وزارت نفت در کاهش آلودگی های زیست محیطی عزم جدی دارد
رونمایی از 3 پروژه جمع آوری گازهای همراه در مناطق نفت خیز
مشعل شتاب بخشی به طرح های جمع آوری گازهای همراه، از جمله سیاست های وزارت نفت دولت سیزدهم است. مسیر مهمی که افزون بر ایجاد ارزش افزوده ای مناسب، آلودگی های زیست محیطی را هم کاهش خواهد داد. وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در کشور بهره برداری و توسعه آنها را به عنوان ثروتی عظیم به امری انکارناپذیر بدل ساخته است؛ با این حال نمی توان موضوع محیط زیست را به عنوان یکی دیگر از متغیرهای اصلی توسعه از نظر دور داشت. اگرچه هیچ مسیر توسعه ای بدون راهکار نیست و بدون شک می توان با در اختیار داشتن فناوری هایی این راه را طی کرد تا ضمن توسعه از درآمدهای و مواهب انرژی هم بی بهره نماند. طبق ماده 48 قانون برنامه ششم توسعه دولت مکلف است تمامی طرح های جمع آوری، مهار، کنترل و بهره برداری از گازهای همراه تولید و مشعل در کلیه میادین نفتی و تأسیسات صنعت نفت را با تعیین نرخ عادلانه خوراک آنها ظرف مدت حداکثر سه ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون از طریق فراخوان به مردم و بخش غیردولتی واگذار کند؛ به گونه ای که تا پایان برنامه حداقل 90 درصد گازهای مشعل مهار و کنترل شده باشد. بر اساس داده های ترازنامه هیدروکربوری کشور در سال ١٣٩١، در بازه زمانی سال های ١٣٨٦ تا پایان ١٣٩١ نزدیک به ٨١ میلیارد متر مکعب گاز تولیدی از میدان های نفتی ایران دود شده است. اجرای طرح های جمع آوری گازهای همراه افزون بر داشتن اثرات مثبت و مهم زیست محیطی، می تواند سبب ایجاد درآمد و ارزش افزوده شود و تامین کننده خوراک پایدار برای واحدهای پتروشیمی باشد.
جواد اوجی، وزیر نفت با اعتقاد به اینکه جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت به عنوان سرمایه ای غنی تلقی می شود، بنا دارد در این حوزه با توانمندی شرکت ها در چهار تا پنج سال آینده، طرح های جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت و مشعل را به سرانجام برساند و از گازهای همراه به عنوان خوراک برای واحدهای صنعتی، به ویژه صنعت پتروشیمی بهره گرفته شود. او با اشاره به رتبه سوم ایران در زمینه سوزاندن گازهای همراه، این رتبه را ضعفی بزرگ خوانده و گفته است که بی شک نسل های آینده ما را نخواهند بخشید.
به هر رو اگرچه در دوره های مختلف شاهد اجرای طرح های مختلف در زمینه جمع آوری گازهای همراه بوده ایم، اما به نظر می رسد هنوز در ابتدای راه هستیم و معطل ماندن برخی از طرح های مهم رتبه بندی مناسبی برای ایران رقم نزده است. کارشناسان در بیان موانع آن عوامل مختلفی را دخیل می دانند که از جمله آنها در کنار موضوع مهم پراکندگی جغرافیایی واحدهای بهره برداری صنعت نفت کشور، فرسودگی تاسیسات، مشکلات سیاست گذاری، لحاظ نشدن قوانین تنبیهی و تشویقی، عدم دست یابی به فناوری های مورد نیاز در این عرصه و مهم تر از همه منابع مالی مورد نیاز قابل ذکر است. با این حال در سال های اخیر شرکت های داخلی به این عرصه ورود کرده تا دوشادوش صنعت نفت سهمی قابل توجه در جمع آوری گازهای مشعل داشته باشند.
باید اشاره داشت که موضوع مهم جمع آوری گازهای همراه در برنامه جواد اوجی نیز مورد توجه قرار گرفته است و او در بخش چالش های پیش روی صنعت نفت ایران به عدم تعیین تکلیف گازهای مشعل به منظور کاهش گازسوزی نیز اشاره داشته و افزون بر آن مرور برنامه های او سرفصل تعیین تکلیف گازهای مشعل و کاهش و حذف گازسوزی با به کارگیری روش های جدید فنی، مالی و قراردادی گنجانده شده است.
