گزارش «مشعل» از بهبود فروش نفت خام ایران در دولت سیزدهم
ناکامی تحریم ها و عده ای که محقق شد
مشعلجواد اوجی، در همان روزهای نخستین حضورش در وزارت نفت بود که وعده داد «در ماه های آینده اتفاق های خوبی در حوزه فروش نفت ایران رقم می خورد»، حالا کمتر از 100 روز از فعالیت دولت سیزدهم، او خبر داده که وضع فروش نفت ایران بهبود یافته تا در ارزیابی کلی، بتوان گفت این وعده را محقق کرده است. بدون شک از همان زمان طرح سخنان اوجی که اظهار کرده بود: «با وجود تحریم های ناعادلانه و غیرقانونی آمریکا، ایران اراده ای قوی برای افزایش صادرات نفت دارد» و وعده بهبود فروش نفت ایران را داد، بسیاری از محافل داخلی و خارجی چشم به ایران دوختند که ببینند این وعده قابل دسترس خواهد بود یا خیر؟ آنگونه که این پرسش را مطرح کردند که آیا این کشور می تواند بر تحریم های آمریکا غلبه کند تا دوباره عنوان «تولیدکننده عمده نفت» را پس بگیرد؟ با این حال اوجی که چندی قبل در حاشیه نشست با کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی حضور یافته بود، با اعلام اینکه از یکی، دو هفته آینده، صادرات فراورده های نفتی که در این مدت به دلیل تأمین ذخایر داخلی، محدودیت هایی داشت از سر گرفته می شود، گفت: الحمدلله به لطف پروردگار، همت همه همکاران و پشتیبانی و کمک دولت، وضع فروش نفت بسیار بهتر شده و از توان و ظرفیت های مختلف داخلی و خارجی در این زمینه استفاده می کنیم و قول می دهم با برنامه هایی که وزارت نفت و دولت سیزدهم در خصوص افزایش ظرفیت پالایشگاهی مدنظر دارد، ان شاءالله طی ۴ تا ۵ سال آینده، ظرفیت پالایشی کشور ۱.۴ میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. طبق اعلام اوجی، در بحث صادرات نفت و میعانات گازی اتفاق های خوبی رقم خورده که گزارش آن به کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز ارائه شده است. به گفته وزیر نفت، خوشبختانه با استفاده از ظرفیت های موجود، مقدار صادرات نفت و میعانات گازی رو به بهبود رفته و همین اتفاق اخیر و اقدام کودکانه آمریکایی ها در آب های دریای عمان نیز واکنشی در برابر دستاوردهای ما برای افزایش صادرات نفت و میعانات گازی است. طبیعی است که وزیر نفت به دلیلی شرایط تحریمی کشور که از قضا بیشترین تیر آن صنعت نفت کشور را نشانه رفته، به آمار و ارقامی دقیق اشاره نکند؛ اما بدون شک بهبود روند فروش نفت، پالس مثبتی برای این صنعت استراتژیک و در سطحی کلان تر اقتصاد کشور و در بعد وسیع تر آن در سطح جهان خواهد بود که تداوم آن می تواند به بهبود روندهای مختلفی کمک کند.
تحریم ها تا امروز
به خاطر دارید که بازگشت تحریم ها از سال های گذشته، فصل تازه ای از محدودیت ها را در صنعت نفت ایران حاکم کرد؛ وضعیتی که نگاه غالب در آن، استفاده از ابزار سیاسی نفت برای تحت فشار قرار دادن ایران بود. در واقع از همان دوره ریاست جمهوری ترامپ که دور جدید تحریم های ظالمانه و یکجانبه، با وضع نمونه ای تازه از محدودیت ها برای کشور همراه بود، صنعت نفت ایران روایتی تلخ و متفاوت تر را شاهد بود، به این دلیل که تحریم ها، محدودیت های بیشتری را در این حوزه نشانه رفته و در واقع هدف اصلی آن، ناکارآمد ساختن کامل این حوزه بود. فراموش نکردیم آنچه از سخنان مسؤولان وقت آمریکا شنیده می شد که آرزوی صفر کردن صادرات نفت ایران را در سر داشتند؛ آرزویی که تا همین امروز نه تنها محقق نشده؛ بلکه وزیر نفت از بهبود آمار فروش نفت هم خبر می دهد.
فراموش نکردیم که در جریان دور دوم تحریم هایی که از سوی آمریکا اعمال شد، بخش صنعت نفت، مبادلات بانکی، کشتیرانی، خدمات بیمه ای و بخش انرژی ایران مورد هدف قرار گرفت؛در این میان آمریکا اگرچه چند بازه زمانی مختلف را به منظور معافیت برای خریداران عمده نفت ایران در نظر گرفت و به تمدید آن اقدام کرد؛ اما آنچه در سر داشت این بود که پس از چند مرحله تمدید معافیت ها، با هدف پیدا شدن بازار جدید برای خریداران نفت ایران، در نهایت تمامی معافیت ها را لغو کند و آنچه در برنامه داشت، این بود که برای اعمال فشار حداکثری، صادرات نفت ایران را به صفر برساند؛ هدفی که تا به امروز هم محقق نشده است. تکرار ناکامی ها در دستیابی به اهداف نفتی، باعث شد یک به یک تحریم های جدیدتری وضع شود. نمی توان از نظر دور داشت که هرچند خواب آمریکا در سقوط کامل صنعت نفت با صفر کردن کامل صادرات آن بر باد رفت؛ اما در بعد دیگری از ماجرا نمی توان منکر آن شد که حجم بالایی از فروش آن به دلیل محدودیت های نفتی و بانکی کاهش یافت.
شاید برایتان این سوال مطرح باشد که تحریم صنعت نفت که با کاهش چشمگیر فروش نفت ایران همراه بود، چه خسارتی به صنعت نفت ایران زده است. پاسخ این سوال را جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم بیان کرده است. به گفته او، تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران سبب شد از آوریل ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱، ایران از تولید یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون بشکه نفت خود (براساس آمار منابع ثانویه) محروم شود که منجر به وارد آمدن بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار خسارت در زمانی شد که نیازمند تأمین ضروریات کشور از جمله برای مقابله با شیوع ویروس کرونا بود. از سویی اگرچه نمی توان منکر سختی های ایجاد شده ناشی از تحریم ها بر صنعت نفت شد؛ اما هنر مدیریت در این حوزه، وضع قوانین درست در همین شرایط سخت است. به بهانه بهبود فروش نفت کشور، در این گزارش به ارزیابی دقیق اظهارات جواد اوجی، وزیر نفت از زمان پیش از تصدی تا به امروز داشته ایم که در ادامه می آید.