نگاهی کوتاه به جایگاه و اهمیت نماز از دیدگاه امیرالمومنین(ع)

نسیم عبادت و  پاییز گناهان

نماز در معارف اسلامی از جایگاهی بسیار رفیع برخوردار است و علاوه بر تاکیدهای موکد رسول گرامی اسلام(ص)، ائمه اطهار (علیهم اسلام) نیز بر انجام هر چه بهتر این فریضه واجب الهی توصیه های بسیاری داشته اند. نماز و اقامه آن می تواند موجبات گشایش های بسیار زیادی برای مومنین باشد. در مطلب پیش رو به سه تعبیر مهم حضرت امیرالمومنین(ع) درباره نماز پرداخته ایم؛ سه تعبیری که دقت در آنها می تواند ما را در اقامه هر چه بهتر نماز یاری برساند و درک اهمیت انجام این فریضه الهی را برایمان روشن تر سازد.

 تعبیر نخست

حضرت امام علی(ع) از سه تعبیر و مثال بسیار زیبا استفاده می کنند تا خاصیت نماز را در اذهان بهتر جا بیندازند. تعبیر اول این گونه است: « و إنها لتحت الذنوب حت الورق؛ نماز گناهان را همچون برگ های پاییزی می ریزد». این بشارت و مژده شادی بخش و عظیمی است که از زبان امیرالمؤمنین(ع) به مؤمنان و پویندگان راه حق داده می شودتا  اگر به دنبال آن هستند که گناهانی را که به ذهن و زبان و روح و قلب آنها چسبیده و آنها را آزار می دهد، مثل برگ هایی که در یک خزان پاییزی از یک درخت فرو می ریزد، از کالبد آنها فرو ریزد و آنها را راحت بگذارد، به نماز پناه ببرند، زیرا نماز مثل دستی یا نسیمی که تنه درخت را می تکاند و به واسطه آن تکان و جنبش، برگ های پاییزی از درخت جدا می شود، گناهان و معاصی را از آنها دور می کند. در واقع نسخه مطمئنی در اینجا از زبان حضرت امام علی(ع) مطرح می شود که با وجود نماز جایی برای ناامید شدن از رحمت واسعه الهی وجود ندارد چرا که یکی از بزرگ ترین حیله گری های شیطان درباره انسان این است که او را از درگاه رحمت الهی ناامید و مأیوس سازد و با پیش کشیدن معاصی و گناهان انسان، صحنه را به گونه ای نشان دهد که انگار جایی برای بخشیده شدن وجود ندارد؛ در حالی که دیدگاه حضرت امام علی(ع) در این باره در نقطه مقابل قرار می گیرد. همچنان که حضرت می فرماید: «ما اَهَمَّنی ذَنب اُمهِلتُ بَعدَهُ حَتّی اَصَلّیَ رَکعَتَینِ وَ اَساَلَ اللهُ العافِیَه؛ مرا اندوهگین نکند گناهی که پس از آن مهلت یابم دو رکعت نماز بگزارم و از خداوند عافیت طلبم».

 تعبیر دوم

تعبیر دوم امیرالمؤمنین (ع) درباره نماز این گونه است: «وتطلقها إطلاق الربق؛ نماز غل و زنجیرهای معاصی را از گردن ها می گشاید». حقیقت آن است که وقتی زنجیرها و دلبسته ها و غل ها به قلب و ضمیر انسان بسته شده باشد، او را سنگین می کند و امکان طی طریق و سلوک در حقیقت را از انسان سلب می کند. مثل این می ماند که دو نفر در مسیری به پیش می روند؛ اولی هیچ بار اضافه ای با خود ندارد و سبکبار و سبکبال پیش می رود، اما دومی بار اضافی و سنگین با خود حمل می کند. معلوم است او در چنین وضعیتی نخواهد توانست به مقصد و مقصود خود دست پیدا کند. پس شرط رسیدن به مقام تقرب و لذت انس با حق این است که انسان دست و پای خود را از زنجیرها و بارها و غل ها و هر آنچه که او را سنگین می کند و اجازه سلوک را از او می گیرد، آزاد و رها سازد. در اینجا هم باز نسخه شفابخش از زبان امیرالمؤمنین (ع) مطرح می شود که هرکه می خواهد خود را از این زنجیرهای سنگین رها سازد، بداند که چاره کار و راه گریز در نماز است و سرپنجه های نماز می تواند جان او را از میان این زنجیرها رها سازد.

