تعامل و همکاری صنعت نفت با مراکز پژوهشی و دانشگاهی وارد فاز جدیدی شده است
افزایش سهم درآمد از پژوهش های کاربردی
البته می توان گفت که این همکاری بخش های پژوهشی با صنایع بیشتر در صنعت نفت کاربرد و نمود پیدا کرده است. دانشگاه ها و مراکز پژوهشی ارتباط خوبی با بخش های مختلف صنعت نفت پیدا کرده اند و نه تنها در طراحی و تولید قطعات و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت پیشرو هستند، بلکه قدم به حوزه بالادستی صنعت نفت هم گذاشته اند. امروز قراردادهای مهم و تاثیرگذاری بین صنعت نفت و شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت منعقد شده که گویای اهمیت و جایگاه پژوهش های کاربردی در صنعت نفت است.
سهم پژوهشگاه صنعت نفت در پژوهش های کاربردی
پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان یکی از اصلی ترین بازوهای پژوهشی صنعت نفت توانسته است نقش و جایگاه قابل توجهی را در کنار شرکت های زیرمجموعه داشته باشد. این سهم تنها به انجام امور پژوهشی مستقل منتهی نمی شود و از همان ابتدای کار مطابق با نیاز صنعت و پروژه های اجرایی پژوهشگران وارد کار می شوند. همین چند ماه قبل بود که رئیس پژوهشگاه صنعت نفت با اشاره به ثمربخشی طرح بررسی امکان تزریق پذیری نانوسیالات مخازن نفتی که از سوی پژوهشگاه اجرایی شده است، گفت: «اجرای این طرح و دیگر طرح های پژوهشی کاربردی، نتیجه رویکرد وزارت نفت در بهره مندی حداکثری از توان دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی است.»
در واقع تلاش های صنعت نفت برای برقراری چرخه پژوهش و صنعت و بهره گیری بیشتر از توان شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها و مراکز پژوهشی به نتایج چشمگیر و رویکردی جدید در صنعت منجر شده است. در حال حاضر بخش زیادی از پروژه های صنعت نفت در ارتباط با پژوهشگاه صنعت نفت نیازهای خود را تامین می کنند و بسیاری از کمبودهایی که طی سالیان سال وجود داشته روزنه های جدیدی پیدا کرده اند. همچنین بیش از ۵۰۰ پژوهشگر در پژوهشگاه صنعت نفت فعال هستند و این مجموعه برای پاسخگویی به نیازهای پژوهشی صنعت نفت آمادگی کامل دارد و می تواند نقطه امیدی برای آینده کاری پژوهشگران باشد.
پژوهشگاه صنعت نفت با اطلاع از نیازهای صنعت نفت به جای انجام پژوهش های صرفا بنیادی، به دنبال پژوهش های کاربردی به منظور توسعه است. پژوهشگاه صنعت نفت به دنبال اجرای پژوهش های میدان محور است تا در کنار حفظ جریان علمی خود بازوی فناوری و تحقیقات کاربردی را فعال نگه دارد.
انتفاعی که نتایج آن آشکار شده است
صنعت نفت در چند دهه اخیر تلاش کرده تا تعاملی فناورانه، هدفمند، بلندمدت و جهت یافته را با مراکز علمی و پژوهشگاه ها ایجاد کند و در نتیجه سازوکاری برای توسعه علمی و کاربردی در کشور فراهم و از ظرفیت های مغزافزاری، نرم افزاری، سخت افزاری و ظرفیت دانشگاه ها استفاده حداکثری کرده است. بر اساس همین اعتماد دو طرفه، اکنون افزون بر پروژه های کاربردی متعدد، نزدیک به 30 مگاپروژه فناورانه بلندمدت در حوزه های اکتشاف و تولید با دانشگاه ها مبادله شده است که صدها عضو هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در آن فعال هستند. نخستین نتایج در حوزه ازدیاد برداشت، حکایت از ظرفیت افزایش ضریب برداشتی با میانگین حدود ۵ درصد دارد که به معنای افزایش میلیاردها دلاری ثروت کشور است.
