دیپلماسی انرژی نتیجه داد

سربلند    در فروش   نفت

مشعل نام نفت ایران بار دیگر در بازارهای جهانی پیچیده است تا افق این راه امیدواری جهانی در فضای کنونی در پاسخ به رشد تقاضا و در سطح داخلی گشایش در درآمدهای داخلی و همچنین در درازمدت، افزایش قدرت ایران در این عرصه باشد. اکنون که 6 ماه از روی کار آمدن دولت سیزدهم می گذرد، مقام های رسمی از افزایش 40 درصدی فروش نفت بدون برجام خبر داده و اعلام کرده اند صادرات نفت و درآمدهای نفتی افزایش یافته، پروژه های مسکوت دوباره به جریان افتاده و برنامه ای جامع برای ارتقای وضعیت صنعت نفت در حال پیاده سازی است. خبر افزایش 40 درصدی فروش نفت ایران نخستین بار از سوی ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری در سفر به هرمزگان اعلام شد که طی آن گفت صادرات نفتی ایران به حدی افزایش یافته که ما دیگر نگران صادرات آن نیستیم و پول حاصل از صادرات نیز در حال بازگشت به کشور است. هفته گذشته نیز مقامات دیگر کابینه دولت جزییاتی از این موضوع را رسانه ای کردند. ممکن است این سوال پیش آید که رشد 40 درصدی فروش نفت ایران چگونه رقم خورده است؟

برخی کارشناسان توفیق در رشد فروش نفت خام ایران را حاصل دیپلماسی مناسب ایران در سطح کلان و در بعد ویژه آن در نگاه دولت سیزدهم به شرق دانسته و معتقدند این رویکرد افزون بر بازار نفت توفیقات دیگری غیر از حوزه نفت با چین و روسیه به همراه داشته است. در همین زمینه احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصاد و دارایی رشد فروش نفت خام را ناشی از رویکرد فعالانه ایران خوانده است. با این حال نباید این سخنان محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران را از نظر دور داشت که درباره علت رشد فروش با وجود تحریم گفته است به زبان عامیانه «امروز نفت مان را نمی خرند بلکه ما آن را می فروشیم.» در این میان نمی توان شرایط بازار جهانی نفت متاثر از کرونا را در ایجاد شرایط موجود بی تاثیر دانست. تاثیرات ناشی از محدودیت های ویروس کرونا که بر بخش های مختلف اقتصاد جهان سایه افکند، حوزه سرمایه گذاری جهانی را هم بی تاثیر نگذاشت؛ به گونه ای که در حالی دنیا به 500 میلیارد دلار برای سرمایه گذاری در صنعت نفت نیازمند است که با کمبود 250 میلیارد دلار در این عرصه مواجه است. موسسه مودیز نیز در این زمینه اعلام کرده است صنعت نفت برای جلوگیری از بحران های عرضه در آینده به ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. حالا در شرایطی با کاهش نگرانی ها در مورد فشــار ســویه اومیکرون بر تقاضای جهانی نفــت و افزایش قیمت ها، تقاضا برای نفت به بالاترین میزان در چند سال اخیر گرایش پیدا می کند که به دلیل کاهش سرمایه گذاری، عرضه موجود، تامین کننده تقاضا نخواهد بود. در این میان اما ایران با هوشمندی دقیق از چنین فضایی بهره برده و به استقبال مشتریان و بازارهای جدید رفته است. 

در چنین فضایی آنچه نباید از نظر دور داشت آنکه ایران در زمینه صادرات و فروش نفت با شیوه های قدیمی خداحافظی کرده است . روشی که موثر واقع شده و در همین مدت 6 ماهه طبق آمارها رشد 40 درصدی صادرات را به همراه داشته است. افزون بر مواردی که به آن اشاره شد نمی توان از در جریان بودن مذاکرات وین به سادگی گذشت که ورق را به نفع ایران برگردانده است.

 تاثیر دیپلماسی فعال منطقه ای در بخش انرژی

در همین  زمینه محمدعلی خطیبی، نماینده پیشین ایران در هیات عامل اوپک در گفت وگو با هفته نامه «مشعل» با برشمردن فاکتورهای موثر در رشد 40 درصدی فروش نفت خام ایران طی چند ماهه اخیر، کلیدی ترین عامل را دیپلماسی فعال منطقه ای بین المللی از جمله در بخش انرژی خواند.

خطیبی در بررسی رشد صادرات نفت خام ایران از بعد سیاسی، پررنگ بودن نگاه به شرق از سوی دولت سیزدهم اشاره می کند و می گوید: نگاه به شرق در دولت سیزدهم قوی است و کشورهای شرقی متوجه این مساله شده و از گسترش روابط با ایران استقبال می کنند؛ به گونه ای که عمده فروش نفت ایران هم در ماه های اخیر به حوزه شرق بوده است. او می گوید: دولت سیزدهم افزون بر اتخاذ استراتژی نگاه به شرق، درهای مذاکره با غرب را هم نبسته است و این نشان می دهد حاضر است با دنیا تعامل داشته باشد و مسایل را حل وفصل کند.

