برخی از فعالیت های غیرقانونی، اعم از مصارف و انشعابات غیرمجاز در سطح استان، با هماهنگی و همکاری دیگر دستگاه ها توانسته ایم بسیار تاثیرگذار باشیم؛ البته در سال های گذشته پیشنهاداتی برای جلوگیری از اقدام های غیرقانونی از سوی شرکت گاز استانی مطرح شده که در هنگام ورود به قضیه،گاه با مقاومت هایی مواجه شده ایم و حتی از برخی انتقادات رسانه ای هم در امان نبوده ایم؛ اما با تلاش مضاعف، دیدگاه ها و رویکردها را به سمت وسوی مثبتی سوق دادیم. طرح هایی به صورت جامع دیده و مورد تایید واقع شده است. نشست هایی به صورت ماهانه و با حضور نمایندگان حوزه های قضایی و استانداری برگزار و طرح های پیشنهادی پایش و ضمانت های اجرایی پیرامون آن دیده شد. از این رو این نشست های ماهانه باعث شده که اقدام های خوبی در زمینه کشف فعالیت های غیرمجاز در سطح استان انجام شود.

همچنین استفاده از گاز برای تامین برق مراکز استخراج رمز ارزها به یک مشکل نگران کننده تبدیل شده و اگر بدرستی مدیریت نشود، قطعا در آینده اتفاقات ناگواری را رقم خواهد زد. هفته نامه «مشعل» رسانه ای داخلی است و به نظر می رسد طرح این موضوع، بتواند در رفع این معضل کارساز واقع شود. برخی تحرکات افرادی که در این زمینه فعالیت می کنند، از یک سو و استفاده مستقیم از گاز برای تولید برق رمز ارزها از سوی دیگر می تواند مشکلاتی در پی داشته باشد. به همین منظور کارگروهی تشکیل شد و متعاقب آن تیم بازرسی در نظر گرفتیم تا مصارف به صورت لحظه ای رصد شود. تا به امروز سه مورد در سطح استان شناسایی و کشف شده است. در کنار این موضوع بازدید از ادارات دولتی مطرح است که باز با تاکید شرکت ملی گاز و حمایت استانداری، بخشنامه ها و دستورعمل های معاون اول ریاست جمهوری به طور دقیق اجرایی شد، به نحوی که بالغ بر 41 هزار و 60 مورد بازرسی تا به امروز در سطح ادارات انجام شده است. از این تعداد 946 مورد اخطار و 25 مورد هم قطع گاز داشتیم. خوشبختانه در زمینه پیشگیری از تخلفات و جرایم چه اداری و چه غیراداری، حمایت و پشتیبانی از شرکت گاز دلگرمی برایمان ایجاد کرده تا روال کارها بسرعت و با دقت مضاعفی پیگیری شود.

   گاز استان خراسان رضوی در برخی پارامترها و مولفه ها مانند سلامت اداری و پاسخگویی به مشترکان، جزء برترین ها یا به نوعی می توان گفت جزو شاگرد اولی هاست. چطور این اتفاق رقم خورده است؟

واقعیت این است که ما هم در کنار دیگر همکاران شرکت های گاز استانی انجام وظیفه می کنیم. منتی نیست و از این بابت هم خدا را شاکریم که بتوانیم گامی هرچند کوچک در رفع دغدغه های مردم عزیز کشور و استان برداریم. یکی از الزام های شرکت در فرایندهای تعالی و بهبود، شاید وجود نهادی با عنوان مدیریت تعالی سازمان باشد. بنده در سال 99 که به صورت رسمی کارم را در شرکت گاز استان خراسان رضوی شروع کردم، به اتفاق دیگر همکاران به اصطلاح مثلث کاری را که شامل رعایت موازین اصولی و فنی، ایمنی و اچ اس ای و قانونی بود، تعریف کردیم و قرار شد تمامی فعالیت ها و اقدام ها در چارچوب این مثلث تبیین شود.

نخستین ضلع این مثلث کاری، رعایت موازین اصولی و فنی است. ما در شرکت گاز استان خراسان رضوی معتقدیم، هیچ کاری آنقدر مهم و حیاتی نیست که به صورت غیراصولی و غیرفنی انجام شود. متولی پایش این امر هم بازرسی فنی، تعیین و مقرر شد در نشست های کنترل پروژه در ابتدای جلسه، بازرسی فنی گزارشی از میزان رعایت الزامات و استانداردهای فنی در پروژه ها را ارائه کند. به این منظور وضع پروژه ها ارزیابی و پایش می شود.

ضلع دوم مثلث کاری تعریف شده، الزام های ایمنی و اچ اس ای است که یکی دیگر از مولفه ها و شاخص های بسیار مهم تلقی می شود. یعنی ما اگر فعالیتی را بدون رعایت موازین ایمنی و اچ اس ای انجام دهیم، تنها به این دلیل که پروژه زودتر از موعد مقرر به بهره برداری برسد، باید گفت که این دلیل، اصلا توجیه پذیر نخواهد بود و همه تلاشمان بر آن است که طرح و پروژه ها با رعایت تمامی دستورعمل های ایمنی اجرایی و عملیاتی شود که خدا را شکر در این زمینه هم تاکنون موفق عمل کرده ایم. متولی اصلی این مسأله، رئیس اچ اس ای شرکت گاز استان خراسان رضوی است که مرتبا در حال ارائه گزارش از وضع ایمنی پروژه هاست و از این بابت نگرانی نداریم. درس آموخته ها و تجربه های دیگر پروژه ها هم در این مسیر تعالی برایمان کارگشا بوده است. در پروژه هایی که الزام های ایمنی در آن رعایت نشود، واحد اچ اس ای و ایمنی اختیار تام دارد جریمه نقدی اعمال کند و حتی اختیار متوقف کردن پروژه را هم دارد.