روزهای درخشان صنعت پتروشیمی در آستانه 57 سالگی بیشتر می شود؟
مراقب موفقیت ها باشیم
مشعل صنعت پتروشیمی ایران 57 ساله شده و در مسیر این عمر نه چندان طولانی خود، فراز و فرودهایی تلخ و شیرین و سخت و پرالتهاب را تجربه کرده است؛ از تحولات انقلاب شکوهمند اسلامی و جنگ تحمیلی 8 ساله گرفته تا بازسازی و توسعه و در ادامه مسیر، جنگ اقتصادی و تحریمی که هنوز هم ادامه دارد. از دوران ورود شرکت های خارجی و تمایل به همکاری های همه جانبه تا بی وفایی و اجبارهای تحریمی پروژه ها و پتروشیمی ها که آن هم هنوز ادامه دارد. صنعت پتروشیمی، اما در گردنه پرپیچ این حوادث نه تنها از پیچ مهم خصوصی سازی عبور کرده و امروز توان سرمایه گذاری داخلی و مستقل از دولت و خارجی ها را دارد؛ بلکه با پیش بینی جهش دوم و سوم، افق خود در بازار منطقه و سهم از بازار جهانی را هر روز بیشتر و بیشتر می بیند؛ اما یک نکته مهم در این میان وجود دارد؛ اینکه باید مراقب موفقیت های حاصل شده باشیم تا از ریل توسعه ای که در آن قرار گرفته ایم، خارج نشویم.
چند سالی است که پتروشیمی ها، به دلیل داشتن کارنامه درخشان در توسعه و تولید محصولات مورد نیاز داخلی و خارجی و تامین ارز مورد نیاز کشور، به عنوان یکی از شاگردهای اول صنایع معرفی می شوند و 8 دی ماه را «روز صنعت پتروشیمی» نامگذاری کرده اند؛ اما این تلاش ها و موفقیت های حاصل شده صنعت پتروشیمی، در سایه الزامات و اهدافی است که همچنان باید مورد توجه باشد. صنعت پتروشیمی هنوز هم دغدغه ها و نیازهایی دارد که خوب است در آستانه 57 سالگی، برخی از آنها را دوباره مرور کنیم. یکی از دغدغه ها و نگرانی های این روزهای مدیران و کارکنان دیروز و امروز صنعت پتروشیمی، نبود سیستم جامع جانشین پروری در میان مدیران است؛ زیر ا همچنان ریشه هایی از سیاست های غیرکارشناسی مدیریتی در جریان خصوصی سازی برخی واحدها وجود دارد.
پتروشیمی؛ صنعتی سرمایه ساز
صنعت پتروشیمی (بخش خصوصی) و شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، امروزه به شکلی از تفاهم و همکاری رسیده اند، بنابراین تغییرات مدیریتی کلان در این صنعت، نباید روی روندهای اصلی و برنامه های بلندمدت این صنعت، اثرگذاری منفی داشته باشد. به عبارتی، این صنعت سرمایه ساز برای کشور نباید دچار تغییرات مدیریتی متعدد و تحت تاثیر تصمیمات کوتاه مدت باشد.
توسعه و تنوع بیشتر در تولید محصولات
ناجی صنعت نفت از خام فروشی صنعت پتروشیمی، همان راه موثر و مفیدی است که می توانیم با توسعه آن و تکمیل زنجیره ارزش در آن از صادر کردن نفت و گاز و میعانات گازی جلوگیری کنیم و از این محصولات برای تبدیل به انواع محصولات متنوع و رنگارنگ پتروشیمی بهره ببریم. صنعت پتروشیمی، نشان داده که در شرایط سخت اقتصادی و تحریم زده هم می تواند تنوع محصول و بازار خود را حفظ کند و همزمان توسعه خود را ادامه دهد.
ورود سرمایه های بخش خصوصی برای توسعه بیشتر
صنعت پتروشیمی، روزهایی را در دهه 70 به یاد دارد که برای هر کدام از پروژه ها، منتظر سرمایه گذاری های خارجی و وام های دولتی و ارزی بود؛ دورانی که اگر خارجی ها LC ها را باز نمی کردند، نمی توانستیم کاری را شروع کنیم؛ اما حالا این صنعت، با وجود هلدینگ های بزرگ سرمایه گذاری و سرمایه گذاری مشترک روی پروژه های جدید، تقریبا مستقل از دولت و شرکت های خارجی کارش را پیش می برد. این اتفاق خوب باید به عنوان نقطه قوت، بیش از قبل مورد حمایت قرار گیرد.
