نگاهی به الزام استانداردهای یورو در صنعت خودروسازی و تهدید آلودگی هوا
فاصله دو پله ای اما حیاتی
مشعل بارها درباره استاندارد یورو بنزین در ایران و سایر کشورها شنیده ایم و این استاندارد، بخصوص در کشورهایی همچون ایران که کلانشهرهایشان، آلایندگی بالایی دارند، از اهمیت بسزایی برخوردار است. موضوع کیفیت بنزین مصرفی و رعایت استانداردهای جهانی در تولید آن، یکی از چالش ها و موضوعات مهم در چند سال اخیر بوده و برای تحقق این هدف هم اقدامات و تلاش هایی قابل توجه انجام شده است. آنچه به عنوان استانداردهای آلایندگی در کل دنیا تعریف شده، با توجه به شرایط محیطی و جغرافیایی هر شهر متناسب است؛ اما حالا دیگر این استاندارد نباید از حدی پایین تر باشد؛ چرا که اگر این استاندارد کم شود، جان انسان ها به خطر می افتد. در شرایطی که برای استفاده از خودروهای روز و متناسب با استانداردهای روز دنیا تاکید وجود دارد، باید در مورد تولید بنزین با استانداردهای یورو هم تاکید شود؛ چرا که این دو مکمل هم هستند و نمی توان آنها را تفکیک کرد.
استاندارد یورو یا استانداردهای آلایندگی اروپا به میزان بیشینه مجاز برای انتشار گازهای آلاینده خودروهای نو که در کشورهای اتحادیه اروپا فروخته می شوند، گفته می شود. این استاندارد، انتشار اکسیدهای نیتروژن (NOx)، هیدروکربن ها (THC)، هیدروکربن های بدون متان (NMHC)، مونوکسید کربن (CO) و ذرات معلق (PM) را دربردارد و برای گونه های مختلف خودرو، استانداردهای گوناگونی در نظر گرفته می شود که متناسب با شهر و مشخصات خودرو و برخی مولفه های دیگر متغیر است. خودروهایی که در سراسر دنیا ساخته می شوند، متناسب با همین استانداردهای جدید طراحی و ساخته می شوند و اگرچه نوع تکنولوژی فرقی ندارد؛ اما تعیین این استانداردها در هر نوع خودرو از اهمیت برخوردار است و از یک مدل خاص از تکنولوژی نباید کمتر باشد.
استانداردهای سوخت یورو شامل یورو ۱ (۱۹۹۳) برای خودروهای سواری و تراکتورهای سبک، یورو ۲ (۱۹۹۶) برای موتور سیکلت، یورو ۳ (۲۰۰۰) برای موتور سیکلت، یورو ۴ (۲۰۰۵) برای همه وسایل نقلیه، یورو ۵ (۲۰۰۸/۹) برای وسایل نقلیه مسافری و تجاری سبک و یورو ۶ (۲۰۱۴) برای وسایل نقلیه مسافری وتجاری سبک می شود؛ البته همه این استانداردها از ابتدا و حتی همین حالا در همه کشورها اجرا نشده و نمی شود؛ اما به عنوان الزام جهانی برای حفظ محیط زیست و سلامت جان انسان ها مورد تاکید است.
طبق استانداردهای آلایندگی یورو 5، استفاده از فیلتر DPF در تمامی خودرو های دیزلی اجباری است. این فیلترها قابلیت جذب ۹۹ درصد ذرات جامد را دارند. همچنین برای نخستین بار در استاندارد یورو ۵، خودروهای بنزینی مجهز به پیشرانه های GDI نیز به استفاده از فیلتر ذرات معلق ملزم شده اند.
استانداردهای یورو چه مواردی را کنترل می کنند؟
بیشترین موارد آلودگی که در استانداردهای یورو مورد بررسی و کنترل قرار می گیرند، شامل اکسید نیتروژن، کربن مونوکسید، ریزگردهای آلاینده و دی اکسید کربن می شود که همه این موارد برای جان انسان ها مضر است و در همین زمینه مورد کنترل قرار می گیرند. در استاندارد یورو ۴ و ۵ محدودیت های این چند مورد از گازها بخصوص مونوکسید کربن متفاوت است.
استاندارد یورو ۵ استانداردهای جدیدی را در اندازه گیری هیدروکربن ها و گاز متان در خودروها معرفی می کند و طبق آن خودرو مربوطه نباید بیش از یک دهم میلی گرم هیدروکربن، از هر نوعی را تولید کند و دیگر میزان گاز متان تولیدی در خودرو باید صفر باشد.
این سختگیری در استاندارد یورو ۶ که هنوز در ایران جایی ندارد، بسیار بیشتر شده است. استاندارد یورو ۶ برای هر دو نوع خودرو دیزلی و بنزینی پیش بینی شده و آلاینده های زیست محیطی شامل کربن مونو اکسید، اکسیدهای نیتروژن، هیدرو کربن ها و … را به ازای هر کیلومتر محاسبه می کند.
