از ديگر اقدام ها در زمينه جلوگيري از آلودگي هوا مي توان به استفاده از دستگاه MOT (دستگاه فرآورش سيار نفت) و MOS (دستگاه تفكيك گر سيار سرچاهي) اشاره کرد، اين تجهيزات برای نخستین بار در شرکت بهره برداری نفت و گاز كارون (يكي از شركت هاي بهره برداري زیرمجموعه شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب) ساخته شده و به بهره برداری رسیده است. اين اقدام خوب به سایر شرکت هاي زيرمجموعه نیز تعمیم داده شد و اکنون 15 دستگاه در مالکیت این شرکت قرار دارد. دستگاه هایی نیز به شکل استیجاری مورد استفاده قرار می گیرند. اين تجهيزات از سوزاندن نفت در گودال سوخت در زمان انجام تعميرات و يا احياي چاه ها جلوگيري می کند و سهم بسزايي در كاهش انتشار آلاينده ها به هوا دارد. به عنوان نمونه از فروردین ماه 1399 تا پایان اسفندماه همان سال، میزان نفت جمع آوری شده ناشي از به کارگیری تجهيزات MOT و MOS، 17 هزار و 220 بشکه نفت در شركت كارون و 154 هزار و 702 بشكه در شركت مارون است که این مقدار قبلا سوزانده می شد و اکنون جمع آوری شده و به واحدهای عملیاتی بازمی گردد.
باید به این مساله اشاره کنم که در سطح شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب براساس دستورعمل و راهنمای وزارت نفت، به صورت سالیانه میزان انتشار گازهای گلخانه ای مورد محاسبه قرار می گیرد. در روش محاسبه موجودي انتشار گازهاي گلخانه اي، منابع مختلفي شامل انتشار از منابع احتراقي ثابت، فلر، انتشارات فرّار و انتشارات غيرمستقيم مانند انتشارات ناشي از مصرف برق در نظر گرفته شده است. به دليل نبود سيال سوزي، منبع مذكور فاقد انتشار گاز گلخانه اي است. آمار مقایسه ای از سال 1395 تا 1399 نشان می دهد میزان انتشار گازهای گلخانه ای در بسیاری از شرکت های بهره برداری مناطق نفت خیز جنوب روند کاهشي داشته است. اين مهم از طريق کنترل گازسوزی، نظارت هاي فرآيندي، مدیریت هدررفت انرژی و اجراي پروژه هاي جلوگیری از سوزاندن گاز محقق شده است. همچنين اين شركت متعهد است در زمان وقوع پديده وارونگي هوا، اقدام های كنترلي مناسبي را جهت تقليل انتشار آلايندگي ها به حداقل ميزان ممكن پياده سازي و اجرا کند. مطابق استانداردهای بین المللی، بسياری از شركت هاي نفتي معتبر دنيا اعلام کرده اند سرانه انتشار گازهای گلخانه ای را به ازای هر بشکه تولیدی زیر 20 کیلوگرم كاهش دهند. با توجه به آمارهاي موجود، شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب در حال حاضر در دو شرکت زیرمجموعه خود در سطح محدوده تأثیرپذیری در كلانشهر اهواز (شركت هاي بهره برداری نفت و گاز کارون و مارون) توانسته است در محدوده استانداردهای بین المللی قرار گیرد (تحقق انتشار زير 20 كيلوگرم گاز گلخانه ای به ازاي هر بشكه نفت توليدي).
در صورت اجرایی شدن پروژه های جمع آوري گازهاي همراه كه پیش تر عنوان شد، شركت ما اين توانايي را دارد كه به تنهايي براي كل كشور، تعهد اجلاس پاریس در زمینه كاهش انتشار گازهای گلخانه ای را محقق سازد. با بهره برداري كامل پروژه ها و در زمان سقف توليد مي توان از انتشار حدود 33 میلیون تن CO2 جلوگیری کرد. البته فراموش نکنیم که تعهد پاریس نیز مشمول تمامی صنایع کشور می شود و خوشبختانه صنعت نفت در اين زمينه نيز پيشرو است. از سویی با توجه به نیاز شرکت های پتروشیمی به گاز تولیدی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، این دسته از شرکت ها هم در زمینه پروژه گازهای همراه ورود کرده اند. با در نظر گرفتن برنامه هاي كاهش انتشار گازهاي گلخانه اي در بخش هاي پایین دست صنايع نفت نيز انتشار گازهاي گلخانه اي كاهش قابل توجهي خواهد داشت. بديهي است سهم صنعت نفت در انتشار گازهاي گلخانه اي در كل كشور نسبت به صنايع و منابع ديگر (به ویژه منابع متحرك) بسيار پایین تر است و اين شركت با استفاده از تمام امكانات در مسیر كاهش قابل توجهي از ميزان گازهاي گلخانه اي گام برداشته است.
