نگاهی به نقش کاربردی پژوهشگاه صنعت نفت در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی

از بخاری کم مصرف تا بهبود عملکرد تجهیزات غول پیکر

 

مشعل  بهینه سازی مصرف انرژی، یکی از اصلی ترین موضوع های صنایع مختلف و بخش های دیگر مرتبط با زندگی شهروندان به خصوص در شهرهای بزرگ بوده است. در این سال ها تلاش شده است ضمن اصلاح الگوی مصرف در همه سطوح، مدیریت بهینه سازی مصرف انرژی به رویکردی ملی و بین المللی تبدیل شود، زیرا این حوزه جزو مواردی است که منافع حاصل از آن بر کشورهای دیگر نیز تاثیر می گذارد. مدیریت بهینه سازی مصرف انرژی از چند زاویه اقتصادی قابل بررسی است، اما در این حوزه موضوع میزان مصرف و عدالت دسترسی و مسائل محیط زیستی هم از اهمیت زیادی برخوردار است. در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی فارغ از موضوع کاهش مصرف و صرفه های اقتصادی، جنبه های مختلف فواید زیست محیطی و پژوهش های کاربردی نیز شروع شده و مورد استقبال است. بسیاری از شرکت های دانش بنیان و پژوهشگاه ها موضوع های مرتبط با بهینه سازی مصرف انرژی را از سال ها قبل در دستور کار قرار داده اند چراکه می دانند آینده شرکت های بزرگ اقتصادی با این موضوع ها دست به گریبان خواهد بود.

توجه و حرکت شرکت های مرتبط با انرژی و صنایع بزرگ به سمت سرمایه گذاری در بخش بهینه سازی مصرف انرژی، یکی از رخدادهای مهم در حداقل یک دهه اخیر است. شرکت های بزرگ صنایع نفت و گاز و فولاد و ... هدف گذاری کلانی را برای کاهش مصارف خود و به حداقل رساندن هزینه بخش های مصرف خانگی و صنعتی پیش بینی کرده اند چراکه به این نتیجه رسیده اند که این سرمایه گذاری در بلندمدت برای آنها سودآور خواهد بود.

پیشتازی صنعت نفت در آینده پژوهشی بهینه سازی مصرف انرژی آینده نگری یکی از مقوله های مهم مدیریت و تجارت در صنایع بزرگ است. صنایع بزرگ خوب می دانند که در آینده نزدیک با محدودیت منابع روبه رو هستند و دسترسی امروز به خوراک و مواد اولیه در آن زمان با شرایط سخت تری همراه خواهد بود. به همین دلیل بوده است که بسیاری از شرکت های دانش بنیان به دنبال شیوه هایی برای اصلاح الگوهای مصرف در همه بخش ها از تولید تا مصرف و اصلاح فرآیندهای تولیدی در واحدهای صنعتی و مسیرهای انتقال و... رفته اند. صنعت نفت به عنوان یکی از صنایع مهم که مسئولیت تامین انرژی و مدیریت تامین و توزیع آن را به عهده دارد از ابتدا موضوع بهینه سازی مصرف انرژی را پیش بینی کرده بوده اما می توان گفت از حداقل یک دهه اخیر این موضوع با حساسیت بیشتری دنبال می شود.  بسیاری از شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت به خصوص در حوزه های پژوهشی و دانش بنیان ها به دنبال راهکارهایی برای کاهش و بهینه شدن مصرف انرژی رفته اند. از سال ها قبل موضوع پژوهش های کاربردی در این زمینه از طریق همکاری پژوهشگاه صنعت نفت، جهاد دانشگاهی و یا سایر مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه ها با شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت شروع شده است و امروز نتایج آنها در این شرکت ها اجرا می شود.  موضوع پژوهش در جهت بهینه سازی مصرف انرژی همواره یکی از موضوع های مهم و مورد تاکید در سطوح عالی مدیریتی کشور بوده است و به خصوص صنعت نفت در این حوزه پیشتازی می کند. این پیشتازی البته مورد تایید معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری هم بوده است. سورنا ستاری با تاکید بر اینکه مصرف انرژی در کشور بسیار بالاست، از صنعت نفت خواست بیش از قبل روی موضوع مصرف و بهینه سازی انرژی کار کند، چراکه این نقطه ضعف اصلی کشور است. وی تاکید کرده است که شرکت های دانش بنیان درباره بهینه سازی مصرف انرژی می توانند وارد عمل شوند و روی آن کار کنند.