سهم خودروهای ایرانی از استاندارد یورو
باید توجه داشت که اگرچه استاندارد آلایندگی یورو ۶ از سال ۲۰۱۴ تدوین شده و وجود دارد؛ اما هنوز زمینه برای اجرا و به کارگیری آن در همه کشورها وجود ندارد.
یورو ۶ اگرچه سختگیری بالایی دارد و بیشتر برای خودروهای دیزلی مقررات را تعیین کرده؛ اما در حال حاضر پاک ترین و بهترین نوع استاندارد آلایندگی به حساب می آید که هنوز در خودروهای ایرانی وجود ندارد و ما در ایران هنوز اندر خم استانداردهای یورو ۵ هستیم؛ اگرچه خودروسازان داخلی اعلام می کنند که به دنبال رعایت استانداردهای جهانی و کیفیت در محصولاتشان هستند؛ اما هنوز به سطحی که بتوان گفت استانداردهای یورو ۵ را داشته باشند، نیستند و شهریور امسال رئیس سازمان ملی استاندارد اعلام کرد که استاندارد یورو ۵ بنزین قرار است بزودی ابلاغ شود.
در حال حاضر تعداد محدودی از خودروهای تولیدی، امکان تایید استاندارد آلایندگی یورو ۵ را دارند و بخش قابل توجهی از خودروهایی که هر روز در سطح شهرها تردد دارند، فاقد استانداردهای جهانی و آلاینده هستند.
طبق آنچه در قانون هوای پاک به تصویب رسیده، از ابتدای سال ۱۳۹۸ خودروسازان داخلی باید خودروهای خود را با استاندارد یورو ۵ تولید می کردند؛ اما این قانون مثل بسیاری از الزامات اجرایی به دلیل مهم تحریم، تاخیری جدی دارد و در این میان، آلودگی هوا جان هزاران نفر را در شهرهای بزرگ به خطر انداخته است. دولت ها در سال های گذشته تاکنون همواره به دنبال افزایش کیفیت سوخت هم بوده اند و تلاش شده تا بنزین تولیدی در کشور از کیفیت یورو ۴ به یورو ۵ ارتقا پیدا کند .
نگاهی به محصولات چند شرکت خودروساز داخلی که بخش قابل توجهی از محصولات آنها مونتاژ چند شرکت خارجی است، نشان می دهد که عقب افتادگی شرکت های خودروساز از تکنولوژی روز، بخصوص فشار تحریم ها اثر مستقیم روی کیفیت خودروها دارد.
طبق قانون، خودروسازان باید از سال 96 این الزامات و استانداردها را رعایت می کردند؛ اما شرایط اقتصادی و تحریمی، آنها را در اجرای این برنامه و تعهدات عقب انداخته است.
به این ترتیب هنوز هم بسیاری از محصولات داخل کشور با همان استانداردهای یورو ۴ تولید می شوند و از نظر کیفیت محصولات تولیدی و رسیدن به سطح مطلوب کاهش آلایندگی، با استاندارد ۵ و ۶ فاصله زیادی داریم.
کارشناسان فنی و متخصصان این حوزه می گویند، برای ارتقای کیفیت خودروها و رسیدن به استانداردهای جهانی در همین شرایط تحریمی و اقتصادی حداقل ۳۵ قطعه در خودروها باید تغییر داشته باشد که شاید مهم ترین آنها تغییر در کاتالیست ها، کنیستر و ECU (کامپیوتر خودرو) است که هزینه قابل توجهی را روی دست خودروسازها می گذارد، به همین دلیل خودروسازان اجبار و تمایلی به این تغییر ندارند.
نکته قابل توجه درباره رعایت استانداردها این است که اگرچه برای رسیدن و رعایت این استانداردها نیاز به تکنولوژی روز دنیا داریم؛ اما در این میان اتفاق مهم و حیاتی برای صنعت خودروسازی رخ می دهد و آن بومی سازی و داخلی سازی در صنعت قطعه سازی و بخش های مرتبط است.
در جریان این روند، اشتغالی پایدار و توسعه ای محسوس در زمینه های علمی و تحقیقاتی رخ می دهد و به همین دلیل حرکت به این سمت از هر سو که محاسبه شود، مفید و ارزشمند است.
برای صنعت خودروسازی داخلی ما که هنوز از صنعت جهانی عقب است، داخلی سازی بخش هایی از خودروها و رعایت همان استانداردها در آنها یک پیشرفت و اتفاق بزرگ محسوب می شود که در حال حاضر شروع شده است؛ اگرچه این روند استاندارد سازی دچار تاخیر و تعلیق هایی است که در جریان روند آن سلامت جامعه به خطر می افتد؛ اما از دیدگاه حمایت از صنایع داخلی، شروع این روند دلگرم کننده است و حمایت از این روند می تواند ما را در رسیدن به استانداردهای روز دنیا نزدیک تر کند.