عوامل موثر در رشد فروش نفت

خطیبی در ادامه به تاثیرگذاری ابعاد اقتصادی رشد 40 درصدی فروش نفت خام ایران پرداخته و توضیح می دهد: در بعد اقتصادی پدیده ای که باعث شده تبادلات تجاری، به ویژه فروش نفت خام به شرق افزایش داشته یابد، بهبود وضعیت تقاضا در بازارهای نفت است. تقاضایی که با شیوع ویروس کرونا کاهش یافته بود؛ به گونه ای که اوپک پلاس هم تا 10 میلیون بشکه کاهش عرضه داشت و اگر این کاهش نبود، با سقوط قیمت نفت مواجه بودیم که با مدیریت مناسب اعمال شد و اکنون هر ماه شاهد افزایش 400 هزار بشکه ای هستیم.

او در توصیف وضعیت کنونی بازار جهانی نفت خام توضیح می دهد: با توجه به اینکه در حال حاضر دنیا به سمت کنترل و مدیریت ویروس کرونا در حال حرکت است، فعالیت های اقتصادی، تجاری، رفت وآمدها و... نیز آرام آرام در حال بازگشت به حالت پیش از کرونا قرار دارد و به موازات آن در بازار نفت نیز شاهد رشد تقاضا برای سال های 2021 و  2022 هستیم؛ به گونه ای که براساس پیش بینی ها 3.5 تا 4 میلیون بشکه افزایش تقاضا در بخش نفت خام طی سال میلادی جاری شاهد خواهیم بود؛ این در حالی است که در گذشته رشد تقاضای سالانه نفت خام معمولا حدود1 تا 1.5 میلیون بشکه بود. به هر رو رشد تقاضا، وضعیت امیدوارکننده ای را در بازار نفت خام به وجود آورده و همین مساله می تواند به رشد قیمت ها در این بازار بینجامد. نکته مهم در این میان آن است که در کنار رشد تقاضا در زمینه رشد عرضه با توجه به آنکه در دوره کرونا و قیمت های پایین نفت سرمایه گذاری قابل توجهی صورت نگرفت، وضعیت مطمئنی وجود ندارد و نمی توان امید چندانی داشت که وضع بهبود یابد. سوالی که مطرح می شود این است که با توجه به رشد تقاضا عرضه نفت خام از کجا باید تامین شود.

او در پاسخ به این سوال می گوید: پیش بینی می شود برای پاسخگویی به رشد تقاضای 4 میلیون بشکه ای سال جاری میلادی  3 میلیون بشکه آن از طریق غیراوپک و یک میلیون بشکه از سوی اوپک تامین شود؛ در حالی که در این مورد ابهام و تردیدهایی وجود دارد.

ممکن است این پاسخ مطرح شود که این رشد تقاضا را می توان  از ظرفیت مازاد سایر کشورها جبران کرد؛ اما باید بدانیم که غیر از سه، چهار کشور همچون عربستان، امارات، کویت مازاد ظرفیت وجود ندارد که آنها هم مطمئن نبوده و در این میان دو کشور اول در جنگ با یمن هستند. در این میان می توان این پاسخ را با قطعیت اعلام کرد که ظرفیت مازاد مطمئن در ایران وجود دارد که درباره آن تردیدی وجود نداشته و می توان روی آن حساب کرد. به همین خاطر بازار نفت خام امیدوار است ایران در تامین این تقاضا نقش آفرینی کند؛ از این رو تمایل به نفت خام ایران زیاد شده است و  باید گفت شرایط فضای بین المللی باعث شده مشتریان نفتی ایران افزایش یابند و کشورها با ایران تجارت کنند و به تعهدات خود پایبند باشند و ایران هم سختگیری نمی کند که در ازای فروش نفت حتما ریال، دلار و یا یورو دریافت کند و می توانند پول خودشان را بدهند. تمامی موارد که ذکر شد در صادرات نفت ایران و رشد 40 درصدی فروش آن موثر بوده و به نظر می رسد دوستان ما در دنیا امیدوار و دشمنان ما ناامید شدند. نماینده پیشین ایران در هیات عامل اوپک معتقد است که آنچه در مجموعه این عوامل تاثیرگذار است، دیپلماسی مناسب در فضای بین المللی و قراردادهای استراتژیک با روسیه و چین و سایر کشورهاست که مذاکرات جدید آن در حال انجام است و اگرچه مذاکرات مرتبط با مسایل هسته ای در وین ادامه دارد؛ اما ما منتظر توافقات چندجانبه نمانده ایم و مذاکرات جداگانه با کشورها برای مسایل تجاری از جمله نفت در حال انجام است.