  تعبیر سوم

اما تعبیر سوم و مهمی که در این فراز از خطبه از زبان حضرت مطرح می شود، نقل قولی از حضرت رسول الله(ص) است که ایشان در آن نماز را به چشمه آب گرمی که بر در خانه کسی باشد و شبانه روزی پنج بار خود را در آن شست و شو دهد، تشبیه فرموده است که بدون تردید، پس از این شست و شو، آلودگی در بدن چنین کسی باقی نخواهد ماند. این تعبیر هم یکی از بهترین تعبیرها درباره نماز است که عارفان و اولیا به تأسی از رسول الله(ص) در آثار و بیانات و سخنان خود به این تعبیر اشاره کرده اند. در این تعبیر، نماز به یک چشمه آب تشبیه شده است که بر درِ خانه کسی باشد و آن فرد روزی پنج بار به اندازه دفعاتی که در طول روز نماز می خواند، در آن چشمه آب تنی کند و خود را بشوید. تعبیر رسول الله(ص) در این باره تعبیر کلیدی و مهمی است. در این تعبیر، دنیا و محاسبات و معادلاتش گرد و غبارها و عرق کردن هایی است که بر تن و جان کسی می نشیند و او را آلوده  و کثیف می کند چون دل مشغولی های دنیا می تواند غبار غفلت را بر ذهن و ضمیر کسی بنشاند و او را به تدریج از یاد حق دور کند، اما وقتی کسی روزی پنج بار به گرمابه برود، آیا این غبارها و آلودگی ها همچنان بر تن او خواهد ماند؟ پاسخ منفی است. اگر کسی هر روز پنج بار خود را در چشمه ای بشوید، کثیفی ها و غبارها از او دور خواهند ماند، نماز نیز در این تعبیر چنین خصلتی دارد و جان مشتاقان حق را از غبار اوهام و غیر حق شست و شو می دهد.

 

گزیده ای از بیانات و یک استفتاء از رهبر معظم انقلاب

نماز اول وقت را به هیچ بهانه ای از دست ندهید

دل را به خدا پیوند بزنید. راهش هم در شرع مقدس باز است؛ یک کار رمزآلود پیچیده ای نیست. شما قله کوه را از پایین نگاه می کنید، می بینید کسانی آنجا هستند؛ اینجور نیست که تصور کنید اینها بال زدند رفتند آنجا؛ نه، اینها از همین مسیری که جلوی پای شماست، جلو رفتند و به آنجا رسیدند. دچار توهم نشویم، خیال نکنیم که با یک نوع حرکت غیرعادی و غیرمعمولی می توان به آن قله ها رسید؛ نه، آنهایی که در آن قله ها مشاهده می کنید، از همین راه ها عبور کردند. این راه ها چیست؟ در درجه اول، ترک گناه. گفتنش آسان است، عملش سخت است؛ اما ناگزیر است. دروغ نگفتن، خیانت نکردن، از لغزش های گوناگون جنسی و شهوانی پرهیز کردن، از گناهان پرهیز کردن؛ قدمِ مهمترینش این است. بعد از ترک گناه، انجام واجبات و از همه واجبات مهم تر، نماز است. «و اعلم انّ کلّ شی ء من عملک تبع لصلاتک»؛ همه کار انسان تابع نماز است. نماز را به وقت بخوانید، با توجه و با حضور قلب بخوانید.

 *بخشی از بیانات در تاریخ 31 مرداد 1389

   آیا کارمندان می توانند به جای رسیدگی به کارها نماز اول وقت بخوانند؟

پرسش: آیا برپایى نماز جماعت از سوی کارمندان در ساعات رسمى کار جایز است؟ و بر فرض عدم جواز، اگر ملتزم شوند که بعد از پایان ساعات رسمى، آن مقدار وقتى را که به نماز خواندن اختصاص داده‏ اند جبران کنند، آیا در این صورت، اقامه نماز در ساعات رسمى کار براى آنان جایز است؟

پاسخ: با توجه به اهمیت خاص نمازهاى یومیه و تأکید زیادى که بر اقامه نماز در اول وقت شده است و با توجه به فضیلت نماز جماعت، مناسب است کارمندان روشى را اتخاذ کنند که بتوانند در خلال ساعات کار ادارى نماز واجب را به طور جماعت در اول وقت و در کمترین زمان بخوانند، ولى باید به گونه‏ اى مقدمات این کار را فراهم کنند که نماز جماعت در اول وقت بهانه و وسیله ‏اى براى به تأخیرانداختن کارهاى مراجعه کنندگان نشود.

 *برگرفته از سایت رهبر معظم انقلاب اسلامی، بخش استفتائات

 نماز اول وقت را به هیچ بهانه ای از دست ندهید