افزایش ذخیره سازی در کشور
همزمان با اجرای طرح های توسعه ای و افزایش تولید در کشور، ذخیره سازی سوخت پالایشگاه ها نیز کلید خورد.
افزايش ظرفيت ذخيره سازي فرآورده های نفتي، از جمله رويكردهاي مهم و اقدام های موثر در صنعت نفت محسوب می شود، به وي‍‍ژه آنكه در شرايط گسترش كرونا و كاهش مصرف بنزين و ساير فرآورده ها ضرورت وجود مراكز ذخيره و نگهداري آنها دوچندان می شود.
اين در حالي است كه افزايش ظرفيت ذخيره سازي علاوه بر موارد اشاره شده، بر قدرت چانه زني كشورها در بازارهاي بين المللي تاثير مستقيمي به جاي می گذارد. در اين مقطع انبارهاي جديد در مناطقي همچون ملاير، ماهشهر، شيراز، بيرجند و اروميه تاسيس شد.
در ادامه ساخت واحدهايي از جمله انبار نفت اروميه و ملاير به ترتيب هريك به ظرفيت 120 ميليون ليتر و 68 ميليون ليتر به منظور ذخيره سازي فرآورده در مخازن كليد خورد كه هر دو انبار در فروردين ماه سال گذشته به بهره برداری رسيدند.
شفافیت عرضه با همکاری بورس انرژی
بورس انرژي با همكاري مجدانه شركت ملي پالايش و پخش فرآورده های نفتي ايران تبدیل به شاهراهي شفاف جهت عرضه و صادرات انواع فرآورده های نفتي و حلال ها به مقاصد صادراتي از راه خشكي و دريا شد.
رونق گرفتن عرضه فرآورده ها در بورس انرژي فرصت مناسبي را براي صادرات توليدات پالايشگاهي به كشورهاي مختلف مهيا كرده است.
اين در حالي است كه با وجود شرايط سخت صادرات زير سايه تحريم ها، تمام ارزهاي صادراتي حاصل از فروش فرآورده ها طي اقدامات هوشمندانه ای كه برای نقل و انتقال مالی این معاملات صورت گرفت به خزانه دولت واريز شده است.
اقدام های پالایشی دولت سیزدهم
با روی کار آمدن دولت سیزدهم برنامه های بخش پالایش در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران رونق بیشتری گرفته و همسو با حرکت های جهانی بازار انرژی تغییر مسیر داده است و ضمن عمل به تعهدهای خود در چارچوب مأموریت های محوله در صنعت پالایش و پخش، در حال برنامه ریزی به منظور تغییر مسیر همسو با حرکت های جهانی در بازار انرژی است و توانسته از سوخت محوری صرف به سمت سودمحوری حرکت کند.
در کنار این رویکرد و فارغ از محقق ساختن برنامه های در حال اجرا، دو رسالت و مأموریت خطیر به عهده این شرکت نهاده شده تا در همان ابتدای کار با بررسی مواضع اقتصادی کشور شیوه راهبردی مناسبی را با توجه به شرایط موجود در تأمین نیاز بازار سوخت اتخاذ کند. شرکت ملی پالایش و پخش در دولت سیزدهم در حالی سررشته امور را در دست گرفت که از یک سو باید برای چالش های از پیش مانده راهکار ارائه می داد و از سوی دیگر با برقراری توازن در بازارهای مصرف، طرح های جدیدی را تعریف می کرد؛ از این رو دو ماموریت با محورهای جلوگیری از کیش ومات شدن صنعت پالایش در رویارویی با چالش ها و ایجاد ارزش افزوده بیشتر با حرکت به سمت سودمحوری را برای خود ترسیم و بر اساس آن حرکت می کند.
عبور از چالش ها با تدوین و اجرای برنامه های راهبردی
پس از بررسی سوابق اقدام ها و فعالیت ها در صنعت پالایش و پخش، تعهدهای صادراتی ایجادشده معوقه به خریداران از جمله چالش های دردسرسازی بود که در وهله نخست ارزیابی چالش ها قدعلم کرد. بر اساس آمار موجود، باقی مانده تعهدهای شرکت در سال ۹۹ و ۱۴۰۰، شامل ۶۹۴ هزار تن فرآورده بود که ۱۸۵ هزار تن از طریق زمینی (تسویه شده) و ۵۰۹ هزار تن از طریق دریایی فروش رفته است. در این باره در مذاکره با خریداران و استفاده از ظرفیت قرارداد برای تعویق تعهدها و اصلاح قیمت های قرارداد و دوره زمانی تحویل توافق شد با خرید فرصت بتوان ضمن اجرای تعهدات تحمیل شده از تأمین نیاز بازار داخلی نیز جا نماند.
هماهنگ نبودن سیاست های صادراتی و توزیع داخلی و بهره نبردن از ظرفیت تجاری حوزه انرژی از کشورهای منطقه از دیگر مشکلات پیش رو بود. در این باره با تقویت و تنظیم روابط با کشورهای همجوار و منطقه با همکاری متولیان حوزه بین الملل با تأکید بر دیپلماسی انرژی و در گام بعدی استفاده از ظرفیت تأسیسات انتقال و توزیع برای برقرار کردن همکاری های سوآپ تصمیم گرفته شد.