جلوگیری از ورود پتروشیمی به بازارهای موازی
صنعت پتروشیمی، نباید اشتباهات و خسارت هایی را که «خصوصی سازی غیرکارشناسی» برایش رقم زد، فراموش کند؛ بلکه درس های آن سال ها باید مورد توجه مدیران امروز باشد. خصوصی شدن باید به سمت اهداف تجاری و بازتولید سرمایه برود و از ورود پتروشیمی ها به بازارهای موازی دیگر جلوگیری شود.
عرضه کالا در بورس و افزایش شفافیت
صنعت پتروشیمی در این سال ها گام های قابل قبولی به سمت شفافیت و بازار سرمایه برداشته که از همان ابتدا برای خودش و برای مشتری ها سودآور بوده است. در حال حاضر، بخش قابل توجهی از شرکت های پتروشیمی در بازار سرمایه، حضوری فعال دارند و تعداد زیادی در نوبت عرضه سهام خود هستند. این حضور نه تنها برای اقتصاد کشور موثر است؛ بلکه این پیام را برای مخاطب خود در بازار تحولات اقتصادی دارد که این بنگاه ها کاملا شفاف عمل می کنند و اعتبار لازم را برای فرصت سرمایه گذاری دارند.
ورود گازهای مشعل به سبد خوراک پتروشیمی ها
اگرچه موضوع خوراک پتروشیمی ها، یکی از چالش های پیش روی آنهاست؛ اما با برنامه ریزی و حرکت NPC به سمت تکمیل زنجیره ارزش و جلوگیری از خام فروشی و تنوع سبد محصولات، بخش قابل توجهی از نیازهای خوراک پتروشیمی ها، از زنجیره تولیدات مجتمع ها تامین می شود. به این ترتیب، بخش دیگری از نگرانی تامین خوراک با کاهش خام فروشی یا جلوگیری از سوختن گازهای مشعل تامین می شود. این همان روندی است که تازه شروع شده و باید بیش از پیش تقویت شود.
بی نیازی از واردات با حمایت از شرکت های داخلی
صنعت پتروشیمی در چند دهه گذشته، یک تنه نقشی قابل توجه و بدون انکار در ایجاد اشتغال از یک سو و توسعه فناوری و تکنولوژی در صنایع از سوی دیگر داشته است. حضور و فعالیت یک مجتمع پتروشیمی، زمینه اشتغال تعداد قابل توجهی از نیروهای کارگر ماهر و نیروهای متخصص بومی را فراهم می کند که با توسعه صنایع پایین دستی آنها، این زمینه اشتغال و بازار کار بیشتر هم می شود. از سوی دیگر، پتروشیمی ها در خصوص سیاست های اقتصاد مقاومتی و حمایت از ساخت داخل، به سمت انواع فناوری های روز در تولید تجهیزات و محصولات مورد نیازشان حرکت کرده اند. یکی از مهم ترین این دستاوردها که تحولی اساسی را ایجاد کرده، حوزه کاتالیست هاست که نه تنها اشتغال چشمگیری را به همراه داشته؛ بلکه بخش زیادی از صنعت پتروشیمی را از نمونه های خارجی و وابستگی گذشته رها کرده است.
تکمیل زنجیره ارزش و کاهش خام فروشی
موضوع تکمیل زنجیره ارزش، توسعه صنایع پایین دستی و کاهش خام فروشی در قالب پروژه هایی در جهش دوم و سوم و پروژه های پیشران پتروشیمی پیش بینی شده است. در حال حاضر، موضوع تولید پروپیلن و پلی پروپیلن از متانول، به عنوان یکی از پروژه های مهم صنعت پتروشیمی دنبال می شود و می تواند آینده این صنعت را در مسیری متفاوت نگه دارد. به همین دلیل لازم است، چنین طرح های پیشرانی در کنار پروژه های توسعه ای با قوت ادامه پیدا کند.