 بهینه سازی مصرف انرژی از پژوهشگاه صنعت نفت

 

یکی از مراکز تاثیرگذار و فعال در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی در صنعت نفت، پژوهشگاه صنعت نفت است. این مجموعه علاوه بر تلاش برای بهینه سازی و اصلاح الگوی مصرف انرژی در داخل این مجموعه، همکاری موثری با شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت داشته است. این مجموعه به منظور اجرای ماده ۱۷ قانون هوای پاک اقدام هایی را انجام داده که منجر به اخذ گواهینامه استاندارد ملی ایران(1-16000- INSO)شده است. این گواهینامه استاندارد معاینه فنی موتورخانه ها با هدف بهینه سازی مصرف انرژی و کاهش انتشار آلاینده های هواست که شامل دستورعمل بازرسی دوره ای و بهینه سازی مصرف انرژی، الزام های ایمنی و تعیین حدود مجاز انتشار آلاینده ها می شود و از سوی سازمان ملی استاندارد تهیه و تدوین شده است. پژوهشگاه صنعت نفت همچنین یک گروه پژوهش و بهینه سازی انرژی دارد که به شکل مجزا روی موضوع های این حوزه فعالیت دارد. موضوع هایی همچون مديريت بخار، مميزي انرژي، استقرار سيستم مديريت انرژي، انتگراسيون حرارتي فرآيندها، مديريت كربن، مديريت آب و پساب، مديريت فلرينگ، توسعه استفاده از انرژی های تجديدپذير و دستيابي به دانش فني و تكنولوژي هاي جديد بهينه سازي در این گروه پژوهشی مورد بررسی هستند و پروژه هایی در این زمینه تعریف شده است.  پژوهشگاه صنعت نفت پروژه های مختلفی را در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی تاکنون اجرایی کرده است. از تولید بخاری های با بازده پایین و صرفه جویی ۳ میلیارد مترمکعبی گاز در ۴ ماه سرد سال تا بهینه سازی مصرف انرژی از طریق بهبود وضعیت روانکاری تجهیزات و ماشین آلات غول پیکر در بخش های مختلف صنعت در لیست پروژه های این مجموعه قرار دارد. چندی قبل هم پژوهشگاه اعلام کرد که برق مصرفی خود را از محل صفحه های فتوولتائیک خورشیدی تأمین خواهد کرد و مطالعات این موضوع در حال انجام است. در مورد آب مصرفی این مجموعه هم مطالعاتی در دست است تا بتوانند آب مصرفی را در چرخه ای قابل برگشت به حداقل برسانند. به عبارتی پژوهشگاه صنعت نفت تلاش می کند تبدیل به یک پژوهشگاه سبز از منظر مصرف انرژی و انرژی های تجدیدپذیر شود.

پروژه های بهینه سازی مصرف انرژی پرشمار و فعالند

 ناگفته پیداست که بهینه سازی مصرف انرژی موضوعی است که نیاز به توجه مضاعف و فرهنگ سازی دارد و مجموعه هایی همچون صنعت نفت باید این موضوع را از خودشان شروع کنند. اگرچه همواره اعتبارات مرتبط با پژوهش در ادارات و سازمان های دولتی حذف و کم می شوند و شرایط اقتصادی و تحریم های همه جانبه در چند سال اخیر اثرگذاری مستقیمی بر پروژه های صنعت نفت داشته است، اما پژوهش های کاربردی پژوهشگاه صنعت نفت در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی در دستور کار هستند.  جابر نشاطی، رئیس پردیس انرژی و محیط زیست پژوهشگاه صنعت نفت چندی قبل به بهینه سازی مصرف انرژی که از موضوع های مهم کنونی کشور محسوب می شود اشاره کرد و گفت: در این حوزه، پژوهشکده انرژی پژوهشگاه، فعالیت های بسیار زیادی را در دستور کار قرار داده است و ۱۰ پروژه مرتبط با حوزه مدیریت انرژی در واحدهای صنعتی و ساختمانی از سوی پژوهشگران این مجموعه در حال انجام یا در حوزه مدیریت بخار که از منابع انرژی به شمار می آید، چند پروژه جاری جزو برنامه های این مجموعه است. وی به مستهلک شدن تجهیزات نفتی اشاره کرد و گفت: عمر تأسیسات صنعت نفت بسیار زیاد است؛ از این رو بهینه سازی این تجهیزات از مسائل مهم صنعت نفت به شمار می آید، بر همین اساس پژوهشگاه صنعت نفت با هدف بهبود تجهیزات موجود در صنعت نفت، در چند پروژه بزرگ مدیریت خوردگی در سال های اخیر شرکت کرده است.  بر اساس این گزارش به نظر می رسد در موضوع بهینه سازی مصرف انرژی باید به چند موضوع مدل توسعه و ارتقای توان علمی و نوآوری و فناوری در طرح های بهینه سازی سوخت کشور، عوامل ضروری برای فعالیت شرکت های خدمات انرژی، نظام نوآوری فناورانه انرژی (جریان عرضه و تقاضا) و تاثیر همه این موارد در تحقق اقتصاد مقاومتی مورد بحث و بررسی بیشتر قرار گیرد.