صندوق پژوهش و فناوري غیردولتی صنعت نفت؛ نوپا و خوشنام پیش می رود
جای خالی حمایت های مالی دولتی پر می شود
مشعل یکی از اقدام های قابل توجه و حمایت کننده از مجموعه های دانش بنیان و فناور، ایجاد صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی صنعت نفت بوده است که به شکل کاملا تخصصی پروژه ها و نیازهای صنعت نفت را پوشش می دهد. این نهاد مالی جهت رفع موانع و تسهیل فعالیت شرکت های دانش بنیان و بهره گیری از فرصت های موجود بازار نوآوری صنعت نفت، گاز و پتروشیمی فعالیت خود را شروع کرده است. نکته مهم در مورد این صندوق اما این است که 12 شرکت فعال صنعت نفت با سرمایه خودشان اعتبار اولیه این صندوق را فراهم کرده اند و به همین دلیل این صندوق کاملا غیردولتی است و می تواند جسورانه در جهت تأمین مالی و حمایت از توسعه نوآوری و فناوری در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی کشور فعالیت کند.
این صندوق در کنار سایر نهادهای پیش بینی شده نظیر پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز ماموریت ارائه خدمات مالی و اعتباری به شرکت های دانش بنیان و استارت آپ های در حوزه صنعت نفت را به عهده دارد. حضور 12 سهامدار که همگی از شرکت های با اعتبار حوزه نفت، گاز و پتروشیمی هستند، می تواند نویدبخش تمرکز خدمات مالی دانش بنیان ها در صنعت نفت باشد.
صندوق پژوهش و فناوري غیردولتی صنعت نفت، متناسب با سرمايه موجود و اولويت هاي سرمايه گذاري سهامداران خود اقدام به انجام سرمايه گذاري خطرپذير در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی می کند. شرکت هاي نوآوري که از دوره اولیه عبور کرده باشند، می توانند به عنوان گزينه سرمايه گذاری، مورد بررسی واقع شده و سرمايه مورد نیاز را از طريق سرمايه گذاري مستقیم و يا دريافت وام قابل تبديل به سهام دريافت کنند. صندوق نفت با توجه به شبکه ارتباطی ايجاد شده در زیست بوم نوآوري حسب موضوع از هم سرمایه گذاری ساير صندوق هاي کشور نیز بهره مند بوده و از اين طريق ظرفیت سرمايه گذاري خود را افزايش داده و منابع بیشتري به سمت سرمايه گذاري خطرپذير در صنعت نفت جذب می کند.
تاکنون بیش از 90 طرح در صندوق بررسی شده و برخی از آنها به سرمايه گذاري انجامیده است و طرح هاي رد شده نیز راهنمايی هاي لازم به منظور ادامه مسیر را از همکاران صندوق و شبکه متخصصین دريافت کرده اند.
تسهیل شرایط تامین مالی شرکت های دانش بنیان
نکته قابل توجه در مورد صندوق این است که تأمین منابع مالی 100 درصد مشارکتی است و در قبال آن هیچ گونه وثیقه ای از فعالان صنعت نفت دریافت نخواهد شد. در واقع ضرورت تسهیل تأمین مالی شرکت های فعال فناور و استارت آپ های حوزه صنعت نفت، مهم ترین ویژگی تأسیس صندوق پژوهش و فناوری نفت است. خرید تضمینی تولید بار اول، تضمین تسهیلات سرمایه در گردش، تضامین قراردادی نظارتی و بسته اعتباری مشارکتی، از جمله اقدام های این صندوق است که برای تسهیل و ارائه خدمات مالی به ذی نفعان و فعالان این حوزه در نظر گرفته شده است.
از دغدغه های مرسوم میان تولیدکنندگان این است آیا وقتی برای نخستین بار اقدام به تولید محصول جدید در صنعت نفت می کنند، کارفرمایان تمایل به خرید از این شرکت ها دارند؟ صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت با لحاظ کردن موضوع خرید تضمینی بار نخست، این دغدغه را برطرف کرده است و به جای کارفرما، قرارداد خرید تضمینی را با تولیدکننده منعقد می کند. قرارداد خرید تضمینی در حقیقت قراردادی است که به تولیدکننده اطمینان می دهد می تواند این محصول را حتماً در بازار بفروشد و اگر به هر دلیلی نتواند به کارفرمایان یا مصرف کنندگان تحویل دهد، صندوق این کالا را با آنها تسویه خواهد کرد و از این رو می تواند به واسطه این قرارداد تضمینی، امکان تأمین مالی از بانک های تجاری را نیز داشته باشد.
این صندوق تلاش می کند علاوه بر ضمانت نامه های نظارتی، ضمانت نامه های متعارف پیمان را هم در نظر بگیرد. بر این اساس به جای دریافت وثیقه های زیاد از تولیدکننده، نظارت ها بر انجام قرارداد از سوی شرکت فنی که غالباً از شرکت های سهامدار صندوق به شمار می آید، افزایش می یابد و مطمئن می شوند که پیش پرداخت ها لزوماً در مسیر پروژه هزینه شده باشد.