آنگونه که در نظر گرفتن رقم سرمایه گذاری قابل توجه از سوی وزارت نفت برای پروژه های جمع آوری گازهای همراه نفت نمایانگر اهتمام و توجه وزارت نفت به مسائل محیط زیستی است.
در کنار این اقدام ها رویکرد دیگر وزارت نفت این است که با هدف حمایت از شرکت های دانش بنیان، بسته های پیشنهادی تازه برای کارهای نوآورانه و خلاقانه در نظر گیرد که مسیر مهمی در راه رویکرد مناسب زیست محیطی و در سطحی کلان تر توجه به مسؤولیت اجتماعی است که وزارت نفت در برابر آن مسئول بوده و نباید از محیط پیرامون خود غافل باشد.
عزم مجلس برای ساماندهی گازهای مشعل
افزون بر وزارت نفت، مجلس شورای اسلامی نیز از مساله جمع آوری گازهای همراه غافل نمانده و کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی چندی قبل بررسی و ساماندهی گازهای مشعل در این کمیسیون با حضور مسؤولان وزارت نفت در برنامه داشت.
به گفته مصطفی نخعی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، حجم گازهای مشعل در کشور رقمی حدود ۶۱ میلیون مترمکعب و ارزش سالانه این گازها نزدیک به ۴ میلیارد دلار است که براساس برنامه ریزی شرکت ملی نفت ایران، ۱۴ طرح با سرمایه گذاری ۵ میلیارد دلاری برای ساماندهی این موضوع اختصاص یافته است.
در کنار این موارد، طبق اعلام او، جمع آوری گازهای مشعل در بودجه سالانه کشور نیز مورد توجه قرار گرفته و برنامه ریزی های مطلوبی برای جمع آوری آن انجام شده است و اراده برای انجام کار نیز وجود دارد.
راهی که آغاز شد
شرکت ملی نفت ایران از سال 1385 پس از تایید الحاق ایران به پروتکل کیوتو از سوی شورای نگهبان و تعیین مرجع صلاحیت دار ملی با برخورداری مجتمع های بزرگ صنعتی در بخش تولید نفت و گاز که قابلیت بسیار خوبی برای استفاده از مکانیزم توسعه پاک در طرح ها و پروژه های خود دارد، پروژه هایی همچون جمع آوری گازهای همراه نفت در مناطق مختلف عملیاتی و بهینه سازی مصرف انرژی و سوخت در صنایع تحت پوشش را با به کارگیری مکانیزم توسعه پاک پیگیری کرد که در آنها افزون بر ایجاد درآمدهای جدید و اقتصادی کردن این طرح ها، امکان تامین مالی این پروژه ها از مبادی بین المللی تسهیل می شد. میزان انتشار گازهای مشعل به تفکیک شرکت های تابع شرکت ملی نفت ایران در آن مقطع نشان داد که بیشترین سهم انتشار گازهای آلاینده ناشی از گازهای مشعل در کشور شامل استان های خوزستان، بوشهر و هرمزگان است. از ابتدای دهه 80 طرح های مختلفی از جمله احداث واحدهای ان جی ال برای جمع آوری گازهای مشعل در دستور کار شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت که به دلیل مشکلاتی از جمله عدم تامین مالی موانعی بر سر اجرای آن ایجاد شد.
از سال 1393 شرکت ملی نفت راهبردهایی همچون واگذاری واحدهای ان جی ال به سرمایه گذاران بخش خصوصی و فروش این گازها به سرمایه گذاران بخش خصوصی را برای جمع آوری گازهای مشعل مدنظر قرار داد.
در این زمینه باید از به ثمر نشستن پروژه های شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب به عنوان تازه ترین اقدام ها در زمینه جمع آوری گازهای همراه یاد کرد که با همکاری بخش خصوصی به ثمر نشسته است.
شركت ملی مناطق نفت خیز جنوب در همسویی با سیاست های وزارت نفت و شركت ملی نفت ایران مبنی بر عمل به الزامات دستورعمل های محیط زیست و كاهش آلاینده های زیستی، جمع آوری كامل گازهای مشعل را هدف گذاری كرده است. با آنکه جمع آوری گازهای مشعل و ارسال آنها به سمت مبادی مصرف از جمله پتروشیمی ها دارای ارزش افزوده اقتصادی فراوان است، اما این شركت این پروژه ها را نه تنها از منظر سود و صرفه اقتصادی، بلکه برای آسایش و حفظ سلامت ساكنان حوزه فعالیت خود اجرا می کند.