این خبر را هم باید اعلام کنم که واحد حفاظت محیط زیست شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، بر اساس راهنمای انتشار برآورد آلاینده های هواي شرکت ملی نفت ايران، نرم افزاری را طراحی کردند كه امكان محاسبه انتشار آلاينده ها را تسهيل کرده است. این نرم افزار مورد تأیید شرکت ملی نفت ایران بوده و هم اکنون ساير شركت هاي نفتي نيز از اين نرم افزار استفاده می کنند. پرواضح است انجام محاسبات دقيق و جمع آوری داده هاي انتشار آلاينده ها نخستين گام برای تدوين اصولي و صحيح برنامه هاي عملياتي در مسیر كاهش ميزان انتشار آلاينده ها است.
مردم خوزستان چه زمانی شاهد خاموش شدن فلر خواهند بود؟
شروع پروژه هاي جمع آوری گازهای همراه برای نخستین بار از دهه 1340 آغاز شده و هم اکنون در دهه 90 بالغ بر 80 درصد گازهاي همراه توليدي جمع آوري می شود. اين داده ها نشان مي دهد كه شركت ملي مناطق نفت خيز جنوب به منظور كاهش فلرينگ عزمي جدي داشته است؛ به نحوي كه فلرينگ مشاهده شده در زمان فعلی بسيار كمتر از احجامي است كه در گذشته شاهد آن بوده ایم. اين مهم از طريق اجراي پروژه هاي جلوگيري از سوزاندن گازهاي همراه، كنترل گازسوزي و نظارت مستمر بر شرايط فرآيندي از سوی نيروهاي متخصص و با تجربه صنعت نفت محقق شده است. با توجه به آمار ارائه شده، پر واضح است به ميزان قابل توجهي از انتشار آلاينده هاي هوا جلوگيري شده است. همانطور که در سطور بالا نیز عنوان شد مشعل ها به عنوان تجهيزي برای فلرينگ دائمي نبوده و به دليل نياز در شرايط اضطراري كه برشمرده شد، مورد استفاده قرار مي گيرن د؛ از این رو امكان حذف كامل فلر به دليل نياز عملياتي در شرايط خاص ميسر نیست، اما اين اطمينان داده مي شود كه با اجراي طرح هاي جلوگيري از سوزاندن گازهاي همراه، از فلرينگ مستمر جلوگيري و به كمترين ميزان ممكن تقليل داده شود. مطابق بررسي هاي به عمل آمده و براساس برنامه پيش بيني توليد و توزيع گاز (1404 - 1400) در صورت فراهم شدن شرایط و رفع مشکلات، با اجراي برنامه ها و پروژه هاي محیط زیستي، تمام گازهای همراه مشعل تا سال 1404 صفر خواهد شد. مشكلات مالي، موارد عملياتي و حوادث پيش بيني نشده از ديگر دلايل اختلاف پيش بيني و عملكرد است. با تأمین منابع مالي به منظور نوسازی تجهیزات و اجراي طرح هاي بهسازی تأسیسات و فلرها اهداف تعيين شده محقق خواهد شد.
آیا با ادامه روندکنونی و تداوم تحریم، دستیابی به این اهداف امکان پذیر است؟
سناریو و صفر شدن گازهای همراه مشعل (فلر) در سال 1404 با تداوم روند فعلی تنظیم شده است؛ به نحوي كه از فرصت هاي به دست آمده ناشي از تحريم و از طريق استفاده از خدمات و توان بخش داخلي درصدد تحقق پروژه ها هستيم. به همین منظور در بسیاری از بخش های این صنعت با استفاده از توانایی کارشناسان و متخصصان داخلی، اقدام های اساسی و مؤثری صورت گرفته و تجربیات به دست آمده حتی در صورت ادامه یا حتی لغو تحریم های کنونی کمک شایانی به این صنعت خواهد کرد.