البته صندوق یک گزینه دیگر هم دارد و آن بسته های اعتباری مشارکتی است. این بسته حاوی تکیه گاه ضروری مالی، پرداخت سود تسهیلات خرید مطالبات قطعی و غیرقطعی قراردادی است. تأمین مالی مستقیم استارت آپ ها در قالب قراردادهای مشارکتی سرمایه گذاری خطرپذیر و ارائه وام های مشارکتی قابل تبدیل به سهام برای ارائه به شرکت های دانش بنیان از جمله خدمات مالی است که صندوق تأمین خواهد کرد و 100 درصد مشارکتی است و وثیقه ای دریافت نمی شود.
همکاری های چندجانبه برای تأمین مالی و اعتباری
صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت یک اقدام دیگر را هم در دستور کار قرار داده و آن همکاری با مجموعه هایی با کارکرد شبیه به خودش است. این مجموعه از همان ابتدا تفاهمنامه سه جانبه تامین مالی و حمایت از شرکت های دانش بنیان را میان شرکت ملی نفت ایران، صندوق نوآوری و شکوفایی و بانک تجارت و تفاهمنامه تامین مالی و حمایت از طرح های دانش بنیان و فناورانه نیز میان شرکت ملی نفت ایران، صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت امضا کرد.
صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت امروز به سطحی از قابلیت و اعتبار رسیده که می تواند با توجه به همین تفاهمنامه ها تا سقف ۵۰ میلیارد تومان با قراردادهای مشارکتی تأمین مالی کند و تاکنون هم در جریان انعقاد قراردادهای متعدد، تعدادی قرارداد خرید تضمینی با تولیدکننده امضا کرده است.
سرمایه گذاری در هوش مصنوعی یکی از زمینه های جدید شرکت های صنعت نفت در دنیاست که سبب افزایش رشد اقتصادی و افزایش تولید داخلی می شود و به همین دلیل صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت به سرمایه گذاری در زمینه هوش مصنوعی هم روی آورده است. این مجموعه قراردادهای همکاری با شرکت های نوپای فناورمحور را به امضا رسانده و طی ماه های گذشته دو قرارداد در زمینه خرید تضمینی و دو قرارداد در زمینه سرمایه گذاری خطرپذیر امضا کرده است. اولین تفاهمنامه، مربوط به قرارداد VC هوش مصنوعی در حوزه اچ اس ای و دومین تفاهمنامه، قرارداد VC طرح تصفیه EO بوده است.
افق روشن در شرایط مبهم و تحریمی
مجموعه صنعت نفت در قالب آینده نگری و راهبردهای جدید خود توجه به مقوله فناوری و دانش های روز دنیا را در دستور کار قرار داده است. اهمیت به کارگیری این حساسیت ها برای تامین و تولید و ساخت تجهیزات و دانش فنی مورد نیاز کاملا لمس شده و تلاش ها برای بیشتر شدن حضور در این عرصه ادامه دارد و هر روز بیشتر هم می شود. به همین دلیل است که موضوع تامین اعتبار و کمک های مالی از اهمیت بیشتری برخوردار می شوند و باید دست این صندوق ها و شرکت های مرتبط را باز گذاشت. دولت و وزارت نفت می توانند از مسیرهایی که باز گذاشته شده میزان دسترسی به اعتبارات را برای این مجموعه ها باز بگذارند.
به عنوان نمونه چنانچه بودجه شرکت های دانش بنیان صنعت نفت در قانون بودجه افزایش داشته باشد، خواه ناخواه امکان و فرصت سرمایه گذاری برای این شرکت ها در بخش های مختلف بیشتر می شود. در واقع این بودجه، منبعی است که بتوانند به همه شرکت ها، تسهیلات ارزان قیمت بدهند و همچنین جایی مثل این صندوق نیز بتواند از طریق آن منابع، همسرمایه گذاری (سرمایه گذاری مشترک) داشته باشد. ممکن است این بودجه ها مستقیم به صندوق داده نشود، اما به واسطه این اعتبار وزارت نفت می تواند از بخش دولتی که اصالت آن بسیار بیشتر از بخش غیردولتی برای توسعه فناوری است، رقمی را به سرمایه صندوق و پارک کمک کند.
می توان گفت که با فعالیت بیشتر صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت، اقتصاد فناورانه این صنعت شاهد تحولات جدیدی شده است و مهم تر اینکه در شرایط اقتصادی سخت و تحریم که محدودیت های منابع مالی داخلی و خارجی زیاد است، چنین مجموعه های غیردولتی می توانند جای خالی حمایت های دولتی را پر کنند و شرکت های فناور و دانش بنیان متوقف نمانند.