ایجاد ارزش افزوده بیشتر با حرکت به سمت سودمحوری
تنها 6 ماه از آغاز به کار مدیران این صنعت در دولت سیزدهم می گذرد، اما رویکرد اصلی در بخش پالایش، تعدد و کثرت بخشیدن به واحدهای پالایشی و پتروپالایشی با توجه به چالش هایی چون افزایش نیافتن ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی متناسب با تکالیف قانونی و ارتقا نیافتن الگوهای پالایشی در سال های گذشته، هم اکنون برای کاهش و پرهیز از خام فروشی نفت خام بر اساس سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) قرار گرفته است.
خط مشی صنعت پالایش کشور در حال تغییر مسیر از سوخت محوری به سمت سودمحوری است. این عبارت بیانگر ضرورت ایجاد تحول در ساختار پالایشگاه های کشور است تا متناسب با تغییر بازار انرژی جهانی تغییر مسیر دهد و به سمت تنوع بیشتر در سبد محصولات تولیدی حرکت کند. این امر مستلزم ایجاد هماهنگی و وحدت رویه بین دو قطب صنعتی کشور یعنی واحدهای پالایشی و مجتمع های پتروشیمی است. گنجاندن نسل جدیدی از محصولات در سبد پالایشگاه ها که تاکنون فقط بر تولید انواع سوخت متمرکز بوده، اقدامی است که می تواند مسیر درآمدزایی کشور را بیش از پیش تسهیل کند.
باید اذعان کرد رویه ساخت و توسعه پالایشگاه های نفتی در کشور که هم اکنون تعدادشان به ۹ واحد صنعتی می رسد بر اساس تولید سوخت و افزایش سهم فرآورده ها در سبد سوختی ناوگان حمل ونقل، نیروگاه ها و سایر صنایع مرتبط بوده است.
تولید حداکثری سوخت به ویژه دو کالای کلیدی مانند بنزین و گازوئیل که سرآمد بازار فرآورده های نفتی تلقی می شوند، از گذشته تاکنون در اولویت برنامه های واحدهای پالایشی قرار داشته است؛ رویه ای که برای تولید و تأمین سوخت مورد نیاز بازار مصرف استمرار داشته است.
طرح پتروپالایشی ۳۰۰ هزار بشکه ای در سراشیبی اجرا
از میان ۴۲ طرح پالایشی نیمه کاره باقی مانده در صنعت پالایش، ۲۵ طرح پتروپالایشگاهی، پنج طرح میعانات گازی و ۱۲ طرح نیز طرح های بهینه سازی پالایشگاه هاست که پس از بررسی این طرح ها، ضرورت احداث یک واحد جدید پتروپالایشی به موازات اجرای دیگر طرح ها احساس و مطالعات آن انجام شد.
طرح احداث پتروپالایشگاه شهید سلیمانی از جمله طرح هایی است که در دومینوی حرکت به سمت سودمحوری در اولویت اجرا و بهره برداری قرار گرفته است. این طرح ۳۰۰ هزار بشکه ای با هدف افزایش ظرفیت پالایشی و تأمین فرآورده های مورد نیاز با تأکید بر زنجیره ارزش در استان هرمزگان و در مجاورت پالایشگاه های بندرعباس و ستاره خلیج فارس احداث می شود.
این طرح حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد که مقرر شده است از محل منابع داخلی با مشارکت بخش غیردولتی، تأمین مالی خارجی (فاینانس) یا تحویل نفت خام به پیمانکاران (بر اساس بند مندرج در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱) تأمین مالی شود.این در حالی است که سیاست مجموعه پالایش و پخش به منظور حمایت از بخش خصوصی و تسهیل شرایط برای ورود این بخش به سرمایه گذاری است. طرح احداث پتروپالایشگاه لاوان به ظرفیت ۱۵۰ هزار بشکه و احداث یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه ای در خوزستان نیز از جمله طرح های پیش بینی شده با خوراک نفت خام است.
برنامه های پیش رو و در حال اجرا
از دیگر برنامه های شرکت ملی پالایش و پخش در بخش پالایش می توان به ارتقای کیفی بنزین تولیدی و کاهش تولید و کیفی سازی نفت کوره، ارتقای کیفی نفت گاز در پالایشگاه شیراز اشاره کرد، همچنین پروژه های تصفیه گازوئیل، ارتقای کیفی نفت گاز و سولفورزدایی نفت کوره از ته ماند برج های تقطیر در پالایشگاه اصفهان در حال اجرا اشاره کرد.
تولید کک سوزنی در پالایشگاه امام خمینی شازند، ارتقای کیفی محصولات سنگین واحد کک سازی در بندرعباس، ارتقای کمی و کیفی فرآورده های تولیدی در پالایشگاه نفت تبریز، طرح ساخت واحد بهبود کیفی و کمی بنزین در تهران، طرح احداث واحد سولفورزدایی نفت کوره در کرمانشاه، واحد تقطیر در خلأ جدید لاوان، از دیگر طرح های در حال اجرای شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران است.