با توجه به باور و اعتماد مدیران ارشد صنعت نفت به موضوع پژوهش های کاربردی، شرایط این تعامل بیشتر شده و دستاوردهای پژوهشی در صنعت به کار گرفته و اجرایی می شوند. به طور همزمان پروژه های بزرگ تولید محور و اکتشاف محور در حال انجام هستند و شبکه های پژوهشی مرتبط با صنعت نفت در کشور فعال شده اند و اعضای هیئت علمی دانشگاه ها و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در ارتباط با مسائل نفت و گاز تفکر می کنند و وقت می گذارند. علاوه بر این موارد، شرکت های دانش بنیان انگیزه کافی برای حضور و ایفای نقش در مسائل نفتی را پیدا کرده اند و می توان با افتخار عنوان کرد که حوزه پژوهش و فناوری به جایگاه واقعی خود در صنعت نفت نزدیک شده است.
می توان نمود عینی این تعامل و پژوهش های کاربردی را در بومی سازی 242 مقطعه کاربردی در صنعت حفاری دید. این تحول مهم در نتیجه همکاری شرکت ملی حفاری و حوزه های پژوهش و هم افزایی هر دو حوزه محقق شده است. این نتیجه در نتیجه همکاری های مستمر و هم افزایی با مجتمع های بزرگ و شهرک های صنعتی، شرکت های سازنده و دانش بنیان، مراکز علمی و پژوهشی و همچنین تبادل تجربیات و دانش فنی در خصوص ساخت قطعات و تجهیزات اجرایی شده است.
می توان گفت پروژه های مختلف کاربردی که بین صنعت نفت و مراکز پژوهشی و تحقیقاتی اجرایی و به نتیجه رسیده است، باعث شده نگاه دانشگاه ها و مراکز علمی در تعامل با صنعت نفت هم حرفه ای تر و واقع گرایانه باشد و هم پروژه هایی را که به نیاز امروز صنعت نفت منجر می شود، دنبال کنند. صنعت نفت و حوزه های پژوهشی هوشیارانه و با اطلاع از نیازها و ظرفیت های خود وارد این میدان شده اند تا به جای نشستن صرف در محیط های آکادمیک، به میدان صنعت بیایند.
می توان گفت که صنعت نفت و مراکز پژوهشی در ارتباط با آن در مقایسه با سایر وزارتخانه ها، عملکرد مقبولی در تعامل و نتیجه بخش بودن پروژه ها داشته اند. در عین حال مسیر طی نشده و راه های نرفته بسیاری پیش رو داریم و صنعت نفت، با وجود جایگاه استراتژیک و درآمدزایی که دارد، باید بیش از این در این حوزه تلاش کند. اگر این روند تسریع شود، پژوهشگاه و دانشگاه ها هم می توانند نقش بیشتر و موثرتری ایفا کنند و صنعت نفت هم همان طور که در اسناد بالادستی تاکید شده، دانش بنیان تر خواهد شد.
منفعت چند جانبه تعامل صنعت نفت و مراکز پژوهش محور
روی دیگر بها دادن به پژوهش های کاربردی و سهیم کردن دانشگاه ها و مراکز پژوهشی در صنعت نفت، سهیم کردن بیشتر جوانان و نخبگان در امور اجرایی و فناوری صنعت و جلوگیری از خروج نیروی انسانی متخصص است. نگاه دم دستی تزئینی به موضوع پژوهش مستقیما روی عملکرد نیروهای متخصص و دانشگاهی اثر گذار است. وقتی پژوهشگر می بیند که کار آنها خروجی ندارد و تنها یک قرارداد رسمی و فرمالیته است و اثرگذاری آن را نمی بیند، دیگر برای آن کار تحقیقاتی و کاربردی شدن آن در صنعت انگیزه کافی را ندارد.
در شرایط فعلی که تعامل و ارتباط بین مراکز پژوهشی و دانشگاه ها و شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها با صنعت برقرار است، به سمت حل مسئله رفته ایم و شرکت های مختلف زیرمجموعه صنعت نفت نیازهای خود را که امکان تولید و کاربردی شدن دارند، به مراکز پژوهشی اعلام می کنند. امروز پروژه های موثر و کاربردی پژوهشی مستقیما بین مراکز پژوهشی و دانشگاهی و شرکت های صنعت نفت تعریف می شود تا نیاز و وابستگی به شرکت های خارجی به حداقل ممکن برسد. تاکنون در زمینه پژوهش و فناوری خوب عمل کرده ایم و مشکلات صنعت را به شرکت های دانش بنیان ارجاع داده ایم. امیدواریم سال آینده نیز، نتایج خوبی را از شرکت های دانش بنیان و انستیتوها دریافت